Türkiye İstatistik Kurumu'nun 2022, 2023 ve 2024 yıllarına ait verileri birleştirerek hazırladığı Hanehalkı Tüketim Harcaması (Bölgesel) 2024 sonuçları, ekonomik dengelere ayna tuttu. Ülke genelindeki toplam hanehalkı tüketim harcaması içinde aslan payını, beklendiği gibi yine TR1 (İstanbul) bölgesi aldı. Tek başına toplam tüketimin %24,9'unu gerçekleştiren İstanbul, Türkiye ekonomisinin lokomotifi olmaya devam ettiğini kanıtladı. Bu devasa payı, %15,0 ile TR3 (Ege Bölgesi) izledi. Akdeniz Bölgesi ise %12,1'lik payla üçüncü sırada yer alarak ülkenin en çok harcama yapan bölgelerinden biri oldu. Listenin son sıralarında ise büyük şehirlerin tam tersi bir tablo vardı. En düşük tüketim payı %1,5 ile TRA (Kuzeydoğu Anadolu) bölgesinde kalırken, bu bölgeyi %2,3 ile TRB (Ortadoğu Anadolu) takip etti.
İzmir, kirada Türkiye şampiyonu oldu
Araştırmanın en çarpıcı sonuçlarından biri, İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması (İBBS) 2. Düzey'de, yani il bazında yapılan analizlerde ortaya çıktı. Genel harcama sıralamasında İstanbul (%24,9) ve Ankara'nın (%8,3) ardından %6,4'lük payla üçüncü sırada yer alan İzmir (TR31), spesifik bir alanda tüm Türkiye'yi geride bıraktı. İzmir'de yaşayanlar, bütçelerinin en büyük kısmını konut ve kira harcamalarına ayırmak zorunda kaldı. Şehirdeki hanehalkları, toplam harcamalarının ortalama %27,8'ini sadece barınma masraflarına ayırarak bu kategoride Türkiye birincisi oldu. Bu oranla İzmir, konut giderlerinde %27,3'lük paya sahip olan İstanbul'u bile geride bıraktı. Bu durum, İzmir'deki fahiş kira artışlarının ve konut fiyatlarındaki yükselişin hanehalkı bütçeleri üzerindeki ezici baskısını rakamlarla gözler önüne serdi. Listenin en sonunda ise %16,8'lik oranla TRB2 (Van, Muş, Bitlis, Hakkari) bölgesi yer aldı; bu da iki bölge arasındaki yaşam maliyeti uçurumunu net bir şekilde gösterdi.
Ege bölgesi alkol ve tütünde öne çıkıyor
Genel tüketim harcamalarında ikinci sırada yer alan Ege Bölgesi (TR3), bazı özel harcama kalemlerinde Türkiye ortalamasının üzerine çıktı. Bölge, ülke genelindeki alkollü içecekler, tütün ve tütün ürünleri harcamalarının %18,2'sini tek başına gerçekleştirdi. Mobilya ve ev eşyaları alımında da oldukça cömert davranan Ege halkı, bu alandaki ulusal harcamanın %16,1'ini yaptı. Sağlık harcamalarında da %15,9'luk paya sahip olan bölge, aynı zamanda lokanta ve konaklama hizmetlerinde de %15,6'lık pay ile dikkat çekti. Bu veriler, bölgenin sosyal yaşam ve kişisel harcamalara ayırdığı bütçenin görece yüksek olduğunu gösteriyor.
Ulaşım ve gıda harcamalarında farklı tablolar
Rapora göre, hanehalkı bütçelerinde en büyük üç kalem konut ve kira, ulaştırma ve gıda olarak sıralanmaya devam ediyor. Ancak bu kalemlerin bölgelere göre ağırlığı önemli ölçüde değişiyor. Ulaşım harcamalarına (motorlu taşıt alımı, akaryakıt, toplu taşıma vb.) en yüksek payı %24,3 ile TR2 (Batı Marmara) bölgesi ayırırken, en düşük pay %14,6 ile TRC (Güneydoğu Anadolu) bölgesinde kaldı. Bu durum, bölgeler arası araç sahipliği ve ulaşım alışkanlıklarındaki farklılıklara işaret ediyor. Gıda ve alkolsüz içecekler harcamalarında ise zirve %30,2'lik pay ile TRB (Ortadoğu Anadolu) bölgesinin oldu. Buna karşılık, gelirin daha büyük bir kısmının barınma, eğitim ve kültür gibi hizmetlere ayrıldığı İstanbul'da gıdanın bütçedeki payı %15,9 ile Türkiye'nin en düşük seviyesinde kaldı. Bu, metropollerde yaşayanların temel gıda dışındaki harcamalara daha fazla kaynak ayırmak zorunda kaldığının bir göstergesi olarak yorumlandı.
