Geleceğin 50 gıdası

Dünyamızın nüfusu giderek artıyor ve 2050 yılına gelindiğinde nüfusun 10 milyara yaklaşması beklenmektedir. Kaynakların hem bize hem de gelecek nesillere yetmesini sağlamak için, değişen gezegene ayak uydurmanın yollarını bulmamız gerekiyor.

Dünyanın kaynakları tükeniyor. Kıt kaynakların hem bize hem de gelecek nesillere yetmesini sağlamak için, değişen gezegene ayak uydurmanın yollarını bulmamız gerekiyor. Hem bireysel hem de toplumsal olarak çoğumuzun dünya için olumlu bir etki yaratma konusunda istekli olmamız bu konuda umut verici çabaları bize gösteriyor. Bu yolda gösterilen çabalar, yeniden kullanılabilir alışveriş çantaları ve su şişeleri taşımak gibi günlük alışkanlıklardan, büyük ölçekli enerji tüketimini azaltmak için tasarlanmış yüksek teknoloji girişimlerine kadar geniş bir yelpazede çeşitlilik gösteriyor. Devrim niteliğinde değişimin gerektiği önemli alanlardan biri de küresel gıda sistemimiz. Bunu tabağınızdaki yemeklerle ne ilgisi olduğunu sorabilirsiniz. Aradaki bağlantı düşündüğümüzden çok daha güçlü!

Alışkanlıklarımız besin tercihlerimize yön vermektedir. Bitkisel besinlerden aldığımız enerjinin yaklaşık yüzde 60’ını sadece 3 besinden; buğday, pirinç ve mısırdan karşılanması, bu durumu en iyi açıklayan örnektir. Peki, beslenmenin temel besinlerinden sadece birkaçına dayanması neden dikkat edilmesi gereken bir konudur? Bunun yanıtı; besinlerin yetiştirilme biçiminin, çevreyi ve küresel gıda arzını önemli ölçüde etkilemesi. İnsanların tükettiği az sayıda gıda çeşidine olan talebi karşılayabilmek için çiftçiler uzun yıllar boyunca aynı ürünleri yetiştiriyor. Bu uygulamaya monokültür tarım adı veriliyor. Dengeli beslenme için vücudumuz çeşitli besinlere ihtiyaç duyuyorsa, toprak da üstünde çeşitli besinler yetiştirildiğinde en sağlıklı haline kavuşuyor. Monokültür tarım uygulamaları nedeniyle toprağın içindeki besin öğeleri zamanla yok oluyor ve insanların dengeli beslenmesi için ihtiyaç duyduğu besinlerin yetiştirilmesi tehlike altına giriyor. Küçük bir değişiklik yaparak soframıza bu lezzetli ve besleyici besinlerden bazılarını ekleyebilir, çok büyük etkilerin doğmasını sağlayabiliriz.

Listenin Ne’leri ve Neden’leri?

Geleceğin 50 gıdası besin listesi alışık olduğumuz “süper yiyecekler” listesi değil. Daha sağlıklı insanlar ve daha sağlıklı bir gezegen gibi önemli bir amaç doğrultusunda, dünyanın dört bir yanından dikkatle seçilmiş ve içinde birçok farklı çeşit barındıran bir yiyecek listesi.

Yaprağı yenen sebzeler, meyve, meyve sebzeler, kaktüs, baklagiller, kök ve yumru sebzeler, filizler, yağlı tohumlar, yosunlar ve tahıllardan oluşan bu listedeki yiyecekler hem tat hem de görüntü açısından büyük bir çeşitlilik ve renklilik gösterirken farklı damak zevklerine hitap edecek şekilde tatlar ve dokular sunuyor.

Geleceğin 50 gıdası listesindeki yiyeceklerin birçoğu eski zamanların yiyeceklerini hatırlatıyor ve hepsi de gelecek nesillere katkı sağlıyor. Örneğin Kuzey Afrika ve Asya kökenli mercimek, dünyanın yetiştirilen ilk tarım ürünleri arasında. Bezelyenin kuzeni olması sebebiyle çok az suyla bile yetişebilen mercimeğin karbon ayak izi, kırmızı ete kıyasla 43 kat daha düşük. Sofralarınızı daha fazla bitkisel gıda ile çeşitlendirmek için atacağınız her adım, hem siz hem de gezegen için olumlu sonuçlar doğurabilir.

Geleceğin 50 gıdası listesindeki yiyeceklerin bazıları sizin için yeni olabilir. Bu sadece damak zevkiniz için değil, gezegenimiz için de heyecan verici. Kavuzlu buğday, fonio veya teff gibi daha az bilinen tahılları veya bamya, moringa veya kaynanadili gibi sebzeleri tüketmek, çiftçileri daha çeşitli ürünler yetiştirmeye teşvik eder ve gıda sistemimiz daha dayanıklı hale gelebilir. İşte size bu yiyecekleri menünüze dahil etmek için birkaç ipucu:

- Bitkilerin Gücüne İnanın: Tarımsal sera gazı salınımının yaklaşık %60’ı hayvansal ürünlerin üretiminde kullanılan tarım arazilerinden kaynaklanıyor. Sulu yemeklerinizde kıyma yerine siyah fasülye kullanabilir veya bir sonraki hamburgerinizi, bolca lif ve lezzet içeren protein sandviçine dönüştürmek için mercimekli yapabilirsiniz.

- Tahılları Artırın: Pirinç ve buğday dışında inanılmaz çeşitlilikte tahıl var. Doyurucu ve içinizi ısıtan bir kahvaltı için gluten içermeyen, proteinli karabuğdayı sütle pişirin ve içine biraz meyve ekleyin. Pilavınızı pişirirken fındıksı tadı olan amarantı kullanabilirsiniz.

- Sebzelerinizi Çeşitlendirin: 20 bin türden fazla yenebilir bitki keşfettiğimizi ancak bunların sadece 150 ila 200’ünü düzenli olarak tükettiğimizi biliyor muydunuz? Her zaman kullandığımız domates yerine daha tatlı olan turuncu domatesi tercih edebilir, vitamin deposu pancar yapraklarını soteleyerek hazırladığınız yemeklere veya salatalara ekleyebilirsiniz.

Kaynaklar

Birleşmiş Milletler, Ekonomik ve Sosyal İşler Müdürlüğü, Nüfus Bölümü (2015). World Population Prospects: The 2015 Revision, Key Findings and Advance Tables. Working Paper No.ESA/P/WP.241

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü. Tarımsal Biyoçeşitlilik Nedir? Bilgi tablosu (İngilizce) http:/www.fao.org/docrp/007/y5609e/y5609e01.htm#bm1

Future 50 Foods, For Healthier People and Healthier Planet.(2019) https://www.wwf.org.uk/sites/default/files/2019-02/Knorr_Future_50_Report_FINAL_Online.pdf

CCAFS Food Emissions- Dşrect Agricultural Emissions. https:/ccafs.cgiar.org/bigfacts/data/theme/food-emissions/Theme_2_Food_Emissions_2_Direct_Agricultural_Emissions.pdf

Sejian V. et al. (2015) Global Warming: Role of Livestock. In Sejian V., Gaughan J., Baumgard L., Prasad C. (eds) Climate Change Impact on Livestoct: Adaptation and Mitigation. Springer, New Delhi