HABER/ Didar DEMİRCİ

Sadece patates ve soğanda değil, ülkemizde üreticiler bir çok üründe arz-talep dengesizliğinin kurbanı oluyor. Başta patates ve soğan olmak üzere bir çok üründe arzın yüksek olduğu yıllar, ürün fiyatları düşüyor ve üretici zarar ediyor. Bir sonraki sezon ise zarar ettiren ürünlerin ekim alanları azalıyor bu kez rekolte talebi karşılayamadığı için fiyatlar yükseliyor, bu kez tüketiciler şikayet ediyor. Ziraat Mühendisleri Odası Başkanı Baki Suiçmez’e göre bu bir kısırdöngü ve ciddi bir planlama olmadan bu kısırdöngüden çıkmak imkansız. Suiçmez, dolayısıyla ihracat yasağının da bu ürünlerdeki krizi bitirmesine şans tanımıyor. Tüketici ise bu kısır döngüde ülkemizde fazlasıyla üretilen soğanı 25 TL’den yemek durumunda kalıyor.

ARZ TALEP DENGESİZLİĞİ

Patatesin de soğanın da yıllardır aynı kısır döngüde ilerlediğini vurgulayan Ziraat Mühendisleri Odası Başkanı Baki Suiçmez, arz talep dengesizliğine dikkat çekti. Suiçmez, “Bir ürün piyasada az olursa fiyatlar yükselir. Fiyatlar yükselince üretici o ürünü ekmeye başlar o zaman da ürün bolluğundan fiyatlar düşer üretici zarar eder. Bunun yolu, patateste de soğanda da yönlendirici desteklerle tarımsal üretim planlamasından geçiyor. Çiftçi bunu tek başına yapamaz. Türkiye patateste de soğanda da kendi kendine yeten bir ülke. Ancak planlama olmadığı için biz bugün bu tarz sorunları konuşuyoruz” şeklinde konuştu. 2018 yerel seçimlerinde tanzim satış noktalarında patates ve soğan satıldığını hatırlatan Suiçmez, “Şimdi soğanı 25 TL’den konuşuyoruz belki yarın patatesi konuşacağız. Gelecek yıl düşük soğan fiyatları nedeniyle ürün tarlada kaldı diyeceğiz. Daha sonra fiyatlar yükseldiği için üretici ekecek. Bu sefer çok ekince fiyatlar düşecek. Bu bir kısır döngü dediğim gibi bu yılın sorunu değil. Daha önce de yaşadık. Yükselen fiyatlar nedeniyle ya seçim dönemlerinde tarım kredi marketleri ya da belediyeleri devreye sokarak tanzim satışı yaptık. Ya ihracatı kısıtlı ürünler arasına aldık. Bunlar yaşanan soruna çözüm değil. Üretim politikasındaki yanlışları düzeltmek gerek. Özetle, patates-soğan bugünün sorunu değil, bu yanlış politikalar devam ettiği sürece gelecek yıllarda bu sorunları konuşmaya devam ederiz” sözlerini kaydetti.

ÜRETİCİYİ KORUYAMIYORUZ

Aynı zamanda üretici de olan Ziraat Mühendisi Hakan Bodrumlu ise soğanın pazar tezgahındaki fiyatının normal olmadığına dikkat çekti. Bodrumlu, “Tezgahtaki soğanın 25 TL olması normal değil. Biz bunu bol miktarda yetiştiriyoruz. Biz soğan üreticilerini koruyamadığımız için bu durumlara düşüyoruz. Yani soğan üreticileri bir sene zarar edip diğer sene küsüp dikmeyince sonuç bu oluyor. Hatta uzun yıllar zarar ettiler, derelere soğan döktüler. O zamanlardan küstürüldü bu üreticiler. Onların hiçbir zararı karşılanmadı desteklenmedi. Siz çiftçiyi o şekilde küstürdüğünüz zaman bunlar farkına varılmıyor algılanmıyor ama vatandaşın cebine yansıyor” ifadelerini kullandı.

ÇİFTÇİ BİRLEŞMELİ

Üretimdeki planlamanın eksikliği nedeniyle çiftçinin sürekli zararda olduğunu aktaran Bodrumlu, çiftçinin de birleşmeyerek, kooperatif kurmayarak kendini daha da yalnızlaştırmasının bir hata olduğunu söyledi. Öte yandan tarımsal desteklemelere hiçbir zaman milli hasılanın yüzde 1’i oranında ödeme yapılmadığını hatırlatan Bodrumlu, “Bu fiyat pahalılığının suçlusu ne tüccar ne de çiftçi. Üretim sorununu çiftçiyi memnun ederek çözersin. Onları korumuyor musun? O zaman sen vatandaşın maaşını yükseltmelisin ki vatandaş soğanı alabilsin” açıklamalarını yaptı.

FİYATI DÜŞECEK

Pazar tezgahlarında gördüğümüz soğanların 6-7 ay öncesinde depolara kaldırılmış olanlar olduğunu belirten hal esnafından Ahmet Yiğit, soğan fiyatlarının önümüzdeki 20 günün ardından gelecek yeni soğanlarla birlikte düşeceğini söyledi. Yiğit, “Şu an tazeye geçiş dönemi. Tazenin çıkmasıyla beraber fiyatlar gerileyecek. O da yaklaşık 15-20 günlük süre zarfında olacak” dedi. Depolarda soğanın tükenmesinden kaynaklı fiyatların 25 TL’yi gördüğünü aktaran Yiğit, “Ankara ve Konya’da biraz kalmışsa kalmıştır. Civarlarda çok az soğan var ama koca Türkiye’ye de bir gün bile soğanın olmaması fiyatı hemen yükseltiyor. Ama fiyatlar bu şekilde kalmaz, geriler. Bunlar 7-8 ay önce hasat edilen mallar. Depolarda saklanıyordu. Bunlar da artık bitiyor. Soğan en fazla 20 30 gün içerisinde garanti tezgah fiyatı 15-16’lara belki daha düşük fiyata geriler. Hallerde de soğan 15-20 arasında malın kalitesine, durumuna göre, firesine göre değişiyor fiyat. Üreticiden de kendi satış fiyatımızın çok altında almıyoruz. Ben 15 TL’ye sattığım malı 13 TL’ye almışımdır. Halcilerin komisyonu parekende gibi değil. Biz 50 kuruş 1 TL kar ediyoruz” diye konuştu.