Haber/ Ercan ÖKSÜZ
Anavatanı Mezopotamya olan ters lale, günümüzde nesli tehlike altındaki bitki türlerinin başında geliyor. Ters lale, Mezopotamya’da “Guldexîn”, Anadolu'da "Ağlayan Gelin" adıyla biliniyor ve dünyanın en nadide çiçeklerinden birisi olarak gösteriliyor. Bir dönem aşırı şekilde toplatılması ve yurt dışa çıkarılması nedeniyle ters lalenin 2013’de toplanması ve naklinin yapılması yasaklandı.
Efsanelere konu olmuş
Özellikle Doğu Anadolu Bölgesi'nin 2 bin ile 3 bin 500 metre rakımlarda yetişebilen ters lale, birçok hikaye ve efsaneye de konu olmuş. Gözyaşı damlası gibi berrak su damlattığı için 'Ağlayan Lale', Hz. İsa’nın çarmıha gerildiği zaman Meryem Ana’nın gözyaşlarıyla yetiştiğine inananlar adına ‘Ağlayan Gelin’, Kürtçe ‘Guldexîn’ olarak da adlandırılıyor. Hıristiyan dininde kutsal çiçek olarak da kabul ediliyor.
Dünyada bir benzeri daha bulunmayan ters lale, Batman, Van, Hakkari, Bitlis ve Erzurum’un yüksek dağlarında yetişiyor. Boyu 30-100 santimetre arasında değişen ters lalenin kırmızı, turuncu ve nadiren sarı renkte bulunuyor. Bir aylık ömrü olan ters lalenin koparılması, satılması ve şehir dışına çıkarılmasının cezası ise 60 bin lira.
Herkes sahip çıkmalı
Van Çevre ve Tarihi Eserleri Koruma Derneği (Van Çev-Der) Başkanı Ali Kalçık, ters lalenin Hakkari’nin simgesi haline geldiğini belirterek, bu bitkinin koparılmaması ve korunması gerektiğini söyledi. Ters lalenin endemik bir bitki olduğunu belirten Kalçık, kaçak şekilde toplatılması nedeniyle neslinin tehlike altında olduğunu dile getirdi. Bir dönem Hakkari’nin hemen hemen her dağında yetiştiğini ama bugün belli başlı yerlerde kaldığını dile getiren Kalçık, bu endemik bitkiye herkesin sahip çıkması gerektiğini vurguladı. Kalçık, sözlerine şöyle devam etti: “Bugün maalesef bu değerimize yeteri kadar sahip çıkamıyoruz. Bu değerimiz, dağlarda kopartılıyor ve anavatanından kaçırılıyor. Bu değerimize sahip çıkamadığımız için ters lale, Hollanda ve birçok Avrupa ülkesinde yetiştiriliyor. Özellikle insanlarımız, bu konuda çok dikkat etmelidir. Ters lale bu bölgenin değeridir. Her endemik bitki kendi bölgesinde değerlidir. Biz de bu değerimize sahip çıkmalıyız.”
