Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), ülkenin kültürel nabzını tutan ve sanatın farklı dallarındaki gelişmeleri yansıtan 2024 yılına ilişkin sinema ve gösteri sanatları istatistiklerini kamuoyuyla paylaştı. Açıklanan veriler, özellikle pandemi döneminde büyük bir darbe alan kültür ve sanat sektörünün, 2024 yılında önemli bir toparlanma ve canlanma sürecine girdiğini gösteriyor. Sinema salonlarından tiyatro sahnelerine, opera ve bale gösterilerinden orkestra ve koro konserlerine kadar geniş bir yelpazede izleyici sayılarında yaşanan artışlar, hem sanatseverler hem de sektör temsilcileri için umut verici bir tablo çiziyor. TÜİK'ten yapılan bilgilendirmede, sinema istatistiklerinin 2023 yılından itibaren Kültür ve Turizm Bakanlığı Sinema Genel Müdürlüğü idari kayıtları temel alınarak yayımlanmaya başlandığı da belirtildi. Bu durum, verilerin daha güvenilir ve kapsamlı olmasını sağlıyor.
Sinema salonları dolup taşıyor: Seyirci sayısı yüzde 4,9 arttı, yerli filme ilgi büyük!
TÜİK verilerine göre, 2024 yılında sinema sektörü önemli bir büyüme kaydetti. Sinema salonu sayısı bir önceki yıla göre yüzde 6,0 artarak 2 bin 776'ya ulaştı. Bu salonlardaki toplam koltuk sayısı ise 317 bin 274 olarak belirlendi. Bu artış, yeni sinema salonlarının açıldığını ve mevcut salonların kapasitelerinin geliştirildiğini gösteriyor.
En sevindirici gelişmelerden biri de sinema seyirci sayısındaki artış oldu. 2024 yılında sinema seyirci sayısı, bir önceki yıla kıyasla yüzde 4,9 oranında artarak 32 milyon 538 bin 289 kişiye ulaştı. Bu rakam, pandeminin etkilerinin azalmasıyla birlikte insanların yeniden sinema salonlarına dönmeye başladığını ve beyaz perdenin büyüsüne kapıldığını gösteriyor.
Seyirci tercihlerine bakıldığında ise, yerli filmlere olan ilginin dikkat çekici bir şekilde arttığı görülüyor. Yerli film seyirci sayısı, bir önceki yıla göre yüzde 34,7 gibi önemli bir oranda artarak 18 milyon 469 bin 778 kişiye ulaştı. Bu durum, Türk sinemasının hem nicelik hem de nitelik olarak gelişimini sürdürdüğünü ve seyircinin yerli yapımlara daha fazla güvendiğini gösteriyor. Buna karşılık, yabancı film seyirci sayısı ise yüzde 18,6 oranında azalarak 14 milyon 68 bin 511 kişiye geriledi. Bu değişimde, yerli yapımların kalitesindeki artışın yanı sıra, küresel film endüstrisindeki bazı trendler ve yerel içeriklere olan talebin artması da etkili olmuş olabilir.
2024 yılında vizyona giren film sayısına bakıldığında ise, 295'i yerli ve 441'i yabancı olmak üzere toplam 736 film sinemaseverlerle buluştu.
Tiyatro sahneleri yeniden canlandı: Salon sayısı arttı, seyirci coşkusu büyüdü!
Tiyatro sanatı da 2024 yılında önemli bir ivme kazandı. 2022-2023 sezonunda 808 olan tiyatro salonu sayısı, 2023-2024 sezonunda yüzde 26,9 artarak bin 25'e yükseldi. Bu artış, hem yeni tiyatro sahnelerinin açıldığını hem de mevcut salonların daha aktif kullanıldığını gösteriyor. Tiyatro salonu koltuk sayısı ise 431 bin 631 olarak belirlendi.
En çarpıcı gelişmelerden biri de tiyatro seyirci sayısındaki büyük artış oldu. Tiyatro seyirci sayısı, 2023-2024 sezonunda bir önceki sezona göre yüzde 28,2 oranında artarak 8 milyon 53 bin 186 kişiye ulaştı. Bu rakam, pandeminin ardından tiyatroya olan ilginin güçlü bir şekilde geri döndüğünü ve insanların canlı performans sanatlarına olan özlemini gösteriyor.
Tiyatro salonlarında oynanan eser sayısı da bir önceki sezona göre yüzde 18,5 artarak 9 bin 744'e yükseldi. Bu eserlerin türlerine bakıldığında ise, hem çeviri eserlere hem de telif (yerli) eserlere olan ilginin arttığı görülüyor. Tiyatroda çeviri eser seyirci sayısı yüzde 25 artarak 2 milyon 158 bin 41 kişiye ulaşırken, telif eser seyirci sayısı ise bir önceki sezona göre yüzde 29,5 gibi daha yüksek bir oranda artarak 5 milyon 895 bin 145 kişiye ulaştı. Bu durum, yerli yazarların ve yerli oyunların tiyatro seyircisi tarafından daha fazla tercih edildiğini gösteriyor.
Yetişkin tiyatrosuna ilgi büyük, çocuk tiyatrosunda gösteri sayısı arttı, seyirci sayısı azaldı
2023-2024 sezonunda tiyatro salonlarında oynanan eserlerin hedef kitlesine göre dağılımı incelendiğinde ilginç sonuçlar ortaya çıktı. Çocuk eseri gösteri sayısı yüzde 8 artarak 12 bin 474'e yükselirken, yetişkin eseri gösteri sayısı ise yüzde 44,7 gibi çok daha yüksek bir oranda artarak 22 bin 929'a ulaştı. Bu, tiyatro yapımcılarının ve salonlarının yetişkinlere yönelik oyunlara daha fazla ağırlık verdiğini gösteriyor.
Seyirci sayılarına bakıldığında ise, aynı sezonda çocuk eseri seyirci sayısında yüzde 0,9'luk bir azalma yaşanırken, yetişkin eseri seyirci sayısında ise yüzde 46,2 gibi çarpıcı bir artış kaydedildi. Çocuk tiyatrosu gösteri sayısındaki artışa rağmen seyirci sayısındaki bu düşüş, dikkatle incelenmesi ve nedenlerinin araştırılması gereken bir durum olarak öne çıkıyor. Yetişkin tiyatrosuna olan bu büyük ilgi ise, insanların pandemi sonrası dönemde sosyal ve kültürel aktivitelere daha fazla yöneldiğini ve tiyatronun bu anlamda önemli bir boşluğu doldurduğunu gösteriyor.
Devlet Tiyatroları özelinde bakıldığında ise, 2023-2024 sezonunda 105'i telif eser, 119'u çeviri eser olmak üzere toplam 224 eserin oynandığı görülüyor. Devlet Tiyatroları tarafından oynanan yetişkin eseri gösteri sayısı 4 bin 999 olurken, çocuk eseri gösteri sayısı 907 oldu. Devlet Tiyatroları'nın bu sezondaki toplam seyirci sayısı ise 1 milyon 794 bin 724 olarak gerçekleşti.
Opera ve baleye ilgi tavan yaptı: Seyirci sayısı yüzde 59,6 arttı!
Gösteri sanatlarının en zarif ve en görkemli dallarından olan opera ve bale de 2024 yılında büyük bir ilgiyle karşılaştı. Türkiye'de 2023-2024 sezonunda 6 ilde Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü'ne bağlı salonlarda opera ve bale gösterisi yapıldı. Opera ve bale seyirci sayısı, bir önceki sezona göre yüzde 59,6 gibi olağanüstü bir oranda artarken, gösteri sayısı da yüzde 34,0 oranında arttı. Bu rakamlar, opera ve baleye olan ilginin ve talebin ne kadar yüksek olduğunu ve bu sanat dallarının daha geniş kitlelere ulaştığını gösteriyor.
Orkestra, koro ve topluluk gösterileri de coştu: Seyirci sayısı yüzde 84,2'lik rekor artış!
Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü'ne bağlı olarak faaliyet gösteren 6 orkestra, 11 koro ve 11 topluluk da 2024 yılında sanatseverlere unutulmaz anlar yaşattı. Bu alanlardaki seyirci sayısı ise adeta bir rekor kırarak, bir önceki sezona göre yüzde 84,2 oranında artarak 489 bin 975 kişiye ulaştı.
Bu genel artışın alt kırılımlarına bakıldığında; orkestra seyirci sayısı geçen sezona göre yüzde 47,9 artarken, koro seyirci sayısı yüzde 82,5 arttı. En çarpıcı artış ise topluluk (dans, halk oyunları vb.) seyirci sayısında yaşandı; bu alandaki seyirci sayısı yüzde 150,5 gibi inanılmaz bir oranda artarak 191 bin 571 kişiye ulaştı. Bu veriler, klasik müzikten geleneksel sanatlara kadar geniş bir yelpazede gösteri sanatlarına olan ilginin ve katılımın ne kadar yüksek olduğunu bir kez daha teyit ediyor.
Kültür sanat alanındaki bu canlanma ne anlama geliyor? Gelecek beklentileri neler?
TÜİK'in açıkladığı bu veriler, Türkiye'de kültür ve sanat hayatının pandemi sonrası dönemde güçlü bir şekilde toparlandığını ve hatta bazı alanlarda pandemi öncesi seviyelerin bile üzerine çıktığını gösteriyor. İnsanların sosyal ve kültürel aktivitelere olan özlemi, sanatın birleştirici ve iyileştirici gücüne olan inancı, bu canlanmanın temel dinamikleri arasında yer alıyor.
Yerli yapımlara olan ilginin artması, özellikle sinema ve tiyatroda yerli içeriğin kalitesinin yükseldiğini ve seyircinin kendi kültüründen beslenen hikayelere daha fazla değer verdiğini gösteriyor. Opera, bale ve diğer klasik sanat dallarına olan ilginin bu denli yüksek olması ise, bu sanatların sadece belirli bir kesime hitap etmediğini, daha geniş kitlelere ulaşabildiğini ve doğru politikalarla desteklendiğinde önemli bir potansiyele sahip olduğunu ortaya koyuyor.
Ancak, bu olumlu tablonun sürdürülebilir olması için, kültür ve sanat alanındaki yatırımların devam etmesi, sanatçıların desteklenmesi, sanat eğitiminin yaygınlaştırılması ve sanata erişimin kolaylaştırılması büyük önem taşıyor. Özellikle çocuk tiyatrosundaki seyirci sayısındaki düşüş gibi bazı alanlardaki olumsuzlukların nedenlerinin iyi analiz edilmesi ve bu alanlara yönelik özel stratejiler geliştirilmesi gerekiyor.
Sonuç olarak, TÜİK'in 2024 yılı kültür istatistikleri, Türkiye'nin sanatla nefes aldığını, kültürel çeşitliliğin zenginleştiğini ve sanatın iyileştirici gücünün her zamankinden daha fazla hissedildiğini gösteriyor. Bu olumlu ivmenin devam etmesi, hem toplumsal refahın artmasına hem de Türkiye'nin uluslararası alandaki kültürel saygınlığının yükselmesine katkı sağlayacaktır.
