TZOB tarafından açıklanan Kasım ayı verileri, tarladaki ürünün markete ulaşana kadar geçirdiği fiyat yolculuğunu tüm çıplaklığıyla ortaya koydu. Ayın en dikkat çekici ürünü, üretici ile market fiyatı arasında yüzde 392,86'lık devasa bir fark oluşan mandalina oldu. Üreticinin elinden kilogramı ortalama 6 lira 20 kuruştan çıkan mandalina, market raflarında 30 lira 56 kuruşa alıcı buldu. Yani tüketici, üreticinin kazandığının tam 4,9 katını ödemek zorunda kaldı. Bu fahiş fark sadece mandalinada sınırlı kalmadı. Portakal yüzde 206'lık farkla ikinci sırada yer alırken, ıspanak yüzde 203, maydanoz yüzde 191 ve havuç yüzde 189'luk fiyat makasıyla listeyi takip etti. Portakal 3,1 kat, ıspanak ise 3 kat daha pahalıya satılarak tüketicinin cebini yaktı.
Marketlerde pırasa zam şampiyonu
Kasım ayında market raflarında fiyatı en çok artan ürünlerin başında yüzde 149,5'lik rekor artışla pırasa geldi. Mevsim geçişleri ve arz daralmasının etkisiyle pırasayı, yüzde 118 artışla ıspanak izledi. Fındık ve Antep fıstığı gibi kuruyemiş ürünlerinde de yüzde 70'lere varan fiyat artışları gözlemlendi. Buna karşılık, markette fiyatı en çok düşen ürün ise yüzde 55 ile marul oldu. Marulu, yüzde 46'lık düşüşle portakal ve yüzde 43'lük düşüşle kuru soğan takip etti. Marketteki 42 ürünün 18'inde fiyat artışı yaşanırken, 24 üründe düşüş görülmesi, pazarın dalgalı seyrini kanıtlar nitelikteydi.
Üreticide patates güldürdü narenciye üzdü
Tarladaki duruma bakıldığında ise tablo biraz daha farklı şekillendi. Üreticide fiyatı en çok artan ürün yüzde 34,9 ile patates oldu. Depolama ve işçilik maliyetlerinin fiyata yansıması patatesi zirveye taşırken, salatalık yüzde 34,6'lık artışla onu izledi. Ancak üretici için en büyük darbe narenciye grubundan geldi. Kasım ayında üreticide en çok fiyat düşüşü yüzde 43,1 ile portakalda yaşandı. Mandalina fiyatları yüzde 38, karnabahar ise yüzde 36,5 oranında geriledi. Özellikle Adana'da yaşanan işçi grevleri ve hasadın gecikmesi, erkenci mandalinanın dalında kalmasına ve kalitesinin düşmesine neden oldu. Rusya pazarındaki daralma da ihracatı vurunca, iç piyasada oluşan arz fazlası fiyatları 1-2 lira seviyelerine kadar çekti.
Gübre ve yem fiyatları çiftçiyi zorluyor
TZOB'un raporunda sadece ürün fiyatları değil, çiftçinin belini büken girdi maliyetleri de yer aldı. Kasım ayında gübre fiyatlarında ekim ayına göre kısmi artışlar görülse de, yıllık bazdaki artış oranları ürkütücü boyutlara ulaştı. Son bir yılda üre gübresi yüzde 65,5, 20.20.0 kompoze gübre yüzde 47,5 ve amonyum nitrat gübresi yüzde 45,5 oranında zamlandı. Hayvancılığın en önemli girdisi olan yem fiyatlarında da durum farklı değildi. Süt yemi yıllık yüzde 28, besi yemi ise yüzde 29,8 oranında artış gösterdi. Çiftçinin en büyük gider kalemlerinden olan mazot fiyatları ise yıllık bazda yüzde 29,9 artarak üretim maliyetlerini yukarı çekti. Tarım ilaçları ve elektrik fiyatlarındaki çift haneli artışlar da üreticinin kar marjını eritmeye devam ediyor.
