Bir bayan okurumuz soruyor: “1,5 yıldan beri bir işyerinde hizmetli olarak çalışıyorum. Henüz yıllık izin kullanmadım. Beni iznime ilişkin haklarımla ilgili bilgilendirir misiniz?”
Daha önceki yazılarımızda da belirttiğimiz gibi çalışan kadınların yıllık ücretli izin hakları İş Yasası, Basın İş Yasası ve Deniz İş Yasasında erkek işçilerden farklı şekilde düzenlenmemiştir. Kısaca değinmek gerekirse kadın işçilerin yıllık ücretli izin hakkı 4857 sayılı Yasanın 53'üncü maddesinde bir yıldan beş yıla kadar hizmeti olanlara 14, beş yıl ile on beş yıl arasında hizmeti olanlara 20, 15 yıl dâhil daha fazla olanlara 26 gün; 5953 sayılı Basın İş Yasasının 21 inci maddesinde bir gazetede bir yıl hizmeti olan gazeteciye 4, meslekte 10 yıl ve daha fazla hizmeti olanlara 6 hafta; 854 sayılı Deniz İş Yasasının 40 ıncı maddesinde altı aydan bir yıla kadar hizmeti olanlara 15 gün, bir yıldan fazla hizmeti olanlara 1 ay olarak düzenlenmiştir.
Yine kadın işçilere evlenmeleri, ana ya da babası, eşi, kardeşi ya da çocuğunun ölümü halinde 3 güne kadar ücretli izin verilmesi gerekiyor. Bu sürelerin yıllık izne hak kazanmak için geçen sürenin hesabında çalışmış gibi kabul edilmesi gerekiyor.
4857 sayılı İş Yasası’nın 56 ncı maddesinde yıllık ücretli iznin bölünmesi ile ilgili olarak tarafların anlaşması ile bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere en çok üçe bölünebileceği belirtilmiş iken 18 Ağustos 2017 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan yönetmelik değişikliği ile getirilen yıllık ücretli iznin bölümler halinde kullanılabilir hükmü gereğince bundan böyle İş Yasası’na tabi olanlar saatlik ve günlük olmak üzere bölümler halinde kullanabilecektir. Ayrıca diğer iş yasalarında bölünme ile ilgili özel bir düzenleme bulunmamaktadır. Ne var ki tarafların anlaşması kuralı, bu yasalara tabi çalışanlar içinde geçerlidir.
Yıllık ücretli izinlerin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram ve genel tatil günleri ile hafta tatilleri kullanılan yıllık izin süresinden sayılamaz. Ayrıca işveren tarafından yıl içinde verilmiş olan yıllık ücretli izin dışındaki diğer ücretli ya da ücretsiz izinler ile dinlenme ve hastalık (raporlu) izinleri yıllık izin süresinden düşülemez.
Bunların dışında çalışan kadınlara 4857 sayılı İş Yasası’nın 74 ncü maddesinde doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on altı haftalık ücretli doğum izni verilmesi esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta daha eklenir. Ancak, hekiminin onayı ile sağlık durumu uygun görüldüğü takdirde kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Böyle bir durumda kadın işçinin doğumdan önce çalıştığı bu süreler doğum sonrası kullanacağı sekiz haftalık süreye eklenir. Ayrıca bu süreler hekim raporu ile işçinin sağlık durumuna ve çalıştığı işin özelliğine göre doğum öncesi ve sonrasında gerekirse artırılabilir. Yine hekim raporu ile gerekli görülürse hamile kadın işçi sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu şekilde hafif işe verilen kadın işçinin ücretinde bir indirim yapılamaz.
Bunların dışında isteği halinde kadın işçilere on altı haftalık sürenin tamamlanmasından ya da çoğul gebelik halinde on sekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilir. Ne var ki bu süre yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınamaz.
Yine kadın işçilere çocukları bir yaşına gelinceye kadar günde toplam bir buçuk saat emzirme (süt) izni verilir. Bu süreyi hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanacağına kadın işçi kendi karar verir. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.