Patatesin fiyatı uçtu ama üretici zarar üstüne zarar ediyor. Tarladan pazara uzanan patatesin yolculuğu bu yıl hem üreticinin hem tüketicinin cebini yaktı. Zirai donun vurduğu tarlalarda verim neredeyse yarıya düştü, maliyetler katlandı, fiyatlar fırladı. Patatesin kilosu bazı semt pazarlarında 35 lirayı bulurken, dar gelirli vatandaş sofraya sadece birkaç tane koyabiliyor. Üretici artan girdi maliyetlerinden, pazarcı ise azalan kazançtan şikâyetçi. Tüketici ise çaresiz: “Geçen yıl üç kilo aldığımız parayla bu yıl ancak bir kilo alabiliyoruz.”
Türkiye’nin erkenci patates üretim merkezi Adana’da bu yılki hasat beklenen verimi vermedi. Kış aylarında yaşanan zirai don nedeniyle birçok üretici, geçen yıl dönüm başına aldığı 4 tonluk ürünün yarısını bile elde edemedi. Bazı tarlalarda verim 2 tonun dahi altına düştü. Bu durum fiyatlara doğrudan yansıdı. Halde patatesin kilogramı 22-24 TL’den satılırken, pazarlarda fiyat 35 TL’ye kadar çıkmış durumda. Bir dönüm patates üretimi ortalama 45 bin TL’ye mal olurken, devletin sağladığı 488 TL’lik destek üreticinin yükünü hafifletmeye yetmiyor.
50 dönüm eken 20’ye düşürdü
Ödemiş Ziraat Odası İkinci Başkanı ve üretici Mehmet Dinlenmez, çiftçinin maliyetler karşısında zorlandığını belirterek, şunları söyledi:
“Ben de patates ektim, soğuklardan etkilenen alanlar oldu tabii. Özellikle Nevşehir ve Adana tarafları daha çok etkilendi. Şu anda patatesin tarlada kilogram fiyatı yaklaşık 15 TL civarında. Aslında maliyetlere göre bu fiyat ucuz bile sayılır. Geçen hafta 10 TL’ye kadar düşmüştü. Bu hafta yeni ürün çıktıkça biraz yükseldi. Maliyetler her yıl aynı sıkıntıyı yaratıyor: Mazot, gübre, elektrik... Bunlar çiftçiyi en çok zorlayan kalemler. İşçilik de ayrı bir sorun haline geldi. Eskisi gibi kolay işçi bulunmuyor artık, ciddi azalma var.
Verilen destekler yeterli değil. Tohum pahalı, gübre ve mazot pahalı; insanlar ekemez hale geliyor. Eskiden 50 dönüm eken biri şimdi 20 dönüme düşürdü. Çünkü para etmedi mi temelli zarar ediliyor. Tarlada 8-10 liraya satılan patates, tezgahta 30 liraydı. Aradaki farkı kim yiyor, kim kazanıyor bilmiyoruz. Bu farkın nedeninin araştırılması gerekiyor.
Şu anda bizim burada Ödemiş’te tezgahta patates 25 TL civarında. İzmir’de 30-35 TL’ye kadar çıktığını duyuyoruz. Bu farkta yol masrafı, nakliye gibi giderler de etkili tabii. Üreticinin rahatlaması için acil olarak desteklerin artırılması gerekiyor. Özellikle girdi maliyetlerinin düşürülmesi şart. Mazot, gübre ve elektrik bu işin temel yükleri.”
Meyve fiyatları daha da artacak
İzmir Pazarcılar Odası Başkanı Hamdin Erişen ise şöyle fiyatların yükselmesini beklediğini söyleyerek şöyle konuştu: “Patates sonuçta pazara gelene kadar birçok elden geçiyor. Pazara çıkan insanlar da ekmek yiyecek, geçimini sağlayacak. Zaten birçok üretici gelip doğrudan pazarda satış yapıyor. Asıl mesele üreticilerin yüksek maliyetlerle boğuşması. Bu maliyetlerle fiyatlar daha da artabilir. Özellikle meyve fiyatlarında ciddi bir artış bekliyoruz. Bu sene don da vurdu. Ben söylüyorum sebze ve meyvelerin ihracatı durdurulsun. Önce halkımız yesin. Kiraz, kayısı, armut, şeftali, erik… Çocuklar tezgâha bakıyor ama aile alamıyor. Her şey çok pahalı. Ne olacağını inanın biz de bilmiyoruz. Daha yeni yeni sezon başlıyor ama meyvede ciddi sıkıntı var. Pazarcı arkadaşlar da bu durumdan etkileniyor. Hem mal az geliyor hem de kar marjı düşüyor. Çoğu pazar yerinde tezgâhlar boş. “Başkanım, zarar ediyoruz” diyorlar. Yanında adam çalıştıranlar, yevmiye bile çıkaramıyor artık.
Vatandaş da gücünün yettiği kadar alıyor. Eskiden 3 kilo alıyorsa şimdi 1 kilo alıyor. Onun da gücü zor yetiyor. Fiyatlar semte göre değişiyor ama şu an pazarda 3 kilosu 100 liraya satılan patates var. Küçük boylar bile kilosu 30-35 liraya kadar çıkıyor.”
