Esat ERÇETİNGÖZ/Çocukluğumuza gittik geçtiğimiz hafta. Doğup büyüdüğümüz Basmane-Namazgah-Tilkilik-Temaşalık sokaklarını arşınladık sevgili kardeşim ve meslektaşım Atilla Köprülüoğlu ile bir kez daha karış karış.
Sevgili dostumuz Ege Üniversitesi Güzel Sanatlar Tasarım ve Mimarlık Fakültesi Görsel İletişim Tasarımı Bölümü Öğr.Gör.Dr Yeliz Tuna ve fotoğraf dersi öğrencileri ile Basmane Çorakkapı Camii'nde buluştuk öğle saatlerinde.
Amacımız Basmane Semti'nin tarihi dokusunu göstermek ve fotoğraflamaktı elbette.
Öncelikle Tarihi Çorakkapı Camii, Basmane Hamamı, Oteller Sokağı, Uşakizade Konağı (oteli), Tekke Sokağı, Bestekar Rakım Elkutlu'nun yaşadığı sokak ve bina, Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nde de adı geçen Fettah Camii, Kömürcüzade Konağı, bir zamanların balolar verilen görkemli oteli Cihan Palas’ın (Emniyet Oteli), Şeyh Bedrettin Türbesi güzergahında yürüdük tarihi sokaklarda. O da ne? Kent Araştırmacısı Yazar Orhan Beşikçi Ağabeyimizin sanki içine doğmuş bir baktık ki aramızda. Sağ olsun Tarihi Basmane’yi ondan dinlemek iyi geldi doğrusu.
İSMİ BASMA FABRİKASINDAN GELİYOR
İsmini bir zamanlar burada yaşayan Ermenilerin kurduğu basma fabrikasından, yani basımhaneden alan Basmane semti kaybolmakta olan bir hazine. İzmir’in göbeğinde olmasına rağmen turisti bırakın, İzmirliler bile nadiren yollarını düşürüyor. Oysa gündüzleri tıklım tıkış olan Kemeraltı’ndan Basmane’yi ayıran sadece bir cadde… Kaderine terk edilmiş güzelliği gidenlerin içini sızlatıyor.
DÖNMÜYORDU DÖNERTAŞ ASİT DÖKMÜŞLER
Bir zamanların gözde mahallelerinden olan semt, şimdilerde daha çok İzmir’in dezavantajlı nüfusunu barındırıyor. Eskiden İzmir’in bazı ileri gelen ailelerinin burada evleri varmış, mesela Latife Hanım buradaki aile konağında doğmuş.
Yeşilçam prömiyerleri buradaki prestijli sinemalarda yapılır, Basmane nice ünlüyü konuk edermiş.
Hatuniye camii ve Dönertaş Sebiline kadar yürüdük çarşı içinden. Çocukluğumuzda dileklerimiz gerçekleşsin diye mermer sütunlarını çevirmeye çalıştığımız Dönertaş sebili ise ne yazık ki perişan haldeydi. Döndürdüğümüz mermer sütün arasına asit döken bir kendini bilmez yüzünde artık dönmüyordu.
ALTINORDU VE TARIK DURSUN K.’NIN EVİ
Oradan Tilkilik yokuşuna sapıp, önce Tilkilik Caddesi (Anafartalar Caddesi), Tevfikpaşa Konağı, Osmanzade Yokuşu (945 sokak), Tarık Dursun K'nın evi, Atlas Sineması, kapaklarından madalya yaptığımız Cincibir gazozlarının imal edildiği sokağı, ardından masa topu oynadığımız Altınordu Kulübüne, oradan da çata-pat yüzünden bayram sabahı montumun yandığı bayram yerinin kurulduğu Namazgah'a kadar devam etti yürüyüşümüz.
EMİR SULTAN TÜRBESİ VE LATİFE HANIM
Doğup büyüdüğüm 965 çıkmazı yani Kadıavlusu'na doğru giderken Emir Sultan Türbesi'ne girip çocukluğumda her gün önünden bazen korku, bazen de huşu ile geçtiğim türbede yatan şehitlerimize dua ettik. Büyükşehir Belediyesi tarafından restore edilen, ancak daha sonra Vakıflar Bölge Müdürlüğü'ne geçen türbede Atatürk'ün Eşi Latife Hanımın akrabaları yatıyordu. Emir Sultan Türbesi ise kapalı olduğunda ne yazık ki içine girip göremedik.
Burada dikkatimizi Türk Bayrağı'nın yanında dalgalanan ve kime ait olduğunu çözemediğimiz garip bir mavi bayrak çekti. Ne olduğunu ne amaçla asıldığını vakıflardan soracağız tabi ki.
Türbeden çıktıktan sonra hemen karşısında babam ve amcamla bayram namazlarını kıldığımız tarihi şeyh camii vardı. Onun da çeşmesi ve giriş kapısı restorasyon adı altında gerçekliğinde tamamen uzaklaşmıştı.
TAHTA MERDİVELERDEKİ MAZOT KOKUSU
Sırada benim de beş yıl okuduğum ilkokulum Yıldırım Kemal Bey vardı. Gerçi tahta merdivenlerinden yayılan mazot kokusu hala burnumda olan eski bina yıkılmıştı ama, kim bilir, kaç adım attığım bahçesinde soluklanıp o günlere döndüm.
Hemen karşısında kapısında çiğdem çekirdek sattığım yazlık Cem Sineması, Şimdilerde otopark olmuş. Sıra doğup büyüdüğüm Kadı Avlusu'nda yani 965 çıkmazı. 2 numaralı evimizin önünde durup, bir zamanlar ortasında dut ağacı ve sokak çeşmesi bulunan çıkmaz sokağın meydanında anılarımı tazeledim. Öğrenci kardeşlerime sokak çeşmesine takılan hortumla yıkandığımız, etrafına dizilen aşure tepsilerini kaşıkladığımız günleri anlatmaya çalıştım.
Şimdi istikamet Faik Paşa Camii önünden Altınpark yokuşu. Burada da ortaokulu okuduğum Şehit fethi Bey Ortaokulu bulunuyor. Ayrıca bu yokuş 4 yıl arkadaşlarımla buluşup Namık Kemal Lisesi'ne yayan gidip geldiğim yer. Nedense o günlerden saçlarım uzun diye kulağımı çeken Almancacı Muzaffer öğretmen kalmış aklımda.
Bir altında bahçesinde asırlık çınar ağacı bulunan çok sevdiğim ve şampiyonaların düzenlendiği dama kahvesi ve Altınpark Arkeolojik Kazı Alanı..
DEMİR KAFESE SARILMASA KAFANA YIKILACAK
Köşedeki eczanenin duvarında asılı teşekkür plaketine ve "Orhan Beşikçi Sokağı" tabelaları önünde fotoğraf çektirdik saygıyla.
Kısaca Basmane’de öyle güzel binalar var ki insan bakmaya doyamıyor. Bir kısmı restore edilmiş olmasına rağmen, çoğunluğu hala harap, demir kafeslere sarılmasa kafana yıkılacak. Bizim Afrikalıları söylememe gerek yok sanırım. Basmane’deki tüm oteller, restoranlar, kahveler onlarla dolu. Pek gitmeye de niyetleri yok anlaşılan.
Tur bitti yaklaşık üç saat sonra, ama gördüklerimiz, hissettiklerimiz ve çektiğimiz fotoğraflar kar kaldı yanımıza.
İyi ki geldiniz Yeliz Hocam, iyi ki geldiniz öğrenci kardeşlerim.
Bu güzel günümüze konuk olan Orhan Beşikçi Ağabeyimize teşekkürlerimizi sunuyorum.
