Türkiye'deki reel sektörün 2024 yılındaki finansal performansını gözler önüne seren ve ekonomi yönetiminin yol haritasını belirlemede kritik bir rol oynayan "Sektör Bilançoları" raporu, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) işbirliğiyle kamuoyuna duyuruldu. Enflasyon düzeltmesi uygulanarak hazırlanan ve 1 milyon 104 bin firmanın verilerini kapsayan rapor, Türk ekonomisinin lokomotif sektörlerini, kârlılık ve bilanço büyüklüklerini detaylı bir şekilde ortaya koydu. Raporun şampiyonu, hem bilanço büyüklüğü hem de kârlılıkta rakiplerine fark atan imalat sektörü oldu. 25,7 trilyon TL'lik aktif büyüklüğe ulaşan imalat sanayi, 559 milyar TL'lik net dönem kârı ile de zirvedeki yerini perçinledi. Firma sayısı bakımından ise liderlik, 356 bini aşkın işletme ile toptan ve perakende ticaret sektöründeydi. Ancak madalyonun diğer yüzünde, artan maliyetler ve talep daralmasıyla boğuşan sektörlerin dramı vardı. Özellikle eğitim sektörü, 2024 yılını 3 milyar TL'yi aşan bir net zararla kapatarak en kötü performansı sergileyen sektör olarak kayıtlara geçti.
Aktif büyüklükte imalat sanayi liderliği kaptırmadı
Firmaların toplulaştırılmış bilançolarına göre, Türk reel sektörünün toplam aktif büyüklüğü 2024 yılında 95 trilyon 835 milyar TL'ye ulaştı. Bu devasa pastadan en büyük dilimi ise 25 trilyon 676 milyar TL ile imalat sektörü aldı. Bu rakam, Türkiye'nin üretim gücünün ve sanayi altyapısının ekonomideki ağırlığını bir kez daha teyit etti. Aktif büyüklük sıralamasında imalat sektörünü, 18 trilyon 576 milyar TL ile toptan ve perakende ticaret; motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin onarımı sektörü takip etti. İnşaat sektörü ise 12 trilyon 678 milyar TL'lik aktif büyüklüğü ile üçüncü sırada yer alarak ekonomideki önemli rolünü sürdürdü. Firmaların toplam borçluluk yapısını gösteren kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar toplamı 47,2 trilyon TL olurken, şirketlerin net varlığını ifade eden öz kaynaklar toplamı ise 48,6 trilyon TL olarak gerçekleşti. Öz kaynaklar bakımından da liderlik 13,3 trilyon TL ile yine imalat sektörünün oldu.
Kârlılıkta aslan payı imalatın, en büyük zarar eğitimde
Gelir tablosu verileri, sektörlerin 2024 yılındaki kârlılık performansını gözler önüne serdi. İncelenen 1,1 milyon firmanın tamamının toplulaştırılmış dönem net kârı 1 trilyon 947 milyar TL olarak gerçekleşti. Bu kârın yaklaşık yüzde 29'u tek başına imalat sektöründen geldi. İmalat sanayi firmaları, 2024 yılını toplamda 559 milyar 89 milyon TL net kâr ile tamamlayarak en kârlı sektör unvanını açık ara korudu. Kârlılıkta ikinci sırayı 299 milyar 587 milyon TL ile toptan ve perakende ticaret sektörü alırken, üçüncü sırada ise 286 milyar 168 milyon TL'lik net kâr ile mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetler sektörü yer aldı.
Ancak tüm sektörler 2024'ü kârla kapatamadı. Raporun en çarpıcı sonucu, eğitim sektörünün yaşadığı büyük finansal kriz oldu. Artan personel, kira ve diğer operasyonel maliyetler altında ezilen eğitim kurumları, 2024 yılını toplamda 3 milyar 145 milyon TL net zarar ile tamamladı. Bu, eğitim sektörünü yılın en çok zarar eden sektörü yaptı. Zarar eden bir diğer sektör ise 1 milyar 675 milyon TL net zararla su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi sektörü oldu. Bu veriler, özellikle hizmet sektörünün bazı kollarında kârlılığın ne kadar büyük bir baskı altında olduğunu gösteriyor.
Ticaret sektörü firma sayısında lider
Rapor, Türkiye'deki girişimcilik ekosisteminin hangi sektörlerde yoğunlaştığını da ortaya koydu. 2024 yılı itibarıyla Türkiye'de faaliyet gösteren 1 milyon 104 bin 27 firmanın sektörlere göre dağılımı incelendiğinde, en fazla firmanın toptan ve perakende ticaret; motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin onarımı sektöründe yer aldığı görüldü. Toplam 356 bin 62 firma ile bu sektör, tüm firmaların yaklaşık üçte birini oluşturdu. Bu durum, ticaretin Türkiye'de girişimciler için en popüler alan olmaya devam ettiğini gösteriyor. Üretimin kalbi olan imalat sektörü ise 181 bin firma ile toplam firma sayısı içinde yüzde 16,4'lük bir paya sahip oldu. Üçüncü sırada ise 121 bin firma ile inşaat sektörü yer aldı. Bu dağılım, Türk ekonomisinin hizmetler ve ticaret ağırlıklı yapısını bir kez daha teyit etti.
Net satışlar arttı, faaliyet kârı düştü
Raporun genel bir değerlendirmesi yapıldığında, 2024 yılında firmaların toplam net satışlarının 78 trilyon 245 milyar TL'ye ulaştığı görülüyor. Bu, bir önceki yıla göre nominal bir artışa işaret etse de, kârlılık aynı paralelde seyretmedi. İncelenen tüm firmaların toplam faaliyet kârı ise 3 trilyon 746 milyar TL olarak gerçekleşti. Net satışlardaki artışa rağmen faaliyet kârının baskı altında kalması, şirketlerin artan maliyetlerini (hammadde, enerji, işçilik vb.) satış fiyatlarına aynı oranda yansıtmakta zorlandığını ve kâr marjlarının daraldığını gösteriyor. Bu durum, özellikle yüksek enflasyon ortamında şirketlerin operasyonel verimliliklerini ve kârlılıklarını korumak için ne kadar büyük bir mücadele verdiğinin de bir kanıtı niteliğinde. TÜİK ve TCMB'nin ortak hazırladığı bu detaylı rapor, önümüzdeki dönemde ekonomi politikalarının belirlenmesinde ve sektörlere yönelik teşviklerin şekillendirilmesinde önemli bir referans kaynağı olacak.
