İran, İsrail’in nükleer tesislere ve askeri hedeflere düzenlediği saldırılara karşılık olarak, Hürmüz Boğazı’nı ikinci bir duyuruya kadar tüm deniz trafiğine kapattığını duyurdu. İran İslam Cumhuriyeti Ordusu’nun resmi açıklamasında, "Yeni bir emre kadar hiçbir ticari veya askeri gemi geçiş yapamayacak," ifadeleri yer aldı.
Küresel enerji ticaretinin anahtarı: Hürmüz Boğazı
Hürmüz Boğazı, Basra Körfezi ile Umman Denizi ve Hint Okyanusu’nu birbirine bağlayan hayati bir geçit. Suudi Arabistan, Kuveyt, Bahreyn, Birleşik Arap Emirlikleri ve İran gibi önemli petrol üreticilerinin ihracatında kilit rol oynayan boğazdan, dünya petrolünün yaklaşık %20’si taşınıyor. Aynı zamanda sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) geçişi için de stratejik bir noktada bulunuyor.
Petrol fiyatları tırmanabilir
İran’ın Hürmüz Boğazı’nı kapatma kararı, enerji piyasalarında küresel kriz endişelerini tetikledi. JP Morgan’ın daha önce hazırladığı analizlerde, böyle bir senaryoda petrolün varil fiyatının 120 ila 130 dolar aralığına çıkabileceği belirtilmişti. Boğazın kapanması, tanker trafiğinin durması anlamına geldiği için dünya genelinde enerji arzında ciddi bir şok yaratabilir.
Bölgesel güvenlik tehlikesi büyüyor
İran’ın bu kararı, yalnızca ekonomik değil, askeri açıdan da büyük bir risk taşıyor. ABD, geçmişte Hürmüz Boğazı’nın kapatılmasını kırmızı çizgi ilan etmiş ve olası bir ablukaya karşı askeri müdahaleye hazır olduğunu açıklamıştı. Pentagon yetkilileri, “Tanker geçişini engellemek yasa dışıdır. Seyir özgürlüğü korunacaktır,” açıklamasını yeniden gündeme getirdi.
Tarihsel tehditler ve tatbikatlar
Hürmüz Boğazı, İran’ın geçmişte de sık sık gündeme getirdiği bir stratejik koz olmuştu.
– 1983 yılında Ayetullah Rafsancani, "Gemi geçişini toplarla engelleriz" demişti.
– 2011’de dönemin Cumhurbaşkanı Yardımcısı Rahimi, “Boğaz’ı kapatır, bir damla petrol bile gönderilmez” sözleriyle dikkat çekmişti.
– 2018’de Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, “İran petrolü ihraç edilemezse, bölge ülkeleri de edemez,” diyerek benzer bir tehditte bulunmuştu.
Blokajın teknik zorlukları var
Uzmanlar, İran’ın Hürmüz Boğazı’nı kalıcı şekilde kapatmasının askeri ve teknik olarak zor olduğunu belirtiyor. Boğazın derinliği, denizaltı faaliyetleri ve mayın döşeme gibi hamlelerin sınırlı etki yaratabileceği, yüksek risk içeren müdahalelerin de uluslararası müdahaleye açık hale geleceği vurgulanıyor.
ABD donanması alarma geçti
ABD’nin Bahreyn’de konuşlu 5. Filo’sunun hareketliliği gözlenirken, Washington yönetiminin gelişmeleri yakından izlediği bildirildi. ABD Savunma Bakanlığı, “Hürmüz Boğazı’nda serbest geçişin sağlanması uluslararası hukukun gereğidir. Gerekirse müdahale edilir,” mesajını sert biçimde verdi.
Alternatif enerji yolları yetersiz
Hürmüz Boğazı’nın devre dışı kalması durumunda Trans Arabistan Petrol Boru Hattı gibi alternatif güzergâhlar gündeme gelse de, bu yolların yeterli kapasiteye ulaşamadığı biliniyor. Bu nedenle boğazın kapatılması dünya ekonomileri için ciddi arz sıkıntısı anlamına geliyor.
