Peru’da Anayasa Mahkemesi’nin, 25 yıl hapis cezası alan eski devlet başkanı Alberto Fujimori’nin acilen serbest bırakılmasına karar vermesi, ülkede siyasi ve toplumsal bir krize yol açtı. Karar sonrası Fujimori, 16 yıl hapis cezasının ardından serbest bırakıldı. Ancak bu karar, Fujimori’nin insan hakları ihlallerinden sorumlu tutulduğu kurbanlar ve yakınları tarafından tepkiyle karşılandı.
Fujimori’nin suçları nelerdi?
Fujimori, 1990-2000 yılları arasında Peru’nun devlet başkanlığını yaptı. Bu süreçte, ülkeyi etkisi altına alan Şining Yolu adlı solcu gerilla örgütüne karşı sert bir mücadele yürüttü. Ancak bu mücadele sırasında, Fujimori’nin görevi suiistimal ettiği, rüşvet aldığı ve yargısız infaz emri verdiği ortaya çıktı. Fujimori, 2009 yılında bu suçlardan dolayı 25 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Fujimori, ayrıca 1992 yılında darbe yaparak Kongre’yi feshetmek, 2000 yılında yolsuzluk iddialarıyla karşı karşıya kaldıktan sonra Japonya’ya kaçmak ve 2005 yılında Peru’ya döndüğünde yeniden devlet başkanlığına aday olmaya çalışmak gibi eylemlerle de eleştirildi.
Fujimori nasıl serbest bırakıldı?
Fujimori’nin serbest bırakılması, Anayasa Mahkemesi’nin 2017 yılında verdiği bir af kararının lehine oy kullanmasıyla gerçekleşti. Bu karar, Fujimori’nin sağlık durumunun kötüleşmesi nedeniyle insani gerekçelerle serbest bırakılmasını sağlayan bir kararnamedir. Ancak bu kararname, 2018 yılında bir alt mahkeme tarafından iptal edilmişti. Alt mahkeme, Fujimori’nin suçlarının af kapsamına girmeyeceğini, ayrıca kararnamenin siyasi bir pazarlık sonucu çıkarıldığını belirtmişti. Kararnamenin çıkarılmasına imza atan eski devlet başkanı Pedro Pablo Kuczynski, Fujimori’nin partisinden gelen milletvekillerinin desteğini almak için bu adımı attığı iddia edilmişti. Anayasa Mahkemesi ise Mart 2022’de alt mahkemeye Fujimori’nin serbest bırakılması talimatı vermişti. Ancak alt mahkeme, serbest bırakma yetkisinin olmadığını öne sürerek kararı tekrar Anayasa Mahkemesi’ne bırakmıştı. Anayasa Mahkemesi de 7 Aralık 2022’de yaptığı oylamada, 3’e karşı 3 oy ile Fujimori’nin serbest bırakılmasına karar verdi. Oylamada eşitlik olduğu için, Fujimori’nin avukatının yaptığı temyiz başvurusu kabul edilmiş oldu.
Kararın sonuçları neler oldu?
Karar, Peru’da büyük bir tepkiyle karşılandı. Fujimori’nin suçlarından etkilenen kurbanlar ve yakınları, kararı protesto etmek için sokaklara döküldü. Protestocular, kararın adaletsiz ve anayasaya aykırı olduğunu, Fujimori’nin cezasını çekmesi gerektiğini söyledi. Ayrıca, kararın Fujimori’nin kızı Keiko Fujimori’nin siyasi çıkarına hizmet ettiğini iddia ettiler. Keiko Fujimori, Peru’nun en büyük muhalefet partisi olan Güçlü Peru’nun lideridir. 2021 yılında yapılan devlet başkanlığı seçimlerinde ikinci turda Pedro Castillo’ya kaybetmişti. Keiko Fujimori, seçimlerde hile yapıldığını öne sürerek sonuçları tanımayacağını açıklamıştı. Anayasa Mahkemesi’nin kararı, Keiko Fujimori’nin seçim sonuçlarını iptal ettirmek için yaptığı başvuruyu da etkileyebilir. Bazı analistler, kararın Keiko Fujimori’ye siyasi bir destek olduğunu, Anayasa Mahkemesi’nin seçim sonuçlarını lehine değiştirebileceğini düşünüyor.
Kararın bir diğer sonucu da, Peru’da zaten zayıf olan hukukun üstünlüğü ve demokrasi algısının daha da sarsılması oldu. Peru, son yıllarda siyasi istikrarsızlık ve yolsuzluk skandallarıyla boğuşan bir ülke. 2020 yılında, beş günlük bir süreçte üç farklı devlet başkanı görev yapmıştı. Castillo’nun devlet başkanlığı da, seçim sonuçlarının tartışmalı olması ve Kongre ile çatışması nedeniyle zorlu bir dönem geçiriyor. Anayasa Mahkemesi’nin kararı, Castillo’nun otoritesini zayıflatabilir ve ülkede siyasi kutuplaşmayı artırabilir.
