İnsanları enfekte ettiği bilinen 1415 organizma türünün %61’inin ve yeni ortaya çıkan enfeksiyonların %75’inin hayvan kaynaklı olduğunu biliyor muydunuz? Zoonoz olarak adlandırılan bu enfeksiyonlar yeterince bilinmiyor ve ne yazık ki sıklıkla ihmal ediliyor; sadece Türkiye’de değil, dünyada da…

Bruselloz, şarbon ve toksoplazmozu duymuş olabilirsiniz. Kuduz ve Kırım Kongo hemorajik ateşi gibi zoonozlar da nadir görülmelerine karşın, hızla ölüme yol açabilmeleri nedeniyle daha fazla biliniyorlar. Türkiye’de her 163 kişinin birinde var olmasına rağmen, kistik ekinokokkoz (KE) enfeksiyonu ise pek bilinmiyor.

KİSTİK EKİNOKOKKOZ (KE, KİST HİDATİK)

Halk arasında kist hidatik veya köpek kisti olarak da bilinen enfeksiyon, köpek dışkısıyla atılan gözle görülmeyen yumurtaların gıda, su veya kirli eller aracılığıyla ağız yolundan alınmasıyla insana bulaşıyor; sıklıkla karaciğer ve akciğerlerde oluşan büyükçe kistlerin, ani patlaması veya hayati organlara yayılmasıyla ölüme yol açabiliyor. Bu konuda Sağlık Bakanlığı’nın katkılarıyla Manisa’da hazırladığımız filmi youtube’da bulabilirsiniz.

KE enfeksiyonunun görülme sıklığını saptamak için Manisa’da yaptığımız iki araştırmanın ardından bir model geliştirdik; aynı ildeki tüm ilköğretim öğrencileri arasında örneklem yoluyla belirlediğimiz 6093 öğrenciyi ultrasonla araştırdık ve 9 çocukta (% 0,15; 1/675) KE saptadık. Modelimizin başka illerde de uygulanmasına yönelik isteğimize tek yanıt Elazığ’dan geldi; 2500 ilköğretim öğrencisinin 6’sında (%0,24; 1/415) KE tanısı kondu. Manisa’daki diğer bir araştırmada 4275 üniversite öğrencisinin 9’unda (%0,21; 1/475) KE saptadık.

Bu verilerle ve enfeksiyonun görülme sıklığının yaşla birlikte artmasını göz önüne alarak, 2017’de Eskişehir’deki Ulusal Parazitoloji Kongresi’nde, Türkiye’de her 150-200 kişiden birinde (%0,5-0,6) KE enfeksiyonu bulunduğu tahminini öne sürdük.

Nitekim, HERACLES Projesi adı altında Bulgaristan, Romanya ve Türkiye’de her yaş grubundan toplam 24.693 kişi ultrasonla incelendi; değerli bilim insanı Prof. Dr. Okan Akhan önderliğinde Türkiye’nin 6 ilindeki (Ankara, Aksaray, Balıkesir, Bitlis, Edirne, Şanlıurfa) toplam 8.618 kişinin 53’ünde (%0,6; 1/163) KE saptandı ve tahminimiz doğrulandı. Bu oran Türkiye’de KE’nin en önemli sağlık sorunlarından biri olduğunu göstermektedir.

ÇÖZÜM YOLLARI

2012’de Manisa’da düzenlediğimiz Kistik Ekinokokkoz Sempozyumu’nda, temel sorunun, geçerli yasaların insanların enfekte olmalarını engelleyememesi olduğunu belirlemiş, Yaşar Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden Yrd. Doç. Dr. Emre Cumalıoğlu ile birlikte, hem sorunları büyük ölçüde çözebilecek, hem de hayvanseverleri mutlu edebilecek bir Hayvanları Koruma Kanunu değişiklik tasarısı hazırlamıştık.

En temel sorun, ilgili üç bakanlığın arasında koordinasyon bulunmaması idi ve biz bunu sağlayacak bir kurul oluşturulmasını önermiştik. Tasarıyı ilgili üç bakanlığa sunduk. Birkaç yıl sonra tasarıyı güncelleyerek bu işlemi tekrarladık, ancak hiçbir yanıt alamadık.

SON GELİŞMELER

Son zamanlarda iki önemli gelişme oldu; önce Orman ve Su İşleri ile Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlıkları, Tarım ve Orman Bakanlığı adı altında birleşti. Ardından, bu bakanlık Sağlık Bakanlığı ile bir protokol imzaladı ve Türkiye Zoonotik Hastalıklar Milli Komitesi ile alt kurullar oluşturuldu. Sonuçta en zor engel aşılmış durumda. Başta Sağlık Bakan Yardımcısı Prof. Dr. Emine Alp Meşe olmak üzere, Prof. Dr. Mehmet Doğanay, Dr. Seher Topluoğlu ve tüm emeği geçenleri tebrik eder, başarılar dilerim. Umarım tasarıda sunduğumuz diğer öneriler de değerlendirilir.