Türk mitolojisi, Türk halklarının eski inançlarını ve efsanelerini ifade eder. Bu mitolojik bütün, sosyal ve kültürel temalar içermektedir ve sonradan İslami öğelerle değiştirilmiştir. Önemli bir kaynak olarak kabul edilen Dede Korkut destanları, Vatikan ve Dresden kütüphanelerinde bulunmaktadır. Türk mitolojisi, Ege ve Anadolu Uygarlığı mitolojisi ile benzerlikler taşır.
Türk mitolojisi, tektanrıcı bir temelden zamanla çoktanrıcı bir yapıya doğru gelişmiştir. Ayrıca, Türk halklarının temasa geçtikleri diğer dinlerin etkisiyle de değişebilmiştir. Zerdüştlük, Mani din ve Budizm gibi dinler, Türk mitolojisinde belirgin izler bırakmıştır. Bu nedenle Türk mitolojisi, sadece bir inanç sistemi değil, aynı zamanda birçok farklı inanç sistemi için kullanılan bir terim olarak da kabul edilir. Bu yüzden "Türk Mitolojileri" terimi daha doğru bir tanım olarak kabul edilir.
Gökbörü Destanı nedir?
Bilinen en eski Türk efsanelerinden biri olarak bilinen "Kurt Efsanesi" Türk halkları arasında yaygın bir şekilde anlatılmaktadır. Efsanede, Türklerin düşmanlar tarafından tamamen yok edildiği ve sadece iki çocuğun hayatta kaldığı anlatılmaktadır. Bu iki çocuğu besleyip büyüten ve koruyan ise Tengri'nin gönderdiği bir kutsal dişi kurttur. Kurt gebe kalır ve on yavru doğurur. Bu yavruların gelecekte Türk topluluklarının hükümdarları olacağı söylenmektedir.
Ergenekon destanı nedir?
Türkler, büyük bir yenilgiye uğradıktan sonra çadırlarını toplayıp göç etmektedirler. Bu sırada Tengri'nin gönderdiği kutsal bir kurt, Türklerin kılavuzluğunu yapmaktadır ve onları verimli toprakları olan, dağlarla çevrili büyük bir ovaya götürmektedir. Birkaç kuşak sonra Türkler bu ovada sığmaya başlamaktadır. Bu kez kurt, onlara etraflarını çeviren dağlardan birisinin madenden oluştuğunu gösterir ve demirciler bu dağı eritirler. Halk, ovadan çıkar ve tekrar bozkırların egemenliğini ele geçirdiklerini tüm bozkır halklarına duyurmaktadır.
Oğuz Kağan destanı nedir?
Türk mitolojisi içerisinde Oğuz Kağan destanı, Türklerin atası olarak kabul edilen karakterin hayatını anlatır. Bu destan, Oğuz Kağan'ın doğumundan ölümüne kadar geçen hayatını, aynı zamanda devletini oğullarına pay etişini ve eşleriyle olan ilişkilerini de içermektedir. Bu destan ayrıca savaşlar ve oğullarının doğumlarını da konu alır.
Manas Destanı nedir?
Manas Destanı, Kırgız halkının en önemli mitolojik hikayelerinden biridir. Hikayede, genç yaşta kahramanlık yolculuğuna çıkan Manas'ın zorluklarla dolu hayatı anlatılmaktadır. Dostlarının ihaneti sonucu öldürülen Manas, Göktanrı tarafından diriltilir ve ihanet eden dostlarının peşine düşer. Bu hikaye, Kırgız halkının kahramanlık, sadakat ve intikam temalarını içermektedir.
Alp Er Tunga Destanı nedir?
Alp Er Tunga, savaşlarla dolu bir hayatı olan bir Türk kahramanıdır. İranlı Medlerin hükümdarı Keyhusrev tarafından davet edilir ancak hile ile öldürülür.
Türkler'in Diğer Destanları nelerdir?
-
Göç Destanı
-
Kırk Kız Destanı
-
Yaratılış Destanı
-
Şu Destanı
-
Türeyiş Destanı
-
Edigey Destanı
-
Köroğlu Destanı
-
Davut Aziz Baytekin Destanı
Türkler'in Mitolojik Tanrıları kimler?
-
Tengri – Gök tanrısı. Her şeyin yaratıcısıdır. Tengri, Göksel küreyi kontrol eden Türk panteonunun ana tanrısıydı.
-
Kayra (veya Kaira) – Evrenin yüce Tanrısı. Türk mitolojisinde Tanrı'nın ruhu ve yaratıcı tanrıdır. Gök tanrısının oğludur.
-
Erlik veya Erklik-Erklikhan – Ölülerin ve yeraltı dünyasının tanrısı. Panteondaki orijinal tanrılardan birisidir. 9 oğlu ve 9 kızı vardır.
-
Ülgen / Ulgen – İyilik tanrısı. Kayra'nın oğlu. "Türk" ve "Moğol" mitolojisinde yaratıcı tanrıdır.
-
Mergen – Bilgelik tanrısı. Kayra'nın oğlu. Bolluk ve bilgi tanrısıdır.
-
Kızagan – Avrupa Hunlarının savaş tanrısı. İlk Türklerin bir savaş tanrısı yoktu. Kızagan, Kayra'nın oğlu ve Ulgan'ın kardeşidir.
-
Umay veya Umai – Bereket tanrıçası. Aynı zamanda bekaret tanrıçasıdır ve bu nedenle kadınlar, anneler ve çocuklar ile ilgilidir
-
Kübey – Doğum ve çocuk tanrıçası. Doğum yapan kadınları korur. Çocuklara ruh verir.
-
Kuyaş veya Koyaş – Güneş Tanrısı. Koyaş, Gök Tengri'nin ve yer Tanrıçasının oğludur.
-
Ak Ana – Yaratılış tanrıçası. Türk halkının ilkel yaratıcısı-tanrıçasıdır. su tanrıçası olarak bilinir.
-
Ay Ata – Ay Tanrısı. Mitolojiye göre, o bir ay tanrısı ve Gun Ana ile birlikte gökyüzünün altıncı katında yaşıyor.
-
Gün Ana – Güneş Tanrıçası. Kazak ve Kırgız mitolojilerinde ortak tanrıçadır.
-
Yel Ana – Rüzgar tanrıçası. Macar mitolojisinde "rüzgar Kraliçesi" olarak adlandırılır.
-
Yel İyesi – Rüzgar tanrısı. Macar folklorunda "rüzgar kralı"olarak da anılır.
-
Bürküt Ata – Kartal Tanrısı. Güneşi ve gücü sembolize eder.
-
Od Ata Öd-Ögöd – Zaman tanrısı. Türk mitolojisinde zamanın kişileştirilmesi olarak görülür. Genellikle zaman atı ve Ödlek ile görülür
-
Boz Tengri – Çoğunlukla toprak ve bozkırların tanrısı olarak kabul edilir
-
Ayzıt – Güzellik tanrıçası. Aynı zamanda Sibirya'da Yakut halkının ana tanrıçasıdır.
-
Su İyesi – Su tanrıçası. Su Ana'nın peri benzeri bir yüzü olan çıplak bir genç kadın olarak göründüğü söylenir.
-
Su İyesi – Su tanrısı. Vücudu yosun ve çamurla kaplı, kurbağa benzeri bir yüzü, yeşilimsi sakalı olan yaşlı bir adam olarak görünür.
-
Od Ana – Ateş tanrıçası. Ayrıca evlilik tanrıçası olarak da adlandırılır. Moğol folklorunda " ateş Kraliçesi "olarak anılır.
-
Od Ata – Ateş tanrısı. Moğol mitolojisinde Od Han "ateş kralı" olarak anılır. Moğolistan'ın şamanist geleneklerinde ateş ruhudur.
-
Etügen –Dünya Tanrıçası. Adı, yeryüzünün kutsal Dağı ve eski Türklerin bereket tanrıçası Ötüken'den geliyor.
-
Körmöz / Kurmez – Ruhların tanrısı. Ayrıca Moğol mitolojisinde ve şamanizminde 55 Tanrının şefi olarak tanımlanan bir tanrıdır.
-
Yayık Han –Nehirlerin tanrısı. Daha önce Altay mitolojisinde Dayık olarak bilinen Türk panteonunda bir tanrıdır. 17 nehrin kavşağında yaşadığı söylenir.
-
Alaz – Türk mitolojisinde ateş tanrısı. Alas-Batır veya bazen Alaz Han olarak da bilinir.
-
Bayanay – Av Tanrıçası. Aynı zamanda Yakutlar için ormanların ve neşenin tanrıçasıdır.
-
Kailyn - Kral ve kraliçelerin tanrısıdır.
