Yüzyıllardır tarım yapılan ovada tarım bitmek üzere

Haber / Salih SERTKAL

Van’da, M.Ö. 861’de Urartu Krallığı’nın onlarca kilometreye varacak şekilde sulama kanalları inşa ettiği Havasor Ovası kuraklıkla mücadele ediyor. Ovadaki tarım arazileri çok eski tarihlerde inşa edilen arklar ve bentler ile sulanırken; son dönemde 1980 yılından itibaren inşa edilen ve 1988'de tam olarak faaliyete geçen Zernek Barajı'nın suyu ile hayat buluyor. Yüzyıllardır tarım yapılan ovada, bu yıl bazı bölgelerdeki ekinler baş vermeden kurudu. Çiftçiler yaşanan durumdan Devlet Su İşleri (DSİ) yetkililerini sorumlu tutarken, yetkililer ise mağduriyetin nedenini kuraklık olarak gösteriyor.

ÇİFTÇİ MAĞDUR EDİLDİ

Çiftçiler, Zernek Barajı’nın enerji üretim yetkisinin devletin elinde olduğu dönemlerde sulama sorunu yaşamadıklarını, barajın özelleşmesiyle birlikte suyun yetmediğini iddia ediyorlar.  Devlet Su İşleri yetkililerinin, sulama suyunun sevk ve idaresine yeterli özeni göstermedikleri için geniş bir alandaki tarım arazisinin kuraklığa teslim olduğunu öne süren çiftçiler, bu köylerin başında Otbiçer, Parmakkapı, Çavuştepe, Koyunyatağı, Sakallar, Değirmendüzü, Kığzı, Cumhuriyet Mahallesi, Değirmendüzü, Yukarıkaymaz’ın geldiğini belirtiyor.

Havasor Ovası’nda bulunan Otbiçer köyünde tarımla uğraşan Yılmaz Gülmez, bölgede ne kadar yağış azlığı olsa da suyun sevk ve idaresi düzenli yapıldığında Zernek Barajı’nın kapasitesinin yeterli olduğunu öne sürüdü. Zernek Barajı’ndan sulama kanalının gittiği 10’dan fazla köy olduğunu söyleyen çiftçi Gülmez, DSİ yetkililerinin suyu kontrollü vermedikleri için birçok araziye sulama suyunun ulaşmadığını iddia etti. Barajda bir özel firma tarafından elektrik üretimi yapıldığını dile getiren Gülmez, daha fazla enerji için, kış aylarında baraj suyunun bırakıldığı iddiasında bulundu.

Bu yıl yağış az olmasına rağmen kar yoğunluğu sayesinde barajın yeterli doluluk oranına ulaştığını ileri süren Gülmez, yine de çiftçinin sulama suyu sıkıntısı yaşadığını belirtti. Bahar aylarında sulama suyunun geç bırakılmasından kaynaklı binlerce dönümlük tarım alanında ekilen tohumların filizlenmeden kuruduğuna dikkat çeken Gülmez, kendisinin de şeker pancarı ektiği onlarca dönümlük tarlasının bu şekilde zarar gördüğünü söyledi.

SORUN YAŞAMAK İSTEMİYORUZ

Yetkililere seslenen Gülmez, “Bizler tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarız. Bölgede sanayi yok. Tek geçim kaynağımız hayvanlarımız ve toprağımız. Bizler şeker pancarı üreticileri olarak büyük kota ve benzeri uygulamaların altındayken; diğer bir mağduriyeti de su sorunu yüzünden yaşamak istemiyoruz. Baraj suyunu ilkbaharda, ekinler kurumadan bıraksınlar. Orada elektrik üreten bir şirketin menfaati için tarımla uğraşan binlerce aile mağdur edilmesin” diyerek yetkililere çağrıda bulundu.

Zernek Barajı sulama suyunun çok az geldiği yerlerden olan Sakalar Mahallesi Muhtarı İsmet Yolak ise Havasor Ovası’nda Urartular'dan bugüne tarım yapıldığını, ancak yaşanan sorun nedeniyle artık bitme noktasına geldiğini belirtti. Baraj yapıldıktan sonra DSİ tarafından oluşturulan sevk ve idare sistemiyle sulama suyunun 5-6 yıl öncesine kadar köylerine geldiğini belirten Yolak, ancak son dönemde tarım arazilerinin kuraklıkla mücadele ettiğini söyledi. Köyde aynı zamanda on bine yakın küçükbaş hayvanın da olduğunu belirten Yolak, köylülerin tümünde bin bağ otun olmamasının insanların kış aylarında hayvanlarına verecekleri yemlerinin de bulunmadığı anlamına geldiğini dile getirdi. DSİ’nin eskiden her köyden, sulama suyu kontrol işçisi olarak görevlendirdikleri ve adına ‘Çilbaş’ dedikleri görevliler eliyle suyun boşa gitmesinin önüne geçildiğini ve bu sayede Zernek Barajı sulama suyunun Gevaş ilçesine bağlı Ertalan köyüne kadar gidebildiğini vurgulayan muhtar Yolak, şu an için baraja yakın 3-4 köy haricinden kimsenin sulama suyundan faydalanamadığını iddia etti.

Az miktarda suyun verildiği köylerde çiftçilerin su sırası yüzünden kavga eder duruma geldiğini belirten Yolak, bunun için birçok defa DSİ yetkilileri ve diğer görevlilerle görüşmelerine rağmen, bu mağduriyetin giderilmediğini söyledi. Barajda her yıl yeteri kadar su depoladığını öne süren Yolak, sorunun, suyun kontrollü ve düzenli olarak denetime tabi tutulmamasından kaynaklandığını, çiftçilerin mağdur edildiğini söyledi.

KURAKLIK KAYNAKLI

Van DSİ 17. Bölge İl Müdürlüğü yetkilileri ise yaşanan sorunların, bu yıl için yeteri kadar yağış olmamasından kaynaklandığını bildirdi. Zernek Barajı sulama suyunun her yıl 28 Nisan tarihinde bırakıldığını belirten yetkililer, bu yıl için barajın en yüksek doluluk oranının yüzde 80’e ulaştığını açıkladı. 28 Nisan’dan önce ekilen tohumların yeşermemesinin nedeninin, az yağış yüzünden toprakta nem oranının yeterli seviyede olmaması olduğu belirtildi. İlkbaharda muhtarlar aracılığıyla çiftçilere bilgilendirmelerin yapıldığını açıklayan yetkililer, barajdan elektrik üreten özel şirketin bir ihmalinin ise söz konusu olmadığını ifade etti. Suyun kontrollü bir şekilde köylere verilmeye çalışıldığını belirten yetkililer, su dağıtım teknisyenleri kontrolünde yapılan dağıtımın her gün rutin yapıldığını açıkladı. Şu an için Zernek Barajı’nda kullanabilir 12 milyon metreküp suyun bulunduğunu, yüzde 12'lere kadar düşen doluluk oranının her geçen gün daha da azaldığını, mevcut haliyle birkaç hafta yetecek kadar suyun olduğunu bildirdi. Çiftçilerin mağdur olmaması için ellerinden gelen her şeyi yaptıklarını belirten yetkililer, kuraklığın tüm ülkede olduğu gibi Van’da da etkili olmasından kaynaklı sorun yaşandığını ifade etti.