Yaz sofralarının baş tacı karpuz, bu yıl üreticiye sadece zarar getirdi. İzmir’in Torbalı ilçesinde tarlada karpuzun kilogram fiyatı 1 liraya kadar düştü. Toplama ve nakliye masrafını bile karşılamayan bu fiyatlar nedeniyle birçok üretici mahsulünü tarlada bırakmayı, bazılarıysa karpuz tarlasını traktörle sürmeyi tercih etti. Tüm yıl boyunca sulama, gübre, mazot ve fideye binlerce lira harcayan üretici, ürününü satamadan sezona veda etti.
Üreticinin yaşadığı krizi anlatan çiftçi Mustafa Taşcan, durumu şu sözlerle özetledi: “İlk önce bir ovanın temel ürünleri vardır. Pamuk, mısır, buğday… Eğer bunlar ekonomik değerini, kazancını bulamazsa üretici de para kazanamayacağını bildiğinden dolayı başka ürünlere yöneliyor. O zaman, biraz daha masraflı ama her zaman para yapabilir diye riskli ürünlere yöneliyor. Karpuz da bunlardan biri; biber, patates, fasulye de öyle. Karpuz Adana’dan başlıyor. Adana’dan gelen ürünle başlayan sıkışıklık, bizim buralara kadar geliyor. Bir de ekim alanlarının fazla olması nedeniyle piyasada istikrarlı bir fiyat oluşmuyor.”
Tarlada 3 liradan aşağı düşmeyeceği tahmin edilen karpuzun bugün sıfır liraya dahi alıcı bulamadığını belirten Taşcan, “Sezon başında 'Tarlada 3 liranın altına düşmez' diyorduk, şimdi tarlada 1 liraya düştü.” sözleriyle tabloyu ortaya koydu.
Geçici çözümler çiftçiyi kurtarmaz
Taşcan Belediyelerin karpuzları alıp ücretsiz dağıtması yönündeki önerilere ise şu cevabı verdi:
“Belediyelerin bu karpuzu alıp halka ücretsiz dağıtması öneriliyor ama bu karpuz kendi kendine kamyona binip vatandaşın önüne gitmiyor. Bunun bir işçiliği, nakliyesi var. Örneğin bir kamyon 20 ton karpuz getirirse, sadece toplama maliyeti 70 kuruş - 1 lira. Kamyona yüklemesi, taşıması, dağıtımı derken bir kamyon karpuzun belediyeye maliyeti 50-60 bin lira olur. Bu da sadece bir kamyon için.
Ben tarlada sıfır liraya verdim. 1 lira işçiliği, 2 lira nakliyesi, komisyonu derken bu ürün pazarda 5 liraya mal oluyor. Satıcı da üzerine koyunca 10 liraya çıkıyor. Ortalama bir karpuz 7-10 kilo geliyor. Vatandaş karpuza 100 lira verecek mi? 20 bin lira maaşla geçinen bir aile için bu lüks. Bu yüzden tüketim düşüyor.”
Üretici yalnız ve sahipsiz
Mazottan gübreye, fideden elektriğe tüm girdilerde büyük artış yaşandığını belirten Taşcan, şöyle konuştu:
“Gübre yıl başında 600-650 liraydı, şimdi 1200-1400 lira. Mazot 40 liraydı, şimdi 56-57 lira... Genel maliyetlerde ortalama %30 artış var. Ama karpuz fiyatı geçen yıla göre düştü. Yani sadece kâr düşmedi, kâr tamamen yok oldu. Zarardayız. Bu da sıkıntının temel nedenlerinden biri. Şimdi diyelim ki belediye bu karpuzları alsın, dağıtsın. Bu da çözüm değil. Çünkü bedava dağıtıldığında pazardaki esnafın satışı düşecek. Binlerce pazarcının ekmeğiyle oynanmış olacak. Kısacası bir yeri çözerken başka bir soruna neden oluyorsun. Temel mesele şu: Üretici zaten üretmek istiyor. Ama pazara sunum, üretim planlaması, destek ve denetim yok. Tarım ve Orman Bakanlığı, ilçe tarım müdürlükleri, ziraat odaları görevini yapmıyor. Çiftçi yalnız bırakılmış. Herkes kafasına göre ekip biçiyor. Planlama ve denetim olmayınca piyasa da çöküyor. Çözüm altta değil, üstte. Üretim planlaması şart. Kim neyi ne kadar ekecek, nasıl pazarlanacak, buna göre destek sağlanmalı. Türk çiftçisinin en büyük sorunu bu: Yalnızlık ve sahipsizlik.”
Ticaret Bakanlığı'ndan 'protesto' açıklaması
Sakarya'nın Geyve ilçesinde karpuz üreticileri, ürünlerinin para etmemesine tepki gösterdi. Tüccarın belirlediği düşük fiyatlara isyan eden çiftçiler, Safibey Köylü Pazarı’nda bir römork dolusu karpuzu pazarın ortasında yere fırlatarak parçaladı. Pazarda bekledikleri ilgiyi görmeyen üreticiler, "Zarar etmektense dökelim gitsin" diyerek karpuzları tek tek yere atıp ezdi.
Konuyla ilgili olarak Ticaret Bakanlığı da bir açıklama yaptı: " Tarım ürünlerinin ziyan edilmesine, kamu vicdanını yaralayan bu tür görüntülerin tekrarına ve piyasa bozucu davranışlara kesinlikle müsamaha göstermeyeceğiz. Piyasa işleyişini bozacak eylemlere karşı en ağır idari yaptırımlar uygulanacaktır."
Selçuk’ta üreticiye can suyu
Üreticinin çaresizliğine karşı bir hamle de Selçuk Belediyesi’nden geldi. Efes Selçuk’ta karpuz üreticisi Hakan Kahya, artan mazot ve gübre maliyetleri karşısında ürününü satamayınca 70 dönümlük tarlasını traktörle sürerek karpuzları toprağa gömdü. Duruma kayıtsız Belediye Başkanı Filiz Ceritoğlu Sengel, belediye ekiplerini harekete geçirerek kalan karpuzları belediye işletmelerinde değerlendirmek üzere satın alacaklarını duyurdu.
Hakan Kahya “Yıllardır karpuz üretiyorum, ama bu sene tüm ürün tarlada kaldı. Mazot 35 TL’den 60 TL’ye, gübre 12 TL’den 30 TL’ye çıktı. Karpuzu 2 TL’ye, hatta 1 TL’ye satmak zorunda kaldık. Tüccar 4 TL’ye bile almıyor. Nakliye ve işçilik maliyetleri de cabası. Bu şartlarda ayakta kalmak imkânsız.” Dedi.
Efes Selçuk Belediye Başkanı Filiz Ceritoğlu Sengel, tarladaki manzara karşısında, “Çiftçimiz tarlayı sürerken bizim de vicdanımız sürüldü. Karpuz bir meyve değil, alın teri, emek ve üretimdir. Üreticiye sırtımızı dönemeyiz. Bu çaresizliği yaratan politikaları reddediyoruz. Tarım Bakanlığı, üretimi planlamalı, çiftçi piyasanın acımasız şartlarına terk edilmemeli.” Çağrısı yaptı.
