Milyonlarca çalışanın iş güvencesinin temel taşlarından biri olan kıdem tazminatı, iş akdinin belirli koşullar altında sona ermesi durumunda işverenin işçiye ödemekle yükümlü olduğu bir haktır. Ancak bu hakkın doğru bir şekilde kullanılabilmesi için tazminatın nasıl hesaplandığını, hangi ödemelerin hesaba katıldığını ve yasal üst sınırı olan tavan ücretini bilmek büyük önem taşımaktadır. Kıdem tazminatı, basitçe çalışanın son aldığı brüt maaş üzerinden değil, "giydirilmiş ücret" adı verilen daha kapsamlı bir tutar üzerinden hesaplanır. Bu hesaplama, çalışanın hak ettiği gerçek değeri alabilmesi için kritik bir adımdır.
Kıdem tazminatı hakkı hangi durumlarda doğar?
Bir işçinin kıdem tazminatı alabilmesi için öncelikle aynı işverene bağlı bir veya birden fazla işyerinde en az bir yıl çalışmış olması gerekir. Bu temel şartın yanı sıra, iş akdinin İş Kanunu'nda belirtilen belirli nedenlerle sona ermesi gerekmektedir. Kıdem tazminatına hak kazandıran başlıca durumlar şunlardır:
-
İşverenin, haklı bir neden olmaksızın işçinin işine son vermesi.
-
İşçinin, İş Kanunu'nda belirtilen haklı nedenlerle (sağlık sorunları, işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışları vb.) iş akdini feshetmesi.
-
Erkek çalışanların muvazzaf askerlik hizmeti nedeniyle işten ayrılması.
-
Emeklilik hakkını elde eden (yaş, sigortalılık süresi ve prim gün sayısını tamamlayan) işçilerin işten ayrılması.
-
Yaş dışındaki emeklilik koşullarını (prim günü ve sigortalılık süresi) tamamlayanların Sosyal Güvenlik Kurumu'ndan (SGK) "kıdem tazminatı alabilir" yazısı alarak işten ayrılması.
-
Kadın işçilerin, evlendikleri tarihten itibaren bir yıl içinde kendi isteğiyle işten ayrılması.
-
İşçinin vefat etmesi durumunda, yasal mirasçılarının kıdem tazminatı talep etmesi.
Giydirilmiş ücret nedir, hesaba neler dahil edilir?
Kıdem tazminatı hesaplamasının en önemli kavramı giydirilmiş brüt ücrettir. Bu, işçinin aldığı çıplak maaşın yanı sıra, kendisine düzenli olarak sağlanan ve para ile ölçülebilen tüm ek menfaatlerin eklenmesiyle bulunan tutardır. Giydirilmiş ücretin doğru tespiti, alınacak tazminat miktarını doğrudan etkiler.
Hesaplamaya Dahil Edilen Ödemeler:
-
Çıplak Brüt Ücret: İşçinin son aldığı aylık brüt maaşıdır.
-
Yemek Yardımı: İşverenin sağladığı yemek hizmeti, yemek kartı (ticket) veya nakit olarak ödenen yemek parası.
-
Yol Yardımı: İşverenin sağladığı servis hizmeti veya nakit olarak ödenen yol parası (akbil, bilet vb.).
-
İkramiyeler: Düzenli olarak (örneğin yılda bir, iki veya dört kez) ödenen ikramiyeler. Bu ödemelerin yıllık toplamı 365'e bölünüp 30 ile çarpılarak aylık tutarı bulunur.
-
Primler ve Teşvik Ödemeleri: Satış primi, performans primi gibi süreklilik arz eden ödemeler.
-
Sosyal Yardımlar: Düzenli olarak yapılan yakacak, giyim, kira, eğitim, bayram harçlığı gibi ödemeler.
-
Özel Sağlık Sigortası: İşveren tarafından karşılanan özel sağlık sigortası veya hayat sigortası primleri.
Hesaplamaya Dahil Edilmeyen Ödemeler:
-
Bir defaya mahsus yapılan ödemeler (örneğin, evlenme yardımı, doğum yardımı, ödül).
-
Fazla mesai, hafta tatili, genel tatil ücretleri gibi süreklilik arz etmeyen ödemeler.
Kıdem tazminatı nasıl hesaplanır?
Kıdem tazminatı, işçinin işyerinde çalıştığı her tam yıl için 30 günlük giydirilmiş brüt ücreti tutarında ödenir. Bir yıldan artan süreler ise oranlanarak hesaba katılır.
Hesaplama Adımları:
-
Toplam Çalışma Süresinin Belirlenmesi: İşçinin işe giriş ve işten çıkış tarihleri arasındaki toplam gün sayısı belirlenir.
-
Giydirilmiş Brüt Ücretin Hesaplanması: İşçinin son aldığı çıplak brüt ücrete, yol, yemek, ikramiye gibi düzenli yan hakların aylık karşılığı eklenir.
-
Toplam Tazminatın Hesaplanması:
-
İlk olarak, (Toplam Çalışılan Gün Sayısı / 365) x (Son Giydirilmiş Brüt Ücret) formülü ile brüt tazminat tutarı bulunur.
-
Bu hesaplama, her tam yıl için 30 günlük ücret ve küsuratlı süreler için de oransal bir ödeme yapılmasını sağlar.
-
Örnek Hesaplama:
Bir işyerinde 5 yıl 6 ay (toplam 1995 gün) çalışmış ve son giydirilmiş brüt ücreti 30.000 TL olan bir işçinin kıdem tazminatı şöyle hesaplanır:
-
Tazminat Tutarı: (1995 gün / 365 gün) x 30.000 TL = 164.000 TL (yaklaşık)
2025 Kıdem tazminatı tavanı ne kadar?
Kıdem tazminatı hesaplamasında dikkat edilmesi gereken en önemli unsurlardan biri, devlet tarafından belirlenen kıdem tazminatı tavanıdır. İşçinin giydirilmiş brüt ücreti ne kadar yüksek olursa olsun, her bir hizmet yılı için alacağı kıdem tazminatı bu tavanı aşamaz.
Kıdem tazminatı tavanı, her yıl Ocak ve Temmuz aylarında memur maaş katsayısındaki artışa paralel olarak güncellenir. Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın genelgesiyle, 1 Temmuz 2025 ile 31 Aralık 2025 tarihleri arasında uygulanacak olan kıdem tazminatı tavanı brüt 53.919,68 TL olarak belirlenmiştir.
Bu şu anlama gelir: Bir çalışanın aylık giydirilmiş brüt ücreti 60.000 TL veya 100.000 TL dahi olsa, 2025'in ikinci yarısında işten ayrılması durumunda, her bir yıllık çalışması için alacağı kıdem tazminatı en fazla 53.919,68 TL olabilir. Giydirilmiş ücreti bu tavanın altında olanlar ise kendi ücretleri üzerinden tazminat alırlar.
