ABD medyasında son dönemin en büyük krizlerinden biri, Başkan Donald Trump’ın imzasını taşıyan ve devlet destekli medya kuruluşlarında ciddi kesintiler öngören kararnameyle patlak verdi. Özellikle Amerika’nın Sesi (VOA) başta olmak üzere, ABD Küresel Medya Ajansı’na bağlı birçok yayın organında yüzlerce gazeteci işten çıkarıldı. Bu gelişme, ABD’de basın özgürlüğü, devletin medya üzerindeki rolü ve kamu yayıncılığının geleceği açısından büyük yankı uyandırdı.
Trump’ın kararı sonrası VOA’da toplu işten çıkarma
Başkan Trump’ın, hükümetin finanse ettiği medya kuruluşlarında bütçe ve personel sayısının düşürülmesini öngören kararnameyi imzalamasının ardından, VOA’da yaklaşık 600 çalışanın işine son verildi. Bu sayı, kurumun toplam personelinin neredeyse üçte birine denk geliyor. İşten çıkarılan gazetecilere, insan kaynakları tarafından e-posta yoluyla tebligat gönderildi. VOA’nın Washington’daki genel merkezi de satışa çıkarıldı.
Kararnameye göre, sadece VOA değil, Özgür Avrupa ve Asya Radyosu ile Radyo Marti gibi ABD Küresel Medya Ajansı’na bağlı tüm kuruluşlarda bütçe ve personel azaltımına gidilmesi talimatı verildi. Trump, özellikle VOA’yı “Trump karşıtı” ve “radikal” olarak nitelendirerek, bu kurumların işlevlerinin minimuma indirilmesini istedi.
Gazeteciler ve medya örgütleri karara karşı dava açtı
VOA ve bağlı kuruluşlarda yaşanan bu toplu işten çıkarmalar, ABD’de basın özgürlüğü savunucuları ve gazeteciler tarafından tepkiyle karşılandı. 22 Mart’ta, VOA çalışanları ve medya örgütleri, Trump yönetiminin kararını “hukuka aykırı” bularak federal mahkemeye başvurdu. Dava dosyasında, “Dünyanın çoğu yerinde önemli bir tarafsız haber kaynağı yok oldu” ifadelerine yer verildi.
VOA çalışanlarının büyük bölümü idari izne çıkarılırken, kalanların da sözleşmeleri feshedildi. Çalışanlara, iş yerine girmemeleri ve tüm ekipmanlarını teslim etmeleri talimatı verildi. VOA Pentagon muhabiri Carla Babb, sosyal medya hesabından “VOA’daki neredeyse tüm tam zamanlı çalışanlar gibi ben de süresiz olarak idari izne çıkarıldım” açıklamasını yaptı.
Mahkemeden Trump yönetimine “işe iade” talimatı
Federal mahkemede görülen davada, ABD Bölge Yargıcı Royce Lamberth, Trump yönetiminin Amerika’nın Sesi ve diğer devlet destekli medya kuruluşlarını kapatma girişimini “hukuka aykırı” buldu. Mahkeme, Trump yönetimine, VOA dahil tüm çalışanların işlerine iade edilmesi ve yayınların devamı için gerekli adımların atılması talimatı verdi. Yargıç Lamberth, Trump’ın kararının ABD Anayasası’nı ve Kongre’nin bütçe yetkisini ihlal ettiğine hükmetti.
Kararda, Trump yönetiminin eylemlerinin “keyfi ve kaprisli” olduğu, devletin yurtdışındaki iletişim çıkarlarını baltaladığı vurgulandı. Mahkeme, zorunlu izne çıkarılan ve işten atılan tüm çalışanların aynı şartlarla geri döndürülmesini ve istihdamda azaltmaya gidilmemesini istedi.
VOA’nın yayınları durdu, ABD’de basın özgürlüğü tartışması büyüdü
Trump’ın kararının ardından, VOA ve bağlı kuruluşların yayınları 80 yıllık tarihinde ilk kez durma noktasına geldi. Bu gelişme, ABD’de basın özgürlüğü, kamu yayıncılığının özerkliği ve devletin medya üzerindeki etkisi konularında ciddi tartışmaları beraberinde getirdi. VOA çalışanlarını temsil eden avukatlar, mahkeme kararını “basın özgürlüğü için bir zafer” olarak nitelendirdi.
ABD’deki medya uzmanları, Trump’ın “taraflı” bulduğu medya kuruluşlarını federal fonlardan mahrum bırakmasının, kamuoyunun doğru ve tarafsız habere erişimini tehlikeye attığı görüşünde birleşiyor. Özellikle seçim öncesi dönemde alınan bu kararlar, kamu yayıncılığının bağımsızlığının korunmasının önemini bir kez daha gözler önüne serdi.
Süreç temyizde: VOA ve kamu medyasının geleceği belirsiz
Mahkemenin işe iade kararına rağmen, Trump yönetimi temyize gitti ve süreç halen yargı aşamasında. VOA ve diğer devlet destekli medya kuruluşlarının geleceği, ABD’de kamu yayıncılığı ile siyaset arasındaki denge açısından kritik bir sınav olarak görülüyor. VOA’nın eski muhabirleri ve medya savunucuları, “Amerika’nın hikâyesinin gerçeklere dayalı habercilikle dünyaya anlatılması için mücadeleye devam edeceğiz” mesajı veriyor.
ABD’de kamu yayıncılığının özerkliği ve gazetecilerin iş güvencesi, Trump’ın imzaladığı kararnameyle bir kez daha tartışmaya açıldı. Mahkeme sürecinin sonucu, sadece VOA çalışanları için değil, ABD’de basın özgürlüğü ve kamu yayıncılığının geleceği için de belirleyici olacak.
