Uzay, insanlığın merakını her zaman cezbeden bir alan olmuştur. Uzayın derinliklerinde neler olduğunu, başka yaşam formları olup olmadığını, evrenin nasıl oluştuğunu ve nasıl genişlediğini öğrenmek için birçok uzay misyonu başlatıldı. Bu misyonlar sayesinde, Ay ve Güneş Sistemi’ndeki gezegenler ile diğer galaksiler hakkında günden güne daha fazla bilgi edindik.
Uzayın Keşfi: Sputnik 1
Uzayın keşfi, eski Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) 4 Ekim 1957’de dünya yörüngesine gönderdiği ilk yapay uydu Sputnik 1 ile başladı. Sputnik 1, 58 santimetre çapında, 83,6 kilogram ağırlığında ve dört anteni olan küresel bir metal cisimdi. Dünya yörüngesinde 96,2 dakikada bir tur atan Sputnik 1, 21 gün boyunca radyo sinyalleri gönderdi. Sputnik 1, uzay yarışının başlangıcı olarak kabul edilir ve uzay çalışmaları alanında birçok ilham kaynağı oldu.
Uzaya Çıkan İlk İnsan: Yuri Gagarin
Sputnik 1’in başarısından sonra, SSCB uzaya insan gönderme çalışmalarına hız verdi. 12 Nisan 1961’de, Sovyet kozmonot Yuri Gagarin, Vostok 1 uzay mekiğiyle Dünya yörüngesini 108 dakika boyunca turlayarak uzaya çıkan ilk insan oldu. Gagarin, uzayda yaptığı tarihi uçuş sırasında, “Dünya mavi, çok güzel. Her şey yolunda gidiyor.” gibi sözler söyledi. Gagarin, uzaya çıkan ilk insan olmanın yanı sıra, uzayda yörüngeye giren ilk insan ve uzayda yerçekimsiz ortamda yaşayan ilk insan unvanlarını da kazandı.
Uzaya Çıkan İlk Amerikalı: John Glenn
SSCB’nin uzayda elde ettiği başarılar, ABD’yi de harekete geçirdi. ABD Havacılık ve Uzay Ajansı (NASA), Merkür Projesi kapsamında geliştirdiği mekiklerle önce maymunları daha sonra astronot Alan Shepard’ı uzaya gönderdi. Fakat Shepard, Dünya’nın yörüngesine ulaşamadı. Bu denemenin ardından, astronot John Glenn, 20 Şubat 1962’de Dünya’nın yörüngesine erişen ilk Amerikalı oldu. Glenn, Friendship 7 uzay aracıyla Dünya’yı üç kez dolaştı ve 4 saat 55 dakika uzayda kaldı.
Ay’a Ayak Basan İlk İnsan: Neil Armstrong
Uzay yarışının en önemli hedeflerinden biri de Ay’a insan göndermekti. ABD, 20 Temmuz 1969’da Apollo 11 misyonu kapsamında Neil Armstrong, Edwin Aldrin ve Michael Collins’i Ay’a yolladı. Ay’a ayak basan ilk insan olarak tarihe geçen Armstrong, Ay’a adım atarken sarf ettiği “İnsan için küçük, insanlık için büyük bir adım” sözüyle de akıllara kazındı. Armstrong ve Aldrin, Ay yüzeyinde 2 saat 31 dakika kaldılar ve Ay toprağı ve taşları topladılar. Collins ise, Ay yörüngesindeki Columbia modülünde bekledi. Apollo 11 ekibi, 21 Temmuz 1969’da Dünya’ya döndü.
Uzay İstasyonları: Salyut 1 ve Mir
Uzaya çıkan ilk insan Gagarin ve Ay’a ayak basan ilk kişi Armstrong’un ardından, uzun süreli uzay misyonları için de adımlar atılmaya başlandı. Ayrıca, uzay istasyonları kurulmaya başlandı. Uzay istasyonları, uzayda kalıcı bir varlık sağlamak, uzay ortamında bilimsel araştırmalar yapmak ve uzay araçlarının yakıt ikmali yapmasına olanak vermek gibi amaçlarla inşa edilen yapay uydu veya modüllerdir. İlk deneysel uzay istasyonu 1971’de kurulan Salyut 1’di. 1970’li ve 1980’li yıllarda birçok uzun süreli misyona ev sahipliği yapan Salyut’ta en uzun süre kalma rekoru 237 güne kadar ulaştı. SSCB tarafından 1986’da ilk modülü uzaya gönderilen Mir istasyonu ise, 15 yıl boyunca uzayda kalan en büyük ve en karmaşık istasyon oldu. Mir, 28 Mart 2001’de atmosfere girerek yok oldu.
Uzay Araştırmalarının Geleceği: Türkiye’nin Rolü
Uzay araştırmaları, günümüzde de devam ediyor. Uzayda yeni gezegenler, yıldızlar, kara delikler, asteroidler ve kuyruklu yıldızlar keşfediliyor. Uzayda yaşamın olup olmadığı, evrenin nasıl genişlediği, karanlık madde ve karanlık enerjinin ne olduğu gibi sorulara cevap aranıyor. Uzay turizmi, uzay madenciliği, uzay kolonizasyonu gibi konular gündeme geliyor. Türkiye de uzay çalışmalarında yer almak için çeşitli adımlar atıyor. Türkiye Uzay Ajansı’nın 2023 yılında kurulmasıyla birlikte, Türkiye’nin uzay politikası ve stratejisi belirlendi. Türkiye’nin ilk astronotu Alper Gezeravcı, 17 Ocak 2024’te Uluslararası Uzay İstasyonu’na (ISS) gitti ve burada birçok bilimsel deney yaptı. Türkiye, ayrıca, 2028 yılında Ay’a insansız bir araç göndermeyi ve 2030 yılında Ay’a insanlı bir misyon gerçekleştirmeyi hedefliyor. Türkiye, uzay çalışmalarında el yükseltiyor ve uzayın sırlarını çözmek için katkı sağlıyor.
