Türk Hukuk tarihinde 1876, 1921, 1924, 1961 ve 1982 olmak üzere 5 adet Anayasa bulunmaktadır. Ama en çok tartışılanı ve değiştirileni, 1982 Anayasası.
7 Kasım 1982 de yapılan halk oylamasında yüzde 91.97 oy ile kabul edildi. Ama 43 yıldır da tartışılıyor.
Yine yeniden aynı tartışmalar başladı.
Tartışmanın adı ‘’ Darbe Anayasası’’…
Bu defa Anayasayı değiştirmek isteyenler yeni kulplar taktılar, 1982 Anayasasına…
‘’Türkiye yüzyılı vizyonuna yakışmıyor’’ diyorlar.
Türkiye yüzyılı vizyonuna yakışmadığı söylenen, 1982 Anayasası aslında kalbura dönmüş durumda.
Nasıl mı?
43 yılda 1982 Anayasası 3’ü referandum yoluyla 12 defa değiştirildi.
1982 Anayasası ilk kabul edildiğinde 177 maddesi vardı. Bu 177 maddenin 58’i hiç değişmedi. 96 maddede değişiklik oldu. Değişen 96 maddenin 31’i yeniden yazılarak tümden değiştirildi.20’sinde esaslı değişiklikler oldu. 45 maddede tali değişiklikler yapıldı. 23 madde ise tamamen yürürlükten kaldırıldı.
1982 Anayasasında ilk değişiklik 1987 yılında yapıldı.
Neler mi değişti?
Seçmen yaşı 20’ye düşürüldü, Milletvekili sayısı 400’den 450’ye yükseltildi. Anayasa değişikliklerinin TBMM’de kabulü 2/3 çoğunluğu yerine 3/5 çoğunluğu ve gizli oy şartı getirildi.
İlk referandum1987 de yapıldı.1980 öncesi siyasi liderlerine getirilen yasakların kaldırılması için yapılan referandum da yasaklar yüzde 50.16 oyla kaldırıldı. Demirel, Ecevit, Erbakan ve Türkeş yeniden siyaset sahnesine döndüler.
İkinci değişiklik 1995 yılında oldu. Anayasa değişiklikleri ile siyasi alan genişletildi. Dernekler, Vakıflar, Kooperatifler ve sendikaların siyasi faaliyetlerini kısıtlayan hükümler kaldırıldı. İşçilere toplu iş sözleşmesi kanunda düzenleme şartıyla verildi. Siyasi partilere yurt dışında örgütlenme ve yurt içinde kadın ve Gençlik Kolları gibi kurumların kurulması serbestleştirildi. Seçme yaşı 18’e düşürüldü. Ve tutuklulara seçme hakkı getirildi. Milletvekili sayısı 450’den 550’ye çıkarıldı.
1999 Anayasa değişiklikleri ile Devlet Güvenlik Mahkemelerinde yer alan Askeri üyelerin yerine sivil yargı mensupları getirilmesi ve kamu mülkiyetinin özelleştirilmesinin önü açıldı. 1999’da Helsinki zirvesinin ardından aday ülke statüsü kazanan Türkiye tam üyelik için AB’ye uyum için Anayasa değişiklikleri yapıldı.
2004 de DGM’ler kaldırıldı. Genel Kurmay Başkanlığı’nın YÖK’e temsilci vermesi sonlandırıldı.
2007 Anayasa değişikliği yapılan en önemli değişiklik idi. Anayasa değişikliği için 2’nci defa referanduma gidildi. Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi, görev süresi 5+5 olmak üzere 10 yıl ile sınırlandırılması, milletvekili seçilme yaşı 30’dan 25’e indirilmesi ve Genel seçimlerin 4 yılda bir yapılması değişiklikleri oldu. Bu değişiklikler yüzde 68 oyla referandum da kabul edildi.
2010 Anayasa değişiklikleri ile Yüksek Yargı organlarının oluşumunda Askeri Yargının yetkilerine ve memurlara toplu sözleşme hakkına kadar geniş değişiklikler yapıldı. Referanduma gidildi, değişiklikler yüzde 57.9 oyla kabul edildi.
Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesinin yolunu açan 2007 halk oylamasından sonra bu sistemin uygulandığı ilk seçim 2014 yılında yapıldı. Erdoğan yüzde 51.8 oyla Cumhurbaşkanı oldu.
15 Temmuz 2016 MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin çağrısı ile TBMM’ye gelen ‘’Cumhurbaşkanı Sistemi’’ Anayasa değişikliği 6 Nisan 2017 de yapılan Halk oylamasıyla yüzde 51.4 oyla kabul edildi.
2027 Anayasa değişikliği sistem değişikliği getirdi. Otoriter yapıya gidişin taşları bu değişiklikle döşenmiş oldu.
Başbakanlık makamı kaldırıldı. Cumhurbaşkanlığı atama ve hükümeti kurma yetkisi partili Cumhurbaşkanına geçti. Kanun hükmünde kararname çıkarma ve üst düzey kamu görevlilerini atama gibi yetkililerle Cumhurbaşkanlığı makamının etkisi arttırıldı. Milletvekili sayısı 550’den 600’e çıkarıldı. Milletvekili seçilme yaşı 25’den 18’e düşürüldü. Genel seçim süresi tekrar 5 yıla çıkarıldı.
İşte Anayasa değişikliklerinin hikayesi böyle.
Anayasa değişiklerinde hep siyasetçiler kazanan taraf olmuş.
TBMM’deki milletvekili sayısı tam 3 defa değiştirilmiş. Önce 400’den 450’ye sonra 550’ye en son 600’e çıkarılmış. Milletvekili seçme yaşı önce 20 sonra 18’e düşürülerek 2 defa değiştirilmiş. Milletvekili seçilme yaşı önce 30’dan 25’e sonra 25’den 18’e düşürülerek 2 defa değiştirildi. Bu değişikliklere neden ihtiyaç duyuldu? Hiçbir gelişmiş ülkede bu kadar çok sayıda değişiklik göremezsiniz.
‘’Anayasa da sistemi bile değiştiren AKP bugün ne istiyor?’’ diye soracak olursak.
Bu sorunu cevabını Cumhurbaşkanlığı Başdanışmanı Mehmet Uçum veriyor:
‘’Demokratik meşruiyeti güçlendirmek ve vesayetçi yapıları tamamen ortadan kaldırmak için değişiklikler yapılmalı’’.
Peki bu değişiklikler neler? diye soracak olursak yine cevap Uçum’un sözleri arasında:
‘’Başkanlık sisteminde yasama ve yargıda eksiklikler var.’’
Uçum, Cumhurbaşkanı yetkilerini ve seçilme şartlarını yeniden düzenleyelim demeye getiriyor. Yani,
50+1 kuralı. Cumhurbaşkanı seçilmek için kullanılan geçerli oyların 1 fazlasını almak.
Bir diğer konu Cumhurbaşkanının ikiden fazla seçilme kuralı.
Bu değişiklikleri yapabilmek için 400 milletvekilinin ‘’EVET’’ oyu gerekli.
Bu güce sahipler mi?
TBMM’de 592 milletvekili bulunuyor. AKP’nin TBMM’deki sandalye sayısı 273, MHP’nin 47 ikisinin toplamı 320…DSP ile 321..
Değişiklik için 79 sandalyeye daha ihtiyaçları var.
Muhalefet, CHP, İYİ Parti, YRP, TİP, SP Anayasa değişiklikleri için kapıyı kapatmış durumda.
Cumhur İttifakı ortağı Hüdapar’ın 4 milletvekilinin desteğini almak için Anayasa’nın değiştirilemez ilk 4 maddesi arasında yer alan Cumhuriyetin niteliklerinden ‘’Laik ve sosyal hukuk devleti’’ ibaresinin çıkartılması şartı var.
DEM Partinin 56 milletvekilinin desteği için ise daha ağır şartlar var gibi.
DEM ve HÜDAPAR ve 8 Bağımsız milletvekilinin desteği alınsa dahi eksik milletvekili sayısı 11…
Anayasa değişikliği için anahtar parti durumuna Ahmet Davutoğlu’nun Gelecek Partisi geliyor. Davutoğlu’da AKP’ye bu yönde iş birliği sinyalleri gönderiyor. Gelecek Partisi bir bölümü Yeni Yol Grubunda bulunan 9 milletvekiline sahip.
Bakalım hangi pazarlıklar yaşanacak ve 1982 Anayasası 13’ncü defa değiştirilebilecek mi?
Siyasi ve kişisel çıkarlar yerine,
Anayasaya adalet lazım, demokrasi lazım.
Yazıyı Çerkez Atasözü ile bitirelim:
‘’Ayarını bozduğun kantar,
Gün gelir seni tartar’’.