2019’un son ayının son günlerinde uzun zamandır lansmanı yapılması beklenen yerli otomobilimizin ilk tasarımları şaşalı bir gösteri ile dünyaya sunuldu. Ve hemen, otomobilin güzel görüntüsü ile kendinden geçen bir grup ile çılgın projelerde canı sürekli yanan kesim, her sosyal mecrada karşı karşıya geldiler. Açıkçası ben de fikrin iyi ama şu ana kadar ki iş yapma gidişatına göre bize maliyetinin çok fazla olacağını söyleyenlerin tarafında yer alıyorum. Sanırım son 15-20 senedir ülkemizde yapılan, yapılamayan proje ve maliyetlerini gördükten sonra herhalde kusuruma bakmazsınız.

Yerli otomobil projesi de soru işaretleri ile beraber önümüze geldi. Ama en azından ortada yürüyen bir araç olduğu için en muhalif kesim dahi projeyi çok sert şekilde eleştirmemeye dikkat etti. Ben maalesef aşağıda paylaşacağım sebeplerden dolayı bu kadar iyimser olamadım.

Öncelikle tasarım “neden yerli değil?” sorusu projeye en olumsuz bakanlar tarafından bile çok çabuk göz ardı edildi. Sahi neden tasarım yerli değil? Yanlış bilinen şu; ülkemizdeki birçok olumsuzluğa rağmen Türk özel otomotiv sektöründe sanılanın aksine hem dış hem iç parçaların tasarımını çok rahatlıkla yapabilecek çok iyi tasarımcı ve mühendislerimiz mevcut. Çoğumuz bilmese de bu mühendisler Porsche, Audi, Volkswagen gibi tasarım ve üretimde dünyanın başını çeken Alman arabalarına dahi parça tasarımları yapıyorlar. Herkesin ayıla bayıla bindiği Alman ekolünün otomobillerinde dahi azımsanamayacak oranda Türkiye’de çalışan mühendislerin emeği vardır. Madem yerli ve milli diye bir şey yapıyorsunuz tasarım yaptırmak için neden onlardan hiç yararlanılmadı?

Üstelik yerli otomobilimizin tasarımları maalesef orijinal değil, devşirme. Bu ortaya çıktığında iyi bir şey olmasına hasret kalan halkın keyfi bozulmasın diye sert muhalif kesim tarafından dahi olayın üzerine gidilemedi. Otomobil tasarımlarının yaptırıldığı İtalyan şirket Pininfarina, çok kısa süre önce bu tasarımları Vietnamlı otomobil üreticisi VinFast firmasına satmış. Sonra bize de satmış. Yani tasarımlar ikinci el.

Bir diğer soru ise bu araçların pili nerede üretilecek? Lansmandaki araçların baştan tasarladık denilen pilleri de sıkıntılı. Ülkemizde bildiğiniz bir lityum pil üreten fabrika yoksa sunumu yapılan otomobilin de pilleri de ithal. Elektrikli araçların en büyük sıkıntısı pilleridir. Bu pilleri kendiniz üretemezseniz de yerli ve milli bir araçtan bahsetmek sadece lafta kalacaktır. Ve elektrikli araç piyasasının büyük oyuncuları karşılaştıkları bu daimi sorun için kendi devasa pil fabrikalarını kurmaya başladılar. Sahada rakipleriniz olacak firmalar ile rekabet için Asyalı pil üreticilerinin piyasa için ürettikleri ikinci sınıf teknoloji ile yetinemezsiniz. Böyle olursa araçlarımızın gidebileceği mesafe sürekli diğer rakiplerinin gerisinde kalır.

Yerli elektrikli araçlar ile ilgili diğer bir çözülecek büyük sorun ise araçların şarj alt yapısı olacak. Eminim ki bu sorun çözülür. Ancak lansmanda söylenen “5 sene de tüm şehirler de bu altyapı kurulacak” öngörüsü fazlasıyla iyimser. Ülkede şu an için şarj istasyonları İstanbul’daki az biraz AVM’ler de var. Ama 5 sene içinde tüm şehirlerde bu istasyonların nasıl yapılacağı ve bu şarj istasyonlarına elektrik arzının nasıl sağlanacağı tam bir muamma. Elbette lansmanın ortasında hiçbir yetkili, “böyle bir altyapıyı tüm şehirlerde ancak 15 sene de yapabilir, 20 sene de düzgün işletilebilir hale getirilebiliriz” şeklindeki gerçeği dile getiremezdi.

Bu gözlemlere göre proje ile ilgili gelişmeler şu şekilde olmuş. Proje ilanı yapıldıktan sonra heyecanla toplantılar yapılmış. Bu toplantılarda en satılması kolay jan janlı fikir, “elektrikli araç üretelim” kararı alınmış. Projenin başına da yetkin biri de getirilmiş. Ancak masada olan sorunlar peşi sıra gerçeğe dönünce aslında bu fikir için çok büyük bütçe ve çok zaman gerektiği gün gibi belli olmuş. Sorunlara bağlı olarak aracın tasarımı da oldukça gecikmiş. Emir büyük yerden gelip “lansman yapılsın” dendiği için de hızlı bir Türk çözümü düşünülmüş, İtalyan tasarım şirketinin kapısı çalınarak eldeki para onlara verilmiş. Ve İtalyanların ellerinde hazırda ne varsa o tasarımlardan şimdi önümüze sunulan araçların tasarımları devşirilmiş.

Sonuçta herkes mutlu oldu mu? Günü kurtardık mı? Kurtardık. Ama gerçekte elimizde daha tek cıvatası bile yerli ve milli olmayan bir şey var. Ülkemizde bu şekilde başlayan işler, geçmişteki örneklerinden bildiğimiz üzere çok badireler atlatıyor. Sonuçta işler belki yoluna giriyor belki girmiyor. Velhasıl bir şekilde ürün ortaya çıkarsa da maliyet başta planlananın yaklaşık 10-15 katı oluyor. Olsun. O farkı da zaten çalışarak vergilerimiz ile ödüyoruz. Kimse alınmasın ama şu an için bu projede yerli ve milli olan tek bir şey var, o da “iş yapma yöntemimiz”.


Pininfarina'nın Vietnamlı Vinfast elektrikli otomobil üreticisine tasarladığı SUV ve Sedan model araçların Ekim 2018 yılında yapılan lansmanı.


TOGG Yerli Otomobil Lansmanı