Türkiye siyasetini sarsan ve ana muhalefet partisine yönelik olduğu yorumlanan operasyon dalgaları, hukuk camiasını da harekete geçirdi. Sabah saatlerinde Adana, Adıyaman ve Antalya Büyükşehir Belediye Başkanları ile İstanbul Büyükçekmece Belediye Başkanı'nın da aralarında bulunduğu çok sayıda ismin gözaltına alınmasının ardından, Türkiye Barolar Birliği (TBB), yazılı bir açıklama yaparak, yaşanan sürece ilişkin endişelerini ve hukuki değerlendirmelerini kamuoyu ile paylaştı.
TBB'nin açıklamasında, bu son gözaltıların, tekil olaylar olarak değil, son yıllarda yaşanan bir dizi adli ve idari sürecin devamı olarak görülmesi gerektiği vurgulandı. Açıklamada, "İstanbul, İzmir, Adana, Batman, Hakkari, Kars, Mardin, Mersin, Siirt, Şanlıurfa, Tunceli ve Van’da yaşanan tutuklamalar ve kayyım atamalarıyla birlikte düşünüldüğünde, ortaya çıkan tablo hukuk devleti ve demokratik rekabet ilkeleri açısından ciddi sorunlar doğurmaktadır" denildi.
Seçmen iradesine müdahale ve anayasa mahkemesi hatırlatması
Türkiye Barolar Birliği, açıklamasının en can alıcı bölümünde, seçilmiş kişilere yönelik uygulanan özgürlüğü kısıtlayıcı tedbirlerin, hukukun en temel ilkelerinden biri olan "ölçülülük" prensibine aykırı olduğuna dikkat çekti. Bu noktada, Türkiye'nin en yüksek yargı organı olan Anayasa Mahkemesi'nin (AYM) kararlarına atıfta bulunuldu.
Açıklamada, AYM'nin, daha önce verdiği birçok kararda, seçilmiş kişilere yönelik gözaltı ve tutuklama gibi tedbirlerin, "yalnızca zorunlu ve istisnai durumlarda" uygulanabileceğini defalarca vurguladığı hatırlatıldı. TBB, bu tür işlemlerin, sadece şüphelinin bireysel özgürlüğünü kısıtlamakla kalmadığını, aynı zamanda çok daha geniş bir etki yarattığını belirtti.
"Bu tür işlemler, sadece bireylerin özgürlüğünü değil, seçilme ve temsil hakkını da ortadan kaldırmakta; seçmen iradesine doğrudan müdahale anlamı taşımaktadır" denilen açıklamada, bir belediye başkanının gözaltına alınmasının veya tutuklanmasının, aslında ona oy veren on binlerce, hatta yüz binlerce seçmenin iradesinin de askıya alınması anlamına geldiği vurgulandı. Bu nedenle, seçimle göreve gelen kişiler söz konusu olduğunda, yargı makamlarının çok daha özenli ve ölçülü bir yaklaşım sergilemesi gerektiğinin altı çizildi. TBB, "ceza soruşturmalarında gözaltı ve tutuklamanın istisnai tedbirler olduğunu bir kez daha hatırlatıyoruz" diyerek, yargı sistemine önemli bir uyarıda bulundu.
Savunma hakkına kısıtlama ve avukat gözaltısına tepki
TBB'nin açıklamasında, operasyonların hukuki boyutuna ilişkin iki önemli eleştiri daha yer aldı. Bunlardan ilki, soruşturma sürecinde "savunma hakkının" kısıtlandığına yönelik iddialardı. Açıklamada, Antalya'daki operasyon kapsamında, Manavgat Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından verilen ve "şüphelilerin yalnızca bir özel müdafii (avukat) ile görüştürülmesi" yönündeki talimatın, açıkça Ceza Muhakemesi Kanunu'na (CMK) aykırı olduğu belirtildi.
CMK'nın, şüpheliye birden fazla avukatın yardımından yararlanma hakkı tanıdığını hatırlatan TBB, bu talimatın, adil yargılanma hakkının en temel unsurlarından biri olan savunma hakkını daha soruşturmanın en başında kısıtlayan, hukuka aykırı bir uygulama olduğunun altını çizdi.
İkinci ve daha vahim olan eleştiri ise, operasyon kapsamında gözaltına alınanlar arasında bir avukatın da bulunmasıydı. TBB, "Yine gözaltına alınan meslektaşımız Avukat Onur Büyükhatipoğlu’nun, mesleki faaliyetleri nedeniyle bu işlemlere maruz kaldığı yönündeki iddiaları da ciddiyetle ele alıyoruz" diyerek, bu duruma özel bir önem atfettiklerini belirtti. Bir avukatın, müvekkili adına yürüttüğü hukuki faaliyetler nedeniyle şüpheli konumuna düşürülmesinin, "avukatlık mesleğinin bağımsızlığına" ve "savunma hakkının kutsallığına" yönelik doğrudan bir saldırı olduğunu ima eden TBB, "savunma hakkının ve avukatlık mesleğinin bağımsızlığının korunması için süreci yakından takip ediyoruz" diyerek, hem meslektaşlarına sahip çıktıklarını hem de bu konuda hukuki mücadeleyi sürdüreceklerini duyurdu.
