Röportaj/ Sinan KESKİN

Tekstil ve hazır giyim sektöründe Avrupa Birliği ülkelerinden sonra Türkiye'nin vazgeçilmez pazarı ABD. Ancak 103 milyar dolarlık bir pazar olan ABD'ye yaptığımız ihracat 2018 yılında sadece 600 milyon dolardı. Geçtiğimiz aylarda Türkiye ve ABD arasında 100 milyar dolarlık bir ticaret hedefi konulmuştu. Tekstil ve hazır giyim ihracatçıları bu hedef kapsamında ABD'ye tekstil ve hazır giyim ihracatımızı kısa vadede 3 milyar dolara çıkarmayı, önümüzdeki 7 yıl içinde de 5 milyar doları yakalamayı öngörmüştü. Ancak bu hedeflerin tamamı Barış Pınarı Harekatı'ndan ve Trump'ın yaptırım tehditlerinden önceydi.

Ege Giyim Sanayicileri Derneği Başkanı (EGSD) Hayati Ertuğrul ile tekstil ve hazır giyim sektörünün ihracat hedeflerini, markalaşmayı, organik tekstili, tasarımın önemini ve sektörün ara eleman sıkıntısını konuştuk.

Geçtiğimiz eylül ayında sektör olarak ABD'ye tekstil ve hazır giyim ihracatını 7 yılda 5 milyar dolara çıkarmak gibi bir hedefiniz vardı. Barış Pınarı Harekatı'nın ardından yaşanan gelişmeler bu hedefinizi nasıl etkileyecek?

Hedefler aynen devam ediyor. Firmalar bugün sipariş verip bugün malı almıyorlar. Önceden alınan siparişler var. ABD'yi ele alırsak, siparişlerle ihracat arasında yaklaşık 2,5 ay gibi bir süre olması gerekiyor. Oradaki iş bağlantıları yapılmış durumda. Bu yıl etkilenmeyiz ama siyasi konjektür böyle devam ederse mutlaka etkileniriz. Geriye dönüp baktığımızda eylül ayında bir önceki aya göre ABD'ye yapılan ihracat aşağı yukarı yüzde 33 artmış. Bir artış eğilimi var. Ben eminim kasım başında ekim verilerine baktığımızda da artış göreceğiz. Bundan 4 ay önce tüm sektörler olarak ABD'ye ihracatımızı 100 milyar dolara çıkarma hedefi koymuştuk. Geçtiğimiz günlerde ABD'de yaptığımız görüşmelerde de bu konu üzerinde duruldu. Her iki tarafın da isteği bu rakamın yakalanması yönünde. Eylül'deki artıştan da bu belli.

Bir dönem birçok uluslararası markanın ürünleri Türkiye'de üretilirdi. Ama son yıllarda markalar üretimlerini uzakdoğuya taşımaya başladılar. Türk tekstil ve hazırgiyim sektörünün konumu nedir?

Şuan Türkiye dünyada tekstil ve konfeksiyon tedarikçisi anlamında 7. ülke konumunda. Avrupa'ya yapılan ihracatta da 3. sıradayız. Tekstil sadece konfeksiyondan, kumaştan ibaret değil. Çorap, havlu, ev tekstili var. Türkiye çorap ihracatında 3. sırada bulunuyor. Bu alışıla gelmiş bir düzen. Kimsenin bu düzeni bozmak isteyeceğini sanmıyorum. Madem Türkiye dünyada tekstil ve hazırgiyim alanında 7. büyük tedarikçi. Böylemi olması lazım. Bence böyle olmaması lazım. Biz hep fason dikmeye alıştık, yıllardan beri. Hiç kimse kendini yenilemedi. Sipariş gelsin yapalım. Şimdi işler artık böyle değil. Bugün Zara'ya bakıyorsunuz. Kendine o kadar güzel tasarım trendleri oluşturmuş ki, görünce şaşırıyorsunuz. Buna rağmen Zara size 'bana tasarımını göstereceksin, senin yaptığın tasarımdan sipariş vereceğim' diyor. Firmaları buna zorluyor. Bizim tasarım eksikliğimizden dolayı 2019'da Zara'ya yapılan ihracat 2018'in çok çok altında kalacak. H&M de aynı şekilde.

Kendi markalarımızın ihracattaki payı nedir?

Kendi markalarımız çok az. Bizim en zayıf tarafımız bu. Ama artık işletmeler, fabrikalar tasarımın, trend oluşturmanın çok çok önemli olduğunun farkına varmaya başladılar. Kendi bünyelerinde 1-2 kişi de olsa tasarımcı bulundurmak zorunda olduklarını hissediyorlar. Biz de EGSD olarak tasarımla ilgili bir takım çalışmalara başladık. Tasarım bizim için çok önemli. IF Wedding Fashion İzmir fuarı kapsamında gelinlik tasarım yarışması yapıyoruz zaten. Şimdi biz bunun dışında da nasıl arttırırız, tasarımcıların ilgisini nasıl çekeriz ve yapılmış tasarımları yurt dışında nasıl tanıtabiliriz diye çalışıyoruz. Bunun altyapısını hazırlıyoruz.

Tasarımın geliştirilmesi ve markalaşma konusunda EGSD olarak neler yapıyorsunuz?

Bir projemiz mevcut. İzmir Büyükşehir Belediyesi önderliğinde ve Akdeniz Akademisi ev sahipliğinde tasarımla ilgili bir takım çalışmalar yapılıyor. EGSD olarak bunun içerisinde yer aldık. Bu yıl düzenlenen 4. İyi Tasarım/Good Design İzmir çerçevesinde 'Bez Çanta Yüzey Tasarımı Yarışması' düzenledik. Yaklaşık 50 başvuru oldu. 4 Ekim'de jüri seçimini yaptı. Finale kalan tasarımlar geçtiğimiz günlerde sergilendi. En azından ziyaretçilere, katılımclara, tasarımcılara örnek olur düşüncesiyle düzenlemiştik yarışmayı. Bunda da başarılı olduk.

Bu tasarımları reel sektörde görebilecek miyiz?

EGSD bünyesinde sürdürülebilirlik komitemiz var. Bu komite tasarımların uluslararası düzeyde ürüne dönüşmesi için çalışmalarını sürdürüyor. 2020 yılında bu tasarımlarımızı yurtdışındaki firmalarla ortaklaşa üretmek istiyoruz.

Bir de son dönemde oldukça ilgi gören organik tekstil var. Türkiye organik tekstil üretimi konusunda hangi aşamada?

ABD, Japonya, İngiltere ve Almanya'dan oluşan Global Organik Tekstil Standardı (GOTS) firmaların organik tekstile yönelmesine öncülük ediyor ve onları sertifikalandırıyor. Geçtiğimiz 18 Şubat'ta GOST İzmir'de bir konferans düzenlendi. O dönem 47 firmamız organik sertifikası almıştı şuan bu sayı 80'e ulaştı. Bu yıl sonu itibariyle 100'ü aşacağına adım gibi emin. Bu standartları sağlayan firmalarımız mevcut. Ama organik tekstil konusunda çok çok geri kaldığımıza inanıyorum. GOTS'un dünyada verdiği sertifika sayısı 5 bin 500 civarı. Hindistan bu konuda birinci, 2 bine yakın sertifikalı firma var. Arkasından 800 firmayla Bangladeş geliyor.

Tekstil sektörüne verilen teşvikleri yeterli buluyor musunuz?

İhracat yaptığmız ülkeler arasında, özellikle Almanya'da itibarımız sonsuz. Buna rağmen adamlar fiyatı uygun verirsen işi sana veririm diyor. Şimdi Türkiye'deki teşviklere bakıyoruz. Sadece Doğu ve Güneydoğu'ya verilen teşviklerle açılan fabrikalarla bu iş yürümüyor. Evet, teşvik veriliyor ama bunlar çok çok yetersiz kalıyor.

Üniversite sınavlarında tekstil mühendisliğini seçen öğrencilere burs vermeye başladınız. Buna neden ihtiyaç duydunuz?

Bütün sektörlerde olduğu gibi bizim sektörde de ara eleman, kalifiye eleman ihtiyacı had safhaya ulaştı. Tekstil Mühendisi bulamaz hale geldik. Gençlerin üniversite sınavında tekstil mühendisliğini seçmesi için cazip bir takım burslar vermeye başladık. Üniversiteye giriş sınavında ilk 20 bin kişi içinde yer alan ve ilk 5 tercihinden biri tekstil mühendisliği olanlara asgari ücret kadar, 20 bin ile 50 bin arasında olanlara asgari ücretin yüzde 70'i kadar ve 50 bin ile 80 bin arasında olanlara asgari ücretin yüzde 50'si kadar burs veriyoruz.

Bu burs tekstil mühendisliğine ilgiyi arttırdı mı?

Beklenen kadar olmadı. Ama önümüzdeki yıllarda etkisini görürüz.

Ocak ayında IF Wedding Fashion İzmir fuarınız olacak. Fuar çalışmları nasıl gidiyor?

Geçen yılki fuarda 222 katlımcı vardı. ABD, Hong Kong, Hindistan, Rusya, Romanya ve Lübnan olmak üzere 6 ülkeden katılımcı vardı. Bu yıl katılımcı ülke sayısı ve katılacak yabancı firma sayısı iki katına çıkacak. Türkiye'den de hem katılımcı hem ziyaretçi sayısını arttırmayı hedefliyoruz. Bu yıl bir talihsizliğimiz oldu. Fuar İzmir Genel Müdürü değişti. İşler devam etti ama o süreçte biz 1 ayımızı kaybettik. Şuan genel müdür yardımcılarımız yoğun bir şekilde çalışıyorlar. Bu fuarın şimdiye kadar yapılan fuarların çok ötesinde olacağına eminim.

Biraz da Ertuğrul Tekstil'den söz edelim. Çeyrek asrı geride bıraktınız sanırım.

Ertuğrul Tekstil 1993 yılında kuruldu. Ben, eşim ve bir oğlum aktif olarak şirkette çalışıyoruz. Diğer oğlum farklı bir sektörde ilerlemek istedi. 26 yılda sektörümüzde çok firma açıldı, kapandı. Biz varlığımızı, büyüyerek sürdürmenin gururunu yaşıyoruz. İhracatımızın tamamı Avrupa ülkelerine. Lokomotif ülke Almanya. İhracatımızın yüzde 80'i Almanya'ya. Ardından İtalya, Hollanda ve Danimarka geliyor.

Peki siz markalaşma konusunda adım attınız mı?

Biz artık uyandık. Kendimize tasarım ve trend konusunda çeki düzen vermeye başladık. Daha önce bir marka tescili yaptırmıştık. Ama üzerinde çalışmamıştık. Son bir yıldır çalışmalarımız hızlandırdık. Organik tekstille ilgili de çalışmalarımız var. GOST sertifikası alma aşamasındayız.

2002 yılında Salihli Eğitim-Kültür ve Dayanışma Derneği'nin kuruluşunda yer alan ve 2009 – 2019 arası başkanlığını yürüten Ertuğrul, İzmir Sanayici ve İş İnsanları Derneği (İZSİAD) Yönetim Kurulu Başkan Yardımcılığı, Batı Anadolu Sanayici ve İşadamları Dernekleri Federasyonu (BASİFED) Yönetim Kurulu Üyeliği ve Ege Bölgesi Sanayi Odası'nda (EBSO) meslek komitesi başkanlığı görevlerini yürütüyor.