Bingöl, Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan zengin bir kültürel mirasa sahip bir ilimizdir. Bingöl köyleri, bu mirası yansıtan ve farklı dillerde isimlere sahip olan önemli yerleşimlerdir. İşte Bingöl köyleri hakkında bilmeniz gerekenler:
Bingöl Köyleri Zazaca İsimleri
Bingöl ilinin nüfusunun büyük bir kısmı Zazalar tarafından oluşturulmaktadır. Zazalar, kendilerine özgü bir dil olan Zazacayı konuşmaktadırlar. Bingöl köylerinin birçoğunun da Zazaca isimleri bulunmaktadır. Örneğin, Bingöl merkez ilçeye bağlı Ağaçeli köyünün Zazaca ismi “Sivgêlig”, Aşağıakpınar köyünün Zazaca ismi “Zêrîn”, Balpınar köyünün Zazaca ismi "Gola Balî"dir. Bu isimler, köylerin coğrafi özelliklerine, tarihi olaylara veya halk inançlarına göre verilmiştir.
Bingöl ilinin nüfusunun büyük bir kısmı Zazalar tarafından oluşturulmaktadır. Zazalar, kendilerine özgü bir dil olan Zazacayı konuşmaktadırlar ve Bingöl köylerinin birçoğunun Zazaca isimleri bulunmaktadır. Örneğin, Ağaçeli köyünün Zazaca ismi "Sivgêlig", Aşağıakpınar köyünün Zazaca ismi "Zêrîn", ve Balpınar köyünün Zazaca ismi "Gola Balî"dir. Bu isimler, genellikle coğrafi özelliklere, tarihi olaylara veya halk inançlarına dayalı olarak verilmiştir.
Bingöl Köyleri Eski İsimleri
Bingöl köylerinin bir kısmının da eski isimleri vardır. Bu isimler, genellikle Osmanlı döneminde veya Cumhuriyet döneminin başlarında verilmiş olan isimlerdir. Bazı köylerin eski isimleri, bugünkü isimleriyle aynı veya benzer olabilirken, bazılarının ise tamamen farklı olabilir. Örneğin, Karlıova ilçesine bağlı Çayırbaşı köyünün eski ismi “Köprüköy”, Genç ilçesine bağlı Çaytepe köyünün eski ismi “Köse”, Kiğı ilçesine bağlı Çeltiksuyu köyünün eski ismi "Çukur"dur. Bu isimler, köylerin konumlarına, ekonomik faaliyetlerine veya sosyal yapısına göre verilmiştir.
Bingöl köylerinin bazılarının da eski isimleri vardır. Bu eski isimler genellikle Osmanlı döneminde veya Cumhuriyet döneminin başlarında verilmiştir. Örneğin, Çayırbaşı köyünün eski adı "Köprüköy" iken, Çaytepe köyünün eski adı "Köse"dir. Bu eski isimler, köylerin tarihî bağlamına, coğrafi konumlarına veya ekonomik faaliyetlerine dayanmaktadır.
Bingöl Ermeni Köyleri
Bingöl ilinde Ermeni nüfusunun yoğun olduğu dönemlerde, birçok Ermeni köyü bulunmaktaydı. Bu köylerin bir kısmı, 1915 Ermeni Tehciri sırasında veya sonrasında boşaltılmış veya yok edilmiştir. Bazı köyler ise bugün de varlıklarını sürdürmektedir. Örneğin, Solhan ilçesine bağlı Aksakal köyü, Ermenice “Aksakal” anlamına gelen “Aksakal” adını taşımaktadır. Bu köyde halen Ermeni mezarlığı ve kilisesi bulunmaktadır. Bingöl merkez ilçeye bağlı Saraycık köyü ise Ermenice “Saraycık” anlamına gelen “Saraycık” adını taşımaktadır. Bu köyde de Ermeni mezar taşları ve kilise kalıntıları görülebilmektedir. Bu köyler, Bingöl’ün Ermeni kültürüne tanıklık eden önemli yerleşimlerdir.
Bingöl ilinde Ermeni nüfusu yoğun olduğu dönemlerde birçok Ermeni köyü bulunmaktaydı. Ancak bu köyler, 1915 Ermeni Tehciri sırasında veya sonrasında boşaltılmış veya yok edilmiştir. Bazı köyler ise hala ayakta durmaktadır. Aksakal köyü, Ermenice "Aksakal" anlamına gelir ve hala Ermeni mezarlığı ve kilisesi ile tanınır. Saraycık köyü ise Ermenice "Saraycık" anlamına gelir ve burada da Ermeni mezar taşları ve kilise kalıntıları görülebilir. Bu köyler, Bingöl'ün tarihî ve kültürel zenginliğini yansıtan önemli yerleşimlerdir.
Bingöl’ün En Büyük Köyü
Bingöl ilinin en büyük köyü, nüfus açısından Karlıova ilçesine bağlı Yeniyapan köyüdür. 2020 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) verilerine göre, Yeniyapan köyünün nüfusu 3.840 kişidir. Bu köy, Bingöl ilinin en büyük köyü olmasının yanı sıra, Türkiye’nin de en büyük 10. köyüdür6 Yeniyapan köyü, Bingöl-Erzurum karayolunun kenarında yer almakta ve tarım ve hayvancılıkla geçimini sağlamaktadır.
Bingöl ilinin en büyük köyü, nüfus açısından Karlıova ilçesine bağlı Yeniyapan köyüdür. 2020 yılı itibarıyla Yeniyapan köyünün nüfusu 3.840 kişidir ve bu Bingöl'ün en büyük köyüdür. Ayrıca, Türkiye'nin en büyük 10 köyünden biridir. Yeniyapan köyü, Bingöl-Erzurum karayolunun kenarında yer alır ve tarım ile hayvancılıkla geçimini sağlar.
Bingöl’ün İlçeleri
Bingöl ilinin toplam 8 ilçesi bulunmaktadır. Bu ilçeler şunlardır:
- Adaklı: Bingöl’ün kuzeyinde yer alan ilçe, 1990 yılında ilçe statüsü kazanmıştır.İlçenin nüfusu 2020 yılı itibarıyla 9.858 kişidir. İlçede, tarihi Kral Kızı Kalesi ve doğal güzellikleriyle ünlü Hazar Gölü bulunmaktadır.
- Genç: Bingöl’ün güneyinde yer alan ilçe, 1926 yılında ilçe statüsü kazanmıştır.İlçenin nüfusu 2020 yılı itibarıyla 41.122 kişidir. İlçede, tarihi Genç Kalesi ve doğal güzellikleriyle ünlü Balık Gölü bulunmaktadır.
- Karlıova: Bingöl’ün kuzeydoğusunda yer alan ilçe, 1954 yılında ilçe statüsü kazanmıştır. İlçenin nüfusu 2020 yılı itibarıyla 28.569 kişidir.İlçede, tarihi Karlıova Kalesi ve doğal güzellikleriyle ünlü Haserek Kayak Merkezi bulunmaktadır.
- Kiğı: Bingöl’ün batısında yer alan ilçe, 1926 yılında ilçe statüsü kazanmıştır. İlçenin nüfusu 2020 yılı itibarıyla 13.313 kişidir. İlçede, tarihi Kiğı Kalesi ve doğal güzellikleriyle ünlü Çayırlı Gölü bulunmaktadır.
- Solhan: Bingöl’ün doğusunda yer alan ilçe, 1958 yılında ilçe statüsü kazanmıştır.İlçenin nüfusu 2020 yılı itibarıyla 38.282 kişidir. İlçede, tarihi Solhan Kalesi ve doğal güzellikleriyle ünlü Yüzen Adalar bulunmaktadır.
- Yayladere: Bingöl’ün güneydoğusunda yer alan ilçe, 1990 yılında ilçe statüsü kazanmıştır. İlçenin nüfusu 2020 yılı itibarıyla 4.704 kişidir. İlçede, tarihi Yayladere Kalesi ve doğal güzellikleriyle ünlü Yayladere Vadisi bulunmaktadır.
- Yedisu: Bingöl’ün kuzeybatısında yer alan ilçe, 1990 yılında ilçe statüsü kazanmıştır. İlçenin nüfusu 2020 yılı itibarıyla 5.091 kişidir. İlçede, tarihi Yedisu Kalesi ve doğal güzellikleriyle ünlü Yedisu Şelaleleri bulunmaktadır.
- Merkez: Bingöl’ün merkez ilçesi olup, ilin idari ve ticari merkezidir. İlçenin nüfusu 2020 yılı itibarıyla 168.953 kişidir. İlçede, tarihi Zağ Mağarası ve doğal güzellikleriyle ünlü Aksakal Ermeni Köyü bulunuyor.
Aksakal Ermeni Köyü
Aksakal Ermeni Köyü, Bingöl merkez ilçeye bağlı bir köydür. Köyün adı, Ermenice “Aksakal” anlamına gelmektedir. Köy, Bingöl’ün Ermeni nüfusunun yoğun olduğu dönemlerde kurulmuş ve 1915 Ermeni Soykırımı sırasında büyük bir acı yaşamıştır. Bugün köyde halen Ermeni mezarlığı ve kilisesi bulunmaktadır. Bu mekanlar, köyün tarihi ve kültürel değerini göstermektedir. Aksakal Ermeni Köyü, Bingöl’ün ziyaret edilmesi gereken yerlerinden biridir.
