Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın Resmi Gazete'de yayımlanan yönetmelik değişikliğiyle, Hazine’ye vadesi geçmiş borcu, vadesi geçmiş vergi borcu ve süresinde ödenmemiş SGK prim borcu olan kamu kurum ve kuruluşlarının, belediyeler de dahil olmak üzere, hibe haricinde dış kaynak temin etmesi yasaklandı. Bu yeni düzenleme, özellikle muhalefet belediyelerinin büyük projelere yurt dışından kredi bulma imkanını kısıtlayacağı gerekçesiyle sert eleştirilere neden oldu. CHP Yerel Yönetimlerden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Gökan Zeybek, düzenlemenin CHP'li belediyeleri mali kıskaç altına alma ve milleti cezalandırma amacı taşıdığını savundu.
Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından 10 Mayıs 2025 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren "Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Hazine Garantisi Olmaksızın Hibe Hariç Dış İmkan Sağlamasına İzin Verilmesine ve Sağlanan Dış İmkanın İzlenmesine İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik", kamu kurum ve kuruluşlarının yurt dışından finansman sağlamasına yeni ve sıkı şartlar getirdi. Yeni düzenlemeye göre, Hazine'ye vadesi geçmiş borcu bulunan, vadesi geçmiş vergi borcu olan veya Sosyal Güvenlik Kurumu'na (SGK) süresinde ödenmemiş prim borcu olan kamu kurum ve kuruluşları, hibe niteliğindeki yardımlar hariç olmak üzere, dış kaynak kullanamayacak. Bu kapsama, genel bütçe dışındaki idareler, kamu iktisadi teşebbüsleri, sermayesinin yüzde ellisinden fazlası kamuya ait olan kuruluşlar, fonlar, kamu yatırım ve kalkınma bankaları, büyükşehir belediyeleri, belediyeler ve bunlara bağlı kuruluşlar ile diğer yerel yönetim kuruluşları da dahil edildi. "Dış imkan" ise, bu kuruluşların yurt dışından kendi adlarına uluslararası sermaye piyasalarında tahvil ihracı da dahil olmak üzere herhangi bir dış finansman kaynağından Hazine garantisi olmaksızın sağlayacakları hibe hariç finansman olarak tanımlanıyor. Bu yeni kriterler, yönetmelik değişikliğinin yayımlandığı tarih itibarıyla henüz sonuçlanmamış olan yurt dışı kaynak sağlama başvuruları için de geçerli olacak. Başvuruda bulunan kamu kurum ve kuruluşlarının, yönetmeliğin yayım tarihinden itibaren 20 gün içinde yeni şartları yerine getirdiklerine dair belgeleri Hazine ve Maliye Bakanlığı'na sunmaları gerekecek; aksi takdirde başvuruları yok sayılacak.
Muhalefetten sert tepki: "Belediyeler mali kıskaç altına alınıyor"
Yapılan yönetmelik değişikliği, özellikle 31 Mart yerel seçimlerinden sonra sayılarında önemli bir artış yaşanan ve nüfusun yaklaşık yüzde 65'ine hizmet veren Cumhuriyet Halk Partili (CHP) belediyeler tarafından sert bir dille eleştirildi. CHP Yerel Yönetimlerden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı ve İstanbul Milletvekili Mimar Gökan Zeybek, düzenlemenin CHP'li belediyelerin başarısını engellemek ve onları mali anlamda bir kıskaç altına almak amacıyla hayata geçirildiğini savundu. Zeybek, bu yeni şartın, belediyelerin daha önce Hazine'den izin almak koşuluyla dış borç alabilme imkanını daha da zorlaştırdığını ve Hazine'nin "hayır" deme şansını artırdığını belirtti.
Geçmiş dönemlerden kalan birikmiş borçların tahsil edilmesi ve bu borçlar tahsil edilirken belediyelerin kaynaklarının kesilmesi gibi uygulamaların, CHP'li belediyeleri hedef aldığını iddia eden Zeybek, "AK Parti döneminde 100 liralık Hazine payı ve İller Bankası'ndan gelir elde eden bir belediye, bunun yüzde 20-25'ini vergi ve sigorta olarak yatırmadığında bunu kredi olarak kullanarak hizmetlerini yapıyordu. Şimdi CHP'li belediyeler, hem bugünün sigortasını ve vergisini ödemek zorunda kalacak hem de geçmiş dönemdeki borçları İller Bankası'ndaki payının yüzde 40'a varan kısmıyla tahsil edilecek. Yani 100 birimlik bir iş üretecekseniz, artık bunu 60 birimle yönetmek zorunda kalacaksınız," ifadelerini kullandı.
Zeybek, özellikle İstanbul gibi büyükşehirlerin raylı sistem yatırımları gibi devasa projelerinin finansmanının büyük ölçüde uluslararası kredilerle sağlandığını hatırlatarak, yeni genelgenin "belediye iştiraklerinin vergi, sigorta ve kamuya borcu olmayacak" şartını getirdiğini ve böyle bir belediyenin fiilen bulunmadığını belirtti. Geçmişte belediyelerin daha düşük faiz oranlarıyla yurt dışından kredi bulduklarını ancak bunun onaylanması için Hazine'ye başvurduklarını ifade eden Zeybek, "Şimdi düşünün, geçtiğimiz yıl İstanbul'da yeni yapılan Kirazlı metro hattı için 400 milyonluk bir kredi talebi var. Belediyenin borcu yok ama belediyeye bağlı kuruluşların borcu var. O zaman bu kredi onaylanmayacak. Kaynarca-Pendik metro hattı için Hazine garantisi talebi vardı, bu da onaylanmayacak," diyerek düzenlemenin büyük projelere darbe vuracağını savundu.
Bakanlıkla yapılan görüşmeler sonuçsuz kaldı
CHP Genel Başkan Yardımcısı Gökan Zeybek, belediyelerin mali sorunları ve dış kaynak temini konularında bakanlıklarla ve Cumhurbaşkanı yardımcılarıyla yaptıkları ikili diplomatik görüşmelere de değindi. Daha geçen hafta bir Cumhurbaşkanı yardımcısı ve Hazine ve Maliye Bakanı ile Türkiye Belediyeler Birliği Başkanı ve Adana Büyükşehir Belediye Başkanı Zeydan Karalar'ın bir görüşme gerçekleştirdiğini ve bu görüşmede yapılacak yatırımlarla ilgili Hazine garantilerinin verilmesinin gündeme geldiğini belirten Zeybek, bakanlık yetkililerinin "çalışacağız" dediğini ancak hemen ardından bu yönetmelik değişikliğinin geldiğini ifade etti. Zeybek, 10 Mayıs tarihinden itibaren uluslararası kredi talebinde bulunacak belediyelerin, Hazine ve Maliye Bakanlığı'na borçsuzluk yazılarını sunarak taleplerini güncellemezlerse, taleplerinin otomatik olarak düşeceğini vurguladı. Bu durumun, belediyelerin büyük ve acil projeler için ihtiyaç duydukları finansmana erişimini imkansız hale getirebileceği endişesini dile getirdi.
Gökan Zeybek, belediyelerin temel gelir kaynaklarının büyük ölçüde o ay toplanan ve tahakkuk etmiş olan vergi gelirlerinden belediyelere düşen payın dağıtılmasından oluştuğunu belirtti. Büyükşehir belediyelerinin temel hizmetlerinin ve özellikle ulaştırma gibi sübvanse edilen alanların finansmanının, o ilin nüfusu ve toplanan vergilerden kaynaklanan Hazine payının aktarılmasıyla sağlandığını ifade eden Zeybek, son dönemlerde vergi gelirlerinin artmadığını, yüzde 7 pay alan belediyelerin gelirlerinin enflasyon ve maliyet artışlarına rağmen reel olarak artmadığını savundu.
Ayrıca, en çok kaynağın ulaştırma, büyük altyapı yatırımları ve arıtma tesisi gibi projelere harcandığını ifade eden Zeybek, bu tür temel konu başlıklarında dış kaynak kullanımına yasak getirilmesinin, belediyeler üzerinden milleti cezalandırmaktan başka bir anlam taşımadığını söyledi. Belediyelerin İller Bankası'ndan kredi kullanamadığını, kamu bankalarından ise kredi almanın imkansız hale geldiğini belirten Zeybek, "Dış kaynakları kullanmayı kestiğinizde kimi cezalandırıyorsunuz? Doğal çevreyi, içinde bulunduğumuz ormanları, denizlerin kirlenmesinden kaynaklanan ve uzun vadede çözülmesi zorlaşacak olan problemlere neden oluyorsunuz. Temel altyapı yatırımları, çevre yatırımları ve arıtma tesisi yatırımları için istisnai bir hüküm getirilmesi gerekmektedir. Şehirlerimizin içinde yer alan trafik kangrenini çözmek için yapılan yatırımlardır bunlar. Bunların iktidar-muhalefet çekişmesine kurban gitmemesi gerekmektedir," dedi.
Zeybek ayrıca, belediyelerin en önemli gider kalemlerinin başında emeğin ücretlendirilmesi, ulaştırmada akaryakıt giderleri, kimyasal ürünlere gelen zamlar ve elektrik ücretlerindeki artışların geldiğini belirtti. Belediyelerin gelirlerinin TÜİK'in enflasyon oranının yarısı kadar bir yeniden değerleme oranıyla artırılırken, giderlerinin yıllık yüzde 50 ila yüzde 150 arasında artışlarla karşılaştığını ifade eden Zeybek, belediyelerin mali anlamda bağımsız ve kendi belediye meclislerinden kararlarını hayata geçirebilecekleri demokratik bir anlayışa ihtiyaç olduğunu vurguladı.
Gelir artırıcı önlemler ve çalıştay hazırlıkları
CHP'li belediyelerin karşılaştığı bu mali zorluklar karşısında gelir artırıcı önlemler üzerinde çalıştıklarını belirten Gökan Zeybek, yakın zamanda 21 ilin büyükşehir belediye başkanı ile bir araya gelerek gelir artırıcı yöntemleri konuşacakları bir çalıştay gerçekleştireceklerini duyurdu. Bu çalıştayın, belediyelerin kendi kaynaklarını daha etkin kullanmaları, yeni gelir modelleri geliştirmeleri ve mali sürdürülebilirliklerini sağlamaları açısından önemli bir platform olması hedefleniyor. Ancak, merkezi yönetimin getirdiği bu tür kısıtlamaların, yerel yönetimlerin hareket alanını daralttığı ve hizmet üretme kapasitelerini olumsuz etkilediği yönündeki eleştiriler devam ediyor. Bu yönetmelik değişikliğinin, özellikle büyükşehirlerde devam eden ve planlanan metro, tramvay, atık su arıtma tesisi gibi milyarlarca liralık yatırım projelerinin geleceğini nasıl etkileyeceği merak konusu.
