Enver Hoca, 20. yüzyılın en tartışmalı siyasi figürlerinden biriydi. Arnavutluk’u 41 yıl boyunca yöneten Hoca, ülkeyi izole bir sosyalist devlet haline getirdi. Peki, Enver Hoca kimdir, hayatı nasıldı ve dönemi nasıl şekillendirdi?
Enver Hoca’nın Gençliği ve Eğitimi
Enver Hoca, 16 Ekim 1908’de Osmanlı İmparatorluğu’nun bir parçası olan Arnavutluk’un Gjirokaster kentinde doğdu. Babası Halil Hoca, bir kumaş tüccarıydı ve oğluna Jön Türkler’in lideri Enver Paşa’nın adını verdi. Annesi Gjylihan Hoca ise ev hanımıydı. Hoca, Bektaşi tarikatına bağlı bir Müslüman aileden geliyordu.
Hoca, ilk eğitimini Gjirokaster’deki Asım Baba Tekkesi’nde aldı. Daha sonra Korça Fransız Lisesi’ne gitti. Burada komünizm ile tanıştı ve 16 yaşında bir mitinge katıldığı için hapse atıldı. 1930 yılında yükseköğrenim için Fransa’ya gitti. Burada Fransız Komünist Partisi’ne katıldı ve Humanité gazetesinde yazmaya başladı. Paris’te Arnavutluk hakkında ve Kral Zogu’nun yönetimine karşı yazılar yazdı. Bu nedenle Arnavutluk devleti tarafından bursu kesildi. Bir süre Belçika’da eğitimine devam etti ve Arnavutluk konsolosluğunda çalıştı. Ancak Zogu’nun ajanlarının baskısıyla 1936 yılında Arnavutluk’a dönmek zorunda kaldı.
Enver Hoca’nın Siyasi Kariyeri ve İktidarı
Enver Hoca, Arnavutluk’a döndüğünde Tiran’da bir Fransızca öğretmeni oldu. 1939 yılında Benito Mussolini yönetimindeki İtalya, Arnavutluk’u işgal etti ve Kral Zogu’yu sürgüne gönderdi. Hoca, öğrencileri arasında komünizmi yaydığı için öğretmenlikten uzaklaştırıldı. Tiran’da bir tütün dükkânı açtı ve burası komünist militanların toplantı yeri haline geldi.
1941 yılında Nazi Almanya’sının SSCB’ye savaş açmasıyla harekete geçen 130 kişi, Arnavutluk’taki komünist unsurların büyük bir kısmını birleştirerek Arnavutluk Emek Partisi’ni kurdu. Parti genel sekreterliğine Hoca seçildi. Parti, İtalyan ve Alman işgaline karşı Arnavutluk Milli Kurtuluş Cephesi’ni oluşturdu ve silahlı direnişe başladı. 1944 yılında Almanya’nın geri çekilmesini zorlayan Hoca, ülkenin kurtuluşundan iki yıl sonra Kral Zogu’nun monarşisini resmen ortadan kaldırdı ve Arnavutluk’un sembolik devlet başkanı olarak iktidara geldi.
Hoca, 41 yıllık iktidarı boyunca Arnavutluk’u izole bir sosyalist devlet haline getirdi. Ülkeyi Sovyetler Birliği, Yugoslavya ve Çin ile ittifaklar kurarak yönetti. Ancak daha sonra bu ülkelerle de ideolojik anlaşmazlıklar yaşadı ve Arnavutluk’u dünyadan soyutladı. Hoca, ülkesinde sıkı bir baskı rejimi kurdu. Dini, yurtdışına seyahat etmeyi ve özel mülkiyeti yasakladı. Arnavutluk’un tüm dini tesislerini kapattı veya laik kullanımlara dönüştürdü. Binlerce muhalif infaz edildi ve on binlercesi zorunlu çalışma kamplarına hapsedildi. Hoca, anti-revizyonist Marksizm-Leninizm’e, yani Stalinizm’e sıkı bağlılığı ile tanındı. 1970’lerin ortalarından itibaren Maoizm’den de koptu ve dünya çapında birçok Maoist parti kendilerini Hocaist ilan etti.
Enver Hoca’nın Ölümü ve Mirası
Enver Hoca, 11 Nisan 1985’te Tiran’da 76 yaşında öldü. Ölümüne kadar Arnavutluk Emek Partisi Genel Sekreterliği görevini sürdürdü. Yerine Ramiz Alia geçti. Hoca’nın ölümünden sonra, Arnavutluk’ta demokratik reformlar başladı ve 1991 yılında komünist rejim sona erdi. Hoca’nın mezarı, 1992 yılında tahrip edildi ve naaşı başka bir yere gömüldü. Hoca’nın adı, Tiran’daki ana meydan ve havalimanından kaldırıldı. Hoca’nın mirası, Arnavutluk’ta ve dünyada tartışmalıdır. Bazıları onu ülkeyi modernleştiren ve bağımsızlığını koruyan bir lider olarak görürken, bazıları da onu acımasız bir diktatör ve insan hakları ihlalcisi olarak eleştirir.
