HABER MERKEZİ- Tarih boyunca insanlık, çeşitli evrelerden geçerek bugünkü modern toplum yapısına ulaşmıştır. Bu evrelerden biri olan Neolitik Dönem, tarımın başlaması ve yerleşik hayata geçişle karakterize edilir. Bu dönemin anıtsal bir tanığı olarak, Türkiye'nin zengin arkeolojik mirasına damgasını vuran Çatalhöyük Neolitik Antik Kenti öne çıkar. Adını, Güney Anadolu Platosu'nda bulunan iki höyüğünün birleşmesinden alan bu antik kent, insanoğlunun evrimsel yolculuğunu yansıtan benzersiz bir arkeolojik hazine olarak karşımıza çıkmaktadır. Konya il sınırları içerisinde bulunan bu kadim bölgeyi merak eden vatandaşlarımız için araştırdık. Çatalhöyük nerededir? Çatalhöyük ne zaman bulundu? Çatalhöyük kaç bin yıllık? İşte detaylar...
ÇATALHÖYÜK KAÇ BİN YILLIK?
Çatalhöyük Neolitik Kenti, insanlığın evrimsel sürecindeki önemli bir kilometre taşı olarak kabul edilir. Tarımın ortaya çıkışı ve yerleşik toplumsal yaşama geçiş gibi kritik sosyal değişimleri içinde barındıran bu antik kent, Güney Anadolu Platosu'nda yaklaşık 14 hektarlık bir alanda konumlanmıştır. İki höyükten meydana gelen bu özel kent, Doğu Höyüğü ve Batı Höyüğü olarak adlandırılır. Doğu Höyüğü, M.Ö. 7400 ile 6200 yılları arasına tarihlenen 18 Neolitik yerleşim katmanından oluşurken, Batı Höyüğü ise M.Ö. 6200 ile 5200 yılları arasında Kalkolitik Döneme ait izler taşır. Çatalhöyük'ün bu katmanları, sosyal organizasyonun sembolik ifadelerini, duvar resimlerini, rölyefleri, heykelleri ve diğer sanatsal öğeleri içermektedir. Aynı zamanda, kentteki evlerin birbirine bitişik olması ve sokakların bulunmaması gibi özellikleri, Çatalhöyük'ü benzersiz kılan unsurlardır.
ÇATALHÖYÜK NEREDEDİR?
Çatalhöyük Neolitik Antik Kenti, Türkiye'nin Konya ilinin Çumra İlçesi sınırları içerisinde konumlanırken, ilçenin doğusunda yaklaşık 10 km uzaklıktadır. İki farklı yükseklikteki tepe düzünün oluşturduğu bu höyük, adını bu iki yükseltiden alarak "çatal" sıfatını taşır.
ÇATALHÖYÜK NE ZAMAN BULUNDU?
J. Mellaart tarafından 1958 yılında keşfedilen Çatalhöyük, daha sonraki yıllarda 1961-1963 ve 1965 yıllarında kazı çalışmalarına tabi tutulmuştur. Yüksek tepenin batı yamacındaki araştırmalar, 13 ayrı yapı katını gün yüzüne çıkarmıştır. İlk yerleşim katı (1), M.Ö. 5500 yıllarına tarihlenir ve bu tarihlemenin doğruluğu C 14 radyokarbon yöntemiyle de teyit edilmiştir. Bu erken dönem katmanı, ev mimarisi ve kutsal yapıların özgün örnekleriyle, insanlığın tarihini aydınlatan bir merkez olarak öne çıkar.
ÇATALHÖYÜK'TE YAŞAM NASILDI?
Çatalhöyük'ün en iyi bilinen dönemi, 7. ve 11. katlar arasına denk gelir. Dörtgen duvarlı evler, her biri kendi müstakil duvarlarına sahip olacak şekilde birbirine bitişiktir. Evler tek katlıdır ve planlamaları özenle yapılmıştır. İhtiyaç doğrultusunda yan yana evler inşa edilmiştir. Bu yapı tarzı, sokakların eksikliği ve ulaşımın düz damlardan sağlandığı bir şehir yapısını meydana getirir. Şehri çevreleyen koruyucu sur duvarları yerine, evlerin dış yüzleri arasına ağaç dikmeler yerleştirilmiştir. Evlerin temelleri nispeten sığdır ve ağaç dikmeler üzerine yerleştirilen kirişler, düz bir tavan yapısını destekler. Tavan üst örtüsü ise kamışlarla kaplanmış kil toprağıdır.
ÇATALHÖYÜK'TE DİNİ İNANÇ VAR MIYDI?
Çatalhöyük'ün duvar resimleri en erken 10. katmanla başlar ve en zengin örnekleri 7. ve 5. katmanlarda görülür. Bu resimler, Paleolitik dönemde mağara duvarlarına yapılan resimlerin bir devamı niteliğindedir. Genellikle avın bolluğunu sembolize eden motifler içerirler. Zamanla ev sahnelerinin azaldığı ve kuş motifleri ile geometrik desenlerin öne çıktığı gözlemlenir. Duvar resimlerinde yer alan başsız insan figürlerinin akbabalar tarafından parçalandığı ve ölü gömme ritüelleriyle ilişkili olduğu düşünülmektedir. Bu ritüellere göre temizlenen kemikler, ev içindeki şekillerin altına gömülerek korunmuştur.
Heykelcikler, Çatalhöyük kazısının önemli buluntuları arasında yer alır ve ana tanrıça kültürünün ilk izlerini taşır. Pişmiş toprak ve taştan yapılan bu heykelcikler, genellikle iri göğüslü ve büyük kalçalı bir şekilde tasvir edilmiştir. Bu özellikler, bolluk ve bereketi sembolize eder.
ÇATALHÖYÜK'TE EŞYALAR VAR MIYDI? ÇATALHÖYÜK'TE İNSANLAR EŞYA OLARAK NELER KULLANIRDI?
Kazı çalışmaları sırasında bulunan araç ve malzemelerin çoğunluğu taş, pişmiş toprak, sığ tabaklar, bereket tanrıçası motifleriyle süslenmiş eşyaları içerir. Pişmiş topraktan yapılan kaplar ve çanaklar, iri taneli hamura sahiptir ve siyah ile kiremit tonlarında renklere sahiptir. Ayrıca pişmiş topraktan yapılan ana tanrıça figürleri ve mukaddes hayvan motifleri de bulunmaktadır. Ayrıca, kemikten yapılmış kesici ve delici aletler ile obsidyen malzemeden üretilmiş mızrak ve ok uçları, Çatalhöyük'ün yaşam tarzını yansıtan önemli unsurlardır.
Çatalhöyük Neolitik Antik Kenti, Anadolu'nun zengin arkeolojik mirasının önemli bir parçasını oluşturur. Çatalhöyük'ün sunduğu sanatsal ifadeler, inanç sistemleri ve yaşam tarzı, antik çağın insanlarının kültürel ve toplumsal evrimini anlamak için bize ışık tutmaya devam ediyor.
