İzmir'in Torbalı ilçesi Yeniköy ve Özbey mahalleleri arasında, bereketli toprakların ortasında yükselen ve adını Anadolu'nun ana tanrıçası Meter Gallesisa'dan alan Metropolis Antik Kenti, 30 yılı aşkın süredir devam eden kazı çalışmalarıyla her geçen gün yeni bir sırrını gün yüzüne çıkarıyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı adına, Dokuz Eylül Üniversitesi'nden Prof. Dr. Serdar Aybek'in başkanlığında yürütülen ve İzmir Büyükşehir Belediyesi, Torbalı Belediyesi ile Sabancı Vakfı tarafından desteklenen kazılar, bu yıl arkeoloji dünyası için tarihi bir keşfe sahne oldu. Arkeologlar, kentin Roma Dönemi'ndeki ticari yaşamının merkezi olduğu düşünülen, 1800 yıllık dev bir agora (çarşı ve toplanma alanı) kompleksi buldu.
Kentin kalbi: Mozaikli portikolar ve dükkanlar
Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü'nden Kazı Başkan Yardımcısı Dr. Burak Arslan, yeni keşfedilen agora hakkında heyecan verici bilgiler paylaştı. "Burası, Metropolis'te bugüne kadar tespit ettiğimiz en önemli ticaret merkezi olabilir," diyen Dr. Arslan, yapının kentin güney yamaçlarında, Roma Dönemi'ndeki genişleme sahasında planlanmış çok büyük bir kompleks olduğunu belirtti.
Dr. Arslan, kazıların detaylarını şu sözlerle anlattı: "2021 yılında bu parselde başladığımız kazılarda, daha önceki yıllarda kuzey taraftaki, zeminleri geometrik desenli mozaiklerle kaplı portikoyu (sütunlu galeriler) ortaya çıkarmıştık. Bu yıl ise, bu sütunlu galerinin batı kanadını ve bu galeriye açılan dükkanları gün yüzüne çıkarmaya başladık. O dönemde yaşayan insanlar, bu görkemli portikoların gölgesinde yürüyerek arka bölümde yer alan dükkanlara ulaşıyor, günlük alışverişlerini yapıyor ve sosyal ihtiyaçlarını karşılıyorlardı." Kazılarda ortaya çıkarılan dükkan kalıntıları, o dönemde Metropolis'te ne tür ürünlerin satıldığı, ticari hayatın nasıl işlediği ve halkın günlük yaşamı hakkında paha biçilmez bilgiler sunacak.
Depremle yıkıldığı düşünülüyor
Yaklaşık 1800 yıl önce, M.S. 2. yüzyılda inşa edildiği düşünülen bu devasa agoranın, M.S. 5. veya 6. yüzyıla kadar aktif olarak kullanıldığı, ancak büyük bir depremle yıkılarak terk edildiği tahmin ediliyor. Dr. Burak Arslan, bu teoriyi destekleyen kanıtları da paylaştı: "Yaptığımız arkeolojik kazılarda, agoradaki anıtsal sütunların devrilme pozisyonu ve yapıdaki tahribatın boyutuna baktığımızda, bir doğal afet izinin varlığını net bir şekilde görebiliyoruz. Sütunların hepsi, doğrudan portikonun iç bölümlerine doğru, aynı yönde devrilmiş. Bu durum, yapının şiddetli bir depremle işlevini yitirdiğini düşündürüyor." Bu keşif, sadece kentin ticari hayatına değil, aynı zamanda bölgenin sismik geçmişine de ışık tutuyor.
Potansiyeli yüksek bir kazı sahası
Metropolis Antik Kenti, M.Ö. 3. yüzyılda Helenistik bir kent merkezi olarak kurulmuş ve Roma ile Bizans dönemlerinde de önemini koruyarak M.S. 14. yüzyıla kadar kesintisiz bir yerleşime sahne olmuştu. Torbalı bölgesinde bugüne kadar keşfedilen en büyük antik yerleşim olan Metropolis, tiyatrosu, hamamları, mozaikli salonları ve anıtsal yapılarıyla ziyaretçilerini büyülüyor. Yeni keşfedilen agora kompleksi ise, kentin henüz gün yüzüne çıkmamış daha nice zenginliğe sahip olduğunu gösteriyor. Dr. Burak Arslan, "Burası arkeolojik anlamda potansiyeli çok yüksek bir kazı sahası. Agoranın güney kanadındaki dükkanları ve yapının diğer bölümlerini ortaya çıkarmak için kazılara devam edeceğiz," diyerek, Metropolis'in önümüzdeki yıllarda da adından sıkça söz ettireceğinin sinyalini verdi.
