Dünya siyaset sahnesi, daha önce benzeri görülmemiş, bilim kurgu filmlerinden fırlamış gibi duran bir gelişmeye tanıklık ediyor. Balkan ülkesi Arnavutluk, yolsuzlukla mücadele ve kamu hizmetlerinde şeffaflığı artırmak amacıyla geçtiğimiz eylül ayında göreve getirdiği yapay zeka destekli dijital bakanı Diella ile ilgili şaşırtıcı bir duyuru yaptı. Arnavutluk Başbakanı Edi Rama, Berlin'de düzenlenen Küresel Diyalog Forumu'nda yaptığı konuşmada, dijital bakanları Diella'nın 'hamile' olduğunu ve yakında 83 'çocuğu' olacağını müjdeledi. Bu açıklama, teknolojinin devlet yönetiminde ne kadar ileri bir rol üstlenebileceğini gözler önüne sererken, aynı zamanda siyasetin geleceğine dair hararetli tartışmaları da beraberinde getirdi.
Meclisteki her vekile bir dijital asistan
Başbakan Rama'nın 'hamilelik' metaforuyla duyurduğu bu gelişme, aslında oldukça kapsamlı bir dijital dönüşüm projesinin parçası. Projeye göre, dijital bakan Diella'nın birer kopyası niteliğindeki 83 farklı yapay zeka algoritması, yani 'çocukları', Arnavutluk meclisindeki her bir milletvekili için özel asistan olarak görev yapacak. Bu dijital asistanların görevi, meclis çalışmalarını baştan sona takip etmek, oturumlardaki tüm konuşmaları kaydetmek ve analiz etmek olacak. Böylece bir milletvekili, herhangi bir nedenle oturumun bir bölümünü kaçırsa bile, dijital asistanı sayesinde tüm gelişmelerden anında haberdar olabilecek. Başbakan Rama, sistemin işleyişini esprili bir dille şöyle anlattı: "Eğer bir kahve içmeye gidip meclise dönmeyi unutursanız, bu 'çocuk' size salonda neler konuşulduğunu anlatacak ve kime cevap vermeniz gerektiğini hatırlatacak." Bu sistemin, vekillerin yasama faaliyetlerine daha etkin katılımını sağlaması ve hesap verebilirliği artırması bekleniyor.
Yolsuzlukla mücadele için 'terfi' etmişti
Arnavutçada 'Güneş' anlamına gelen Diella, aslında Arnavutluk halkı için yeni bir isim değil. Diella'nın yolculuğu, bu yılın ocak ayında, ülkenin dijital devlet platformu olan 'e-Albania'da sanal bir asistan olarak başladı. İlk görev tanımı, vatandaşlara ve şirketlere devlet belgelerine erişim sağlama ve bürokratik işlemleri kolaylaştırma üzerine kuruluydu. Ancak gösterdiği başarı ve potansiyel, ona beklenmedik bir 'terfi' getirdi. Eylül ayında Başbakan Rama tarafından, özellikle kamu ihalelerinde tam şeffaflığı sağlamak ve yolsuzluğu kökünden kazımak hedefiyle dijital bakan olarak atandı. Bu atama ile Arnavutluk, dünya tarihinde resmi olarak insan olmayan birini hükümet kabinesine dahil eden ilk ülke unvanını kazandı. Diella'nın bakan olarak göreve başlaması, ülkenin dijitalleşme ve şeffaf yönetim konusundaki kararlılığının en somut göstergesi olarak kabul ediliyor.
Proje 2026 sonunda hayata geçecek
Başbakan Edi Rama, meclisin dijital asistanlarla donatılmasını hedefleyen bu iddialı projenin 2026 yılının sonuna kadar tamamen faaliyete geçmesini planladıklarını belirtti. Proje tamamlandığında, her milletvekilinin kendi kişisel yapay zeka danışmanı olacak ve bu asistanlar, yasama süreçlerinin her anını kayıt altına alarak vekillere anlık veri ve analiz sunacak. Rama, forumdaki konuşmasını, "Bir dahaki sefere beni buraya davet ederseniz, Diella’nın 83 çocuğu için sahnede 83 ekran daha göreceksiniz," sözleriyle tamamlayarak projenin kapsamı ve vizyonu hakkında net bir mesaj verdi. Bu adım, Arnavutluk'u dijital yönetişim alanında öncü bir konuma taşırken, yapay zekanın siyasi süreçlerdeki rolünün gelecekte ne gibi değişikliklere yol açacağına dair önemli bir örnek teşkil ediyor.
