Cem ZEYBEK / Tüm Yerel Sen İzmir 3 Nolu Şube Üyesi
Zabıta Teşkilatını ve sorunlarını anlamak için önce kısa bir tarihçesine göz atmakta fayda var. 1826 yıllarında pazar yerlerinde yaşanan sıkıntı ve düzensizliklerin önüne geçmek amacıyla kurulmuş olan ihtisap sistemi bugünkü Zabıta Teşkilatının kuruluşunun ilk aşaması olarak kabul görüyor.
Bu kadar köklü geçmişe sahip ve bu denli dönüşüm geçirmiş bir teşkilatın sorunlarının olmaması tabi ki beklenmemelidir. Dışarıdan bir gözle bakıldığında yanlış ve eksik tanınmışlığın verdiği tepkili yaklaşımlar en büyük sorun olarak karşımıza çıkmakta. Gerçi pandemi süreci Zabıta Teşkilatı’nın aslında ne kadar önemli görevleri olduğunu bir kez daha ortaya koymuş ve toplumun zabıtaya karşı bakış açışı bir nebzede olsa olumlu yönde değişmiştir. Ama yine de toplumun büyük bir kısmı hala zabıtanın görevini seyyar satıcıları ve dilencileri faaliyetlerinden men etmekten ibaret olarak düşünmektedir.
Bu mesleğin toplumsal algısından çıkalım gelelim kendi sorunlarına. Mesleğin dedim ama zabıta hala bir meslek sınıfı değil, Genel İdari Hizmet Sınıfına bağlı bir memuriyet. Bu kadar köklü bir teşkilat halihazırda mevcut mevzuatta ayrı bir meslek olarak tanımlanmamış ve kendisine ait bir meslek kanunu yok. Zabıta mesleğinin akademik olarak desteklenmesini sağlamak ve eğitimli ve donanımlı zabıta personeli yetiştirmek amacıyla kurulmuş olan Zabıta Meslek Yüksek Okulu belediyeler tarafından zabıta alımlarının bu bölüm mezunları üzerinden yapılmaması sebebiyle azalan öğrenci tercihlerinden dolayı kapatılmıştır. Tüm zabıtalar Zabıta Meslek Yüksek Okulu’nun tekrardan faaliyete alınması ve zabıtanın ayrı bir meslek sınıfı olması konularında bir düzenleme yapılmasını beklemekteler.
Sokaklarda 24 saat esasına göre çalışan nabıtaların görevleri esnasında bazı şahıslar tarafından uğradıkları bıçaklı, sopalı hatta silahlı saldırıların haberlerini basından takip ediyoruz. Zabıtaların kendilerini bu saldırılara karşı koruyabilmeleri amacıyla, kanunlar tarafından verilmiş saldırıda bulunanları etkisiz hale getirmek amacıyla kullanacakları koruyucu donanımları ve bu saldırgan kişilere karşı zor kullanma yetkileri yok. Bu da zabıtayı görevini yaparken sokakta savunmasız kılmakta.
Zabıta, görevini yerine getirirken uğradığı saldırılar neticesinde yaşanan mahkeme süreçlerinde herhangi bir avukat desteğine de sahip değil. Yaptıkları görev sebebiyle söz konusu mahkeme süreçlerinin yaşanmasına rağmen kendileri tarafından tutulan ve parası ödenen avukatlar ile davalara katılmak zorunda kalmaktadırlar.
Zabıta kentin sorunlarını çözmeye, afet durumlarında afetzedelerin yaralarını sarmak için günlerce aralıksız çalışmaya devam etmektedir. Ancak bu yıpratıcı özverili çalışmalarına rağmen Zabıta yıpranma hakkına sahip değildir.
Zabıtalar görevleri esnasında kullanılmak zorunda olan taşıtlar ile ilgili olarak kendi görevinin yanında, zabıta aracının şoförlüğünü yapan zabıtalar, oluşan kaza riski vb. durumlara karşın bununla ilgili herhangi bir ödeme almamakta aksine kaza derneklerine aylık ödemeler yaparak oluşabilecek kaza riskine karşı kendilerini güvence altına almaktadırlar.
Gelelim görevde yükselme ve liyakat konusuna. Zabıta Teşkilatı Büyükşehir Belediyelerinde, Zabıta Daire Başkanı, Zabıta Şube Müdürü, Zabıta Amiri, Zabıta Komiseri ve Zabıta Memuru kadrolarından oluşur. Bu kadrolardan Zabıta Şube Müdürü, Zabıta Amiri ve Zabıta Komiseri kadroları görevde yükselme sınavına tabidir. Ancak neredeyse tüm belediyelerde söz konusu kadroların büyük bölümü boş bulunmasına rağmen görevde yükselme sınavları açılmamakta bu görevler vekalet sistemiyle yürütülmektedir. Boş kadro ve görevde yükselme sınavına girme şartlarına haiz zabıta görevlileri bulunduğu sürece görevde yükselme sınavlarının ülke genelinde belirli bir periyotta tekrarlanması zabıtanın liyakat sorunu çözüme kavuşturacaktır.
Bu sorunların yanında zabıtaların emekli olduklarında ek göstergelerinin 2200 olması sebebiyle yalnızca son maaşlarının yaklaşık yarısı kadar bir tutarı emekli maaşı olarak alabilmeleri zorunlu emeklilik yaşı olan 65 yaşına kadar çalışmalarına sebebiyet vermektedir. Oysaki bu kadar zorlu bir görevde çalışan zabıtaların 3600 ek göstergeye sahip olmaları halinde aldıkları mevcut maaşları ile emekli maşları arasındaki uçurum kapanacak zorunlu emeklilik yaşı beklenmeyecektir.
Zabıta Teşkilatı değişen dünya ile birlikte hem kendisini yenilemesi hem de değişen dünya düzeninde yeni yerini bulması adına sorunlarının ivedilikle çözümünü beklemektedir.
