Güneş Sistemi'nin en sıcak gezegeni olan Venüs, uzun yıllar boyunca bilim insanları tarafından jeolojik olarak "ölü" yani hareketsiz kabul ediliyordu. Ancak NASA'nın 1990'lı yıllarda gerçekleştirdiği Magellan uzay görevi sırasında toplanan radar verilerinin yeniden değerlendirilmesi, bu algıyı tamamen değiştirecek türden bulgular ortaya koydu.
Venüs’teki "korona"lar yeniden gündemde
Araştırmanın merkezinde, Venüs yüzeyinde yaygın şekilde bulunan ve korona adı verilen devasa dairesel yapılar yer alıyor. Genişlikleri onlarca ila yüzlerce kilometre arasında değişen bu yapılar, Venüs'ün iç katmanlarından yüzeye doğru yükselen sıcak malzemenin baskısıyla oluşmuş gibi görünüyor.
Yeni analizler, bu yapılar üzerinde ve çevresinde jeolojik aktivitenin halen sürdüğüne dair işaretler barındırdığını gösteriyor. Bilim insanlarına göre, bu Venüs’ün sanılandan çok daha aktif bir iç yapıya sahip olduğu anlamına geliyor.
75 koronanın 52’sinde aktif sıcaklık belirtisi
Science Advances dergisinde yayımlanan araştırmaya göre, analiz edilen 75 korona yapısının 52’sinde sıcak malzeme hareketine işaret eden izler bulundu. Bu durum, gezegenin yer kabuğunun altında halen aktif tektonik ya da yarı-tektonik süreçlerin işliyor olabileceğini gösteriyor.
Araştırmanın başyazarı Gael Cascioli, bu yapıların Dünya’nın erken dönemlerindeki jeolojik oluşumlara da benzerlik gösterdiğini belirterek, Venüs’ün geçmişiyle ilgili yeni karşılaştırmalı modellerin yapılabileceğine dikkat çekti.
Dünya benzeri tektonik süreçler olabilir
Venüs, Dünya’nın aksine belirgin levha tektoniğine sahip olmayan bir gezegen. Ancak bu, yüzeyinde hiçbir jeolojik hareketlilik olmadığı anlamına gelmiyor. Araştırmacılara göre Venüs’te:
-
Litosferik damlama (katı kabuk parçalarının mantoya çökmesi)
-
Dalma-batma benzeri hareketler
-
Yüzeye doğru sıcak madde itimi (plume)
gibi alternatif tektonik süreçler yaşanıyor olabilir. Bu durum, Venüs’ün tektonik olarak evrim geçirdiğini ve halen bu sürecin devam ediyor olabileceğini gösteriyor.
VERITAS görevi büyük önem taşıyor
NASA, Venüs’ün jeolojik sırlarını aydınlatmak üzere 2030’lu yılların başında fırlatmayı planladığı VERITAS göreviyle gezegeni çok daha yakından incelemeyi hedefliyor. Bu görev kapsamında:
-
Yüksek çözünürlüklü radar haritaları
-
Yer çekimi analizleri
-
Litosfer kalınlığına dair veriler
toplanarak, Venüs’teki potansiyel tektonik hareketlerin doğası daha iyi anlaşılacak. Bilim insanları, VERITAS’ın bu yeni keşiflerin doğruluğunu test etmede kilit rol oynayacağını vurguluyor.
Venüs’ün “ölü” olduğu düşüncesi yıkılıyor
Yıllardır Güneş Sistemi’nde aktif yanardağlara ya da levha tektoniğine sahip tek gezegenin Dünya olduğu düşünülüyordu. Ancak son veriler, Venüs’ün de geçmişte olduğu kadar bugün de dinamik bir iç yapıya sahip olabileceğini gösteriyor. Bu da bilim dünyasında gezegen evrimi, iç ısı dinamikleri ve yer kabuğu süreçleri açısından Venüs’ü yeniden odak noktası haline getiriyor.
Geçmişin verileri geleceği şekillendiriyor
Bu keşfin en dikkat çekici yönlerinden biri, 30 yıl öncesine ait verilerin bugünkü teknolojik ve bilimsel analiz yöntemleriyle yeniden değerlendirilmesiyle yapılmış olması. Bu durum, geçmiş görevlerin hâlâ yeni bilgilere kapı aralayabileceğini ve bilimsel keşiflerde zamanın değil yaklaşımın belirleyici olduğunu kanıtlıyor.
