Türkiye'de vergi sisteminin en çok tartışılan konularından biri olan ve "küçük esnafı koruma" amacıyla vergi istisnası sağlayan basit usulde vergilendirme sisteminde, köklü bir değişikliğe gidildi. Bugünkü Resmi Gazete'de yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararı ile özellikle büyükşehirlerde, aynı işi yapan mükellefler arasında haksız rekabete ve vergi adaletsizliğine yol açtığı eleştirilen uygulamalara son verildi. 1 Ocak 2026'dan itibaren geçerli olacak yeni düzenlemeyle, daha önce 13 büyükşehirde basit usul kapsamı dışında tutulan lokanta, otel işletmeciliği gibi faaliyetler, diğer 17 büyükşehirde de kapsam dışına çıkarılarak, 30 büyükşehirde tam bir uygulama birliği sağlandı. Düzenlemenin en çok konuşulan yönü ise, plaka değerleri milyonlarca lirayı bulan taksi, dolmuş, servis ve halk otobüsü işletmecilerinin de artık basit usulden yararlanamayacak olması oldu.
Vergi adaletini zedeleyen eşitsizlik bitiyor
Mevcut sistemde, Gelir Vergisi Kanunu'na göre basit usulde vergilendirilen mükellefler, kazançları gelir vergisinden istisna tutulduğu için yıllık gelir vergisi beyannamesi vermiyor ve dolayısıyla gelir vergisi ödemiyordu. Ancak bu durum, büyükşehirler arasında ciddi bir eşitsizlik yaratıyordu. Örneğin, Ankara'da bir lokanta işleten esnaf, gerçek usulde vergilendirilerek kazancı üzerinden vergi öderken, aynı ciroya sahip Antalya'daki bir lokanta işletmecisi basit usulden yararlanarak hiç vergi ödemeyebiliyordu. Bu durum, hem vergi adaletini zedeliyor hem de dürüst vergi mükellefleri aleyhine ciddi bir haksız rekabet ortamı yaratıyordu.
Yayımlanan yeni Cumhurbaşkanı Kararı ile bu çarpık duruma son verildi. Artık, 30 büyükşehirin tamamında, mal alım satımı, otel, lokanta, pansiyon işletmeciliği gibi faaliyetleri yürüten tüm mükellefler, hasılatlarına bakılmaksızın gerçek usulde vergilendirilecek. Bu da, aynı işi yapan ve aynı kazancı elde eden herkesin, aynı vergi kurallarına tabi olacağı anlamına geliyor. Vergi uzmanları, bu kararı "vergide adaletin güçlenmesi ve kayıt dışılığın azaltılması yönünde atılmış çok güçlü ve doğru bir adım" olarak yorumladı.
Taksici ve dolmuşçular artık basit usulde değil
Yeni düzenlemenin en dikkat çekici ve kamuoyunda en çok tartışılacak olan kısmı ise, şehir içi yolcu taşımacılığı yapan esnafı ilgilendiriyor. Karara göre, 30 büyükşehir belediyesi sınırları içinde faaliyet gösteren taksi, dolmuş, minibüs, servis aracı ve özel halk otobüsü işletenler, 1 Ocak 2026 tarihinden itibaren basit usulden yararlanamayacak ve kazançları üzerinden gelir vergisi ödemek zorunda kalacaklar.
Bu kararın alınmasının arkasındaki temel mantık, basit usulün "küçük esnafı" koruma amacından sapması olarak gösteriliyor. Basit usulden yararlanmanın temel şartlarından biri, yıllık hasılatın (2025 yılı için yaklaşık 480 bin lira) belirli bir sınırı aşmaması. Ancak özellikle büyükşehirlerde, ticari taksi plakalarının 6-7 milyon TL gibi astronomik bedellerle satılması veya aylık 40 bin lirayı aşan bedellerle kiralanması, bu faaliyetten elde edilen yıllık hasılatın, basit usul haddinin çok üzerinde olduğunu net bir şekilde gösteriyordu. Milyonluk plakalara sahip olan veya bu plakalardan yüksek kira geliri elde eden işletmecilerin, "küçük esnaf" muamelesi görerek hiç gelir vergisi ödememesi, kamu vicdanında ciddi bir rahatsızlık yaratıyordu. Yeni düzenleme ile bu rahatsızlığın giderilmesi ve vergi tabanının genişletilmesi hedefleniyor.
Gerçek küçük esnaf korunmaya devam edecek
Hükümet yetkilileri, bu kararın amacının büyükşehirlerdeki vergi adaletsizliğini gidermek olduğunu, gerçek anlamda "küçük esnaf" olan kesimlerin ise korunmaya devam edeceğini vurguluyor. Nitekim, büyükşehir belediyesi sınırları içinde olmakla birlikte, nüfusu 30 binin altında olan ilçelerde faaliyet gösteren taksi, dolmuş gibi şehir içi taşımacılık yapan mükellefler ile bakkal, berber, terzi gibi diğer esnaf kolları, yıllık hasılatları belirlenen sınırlar içinde kalmak kaydıyla basit usulden yararlanmaya devam edecek. Bu istisna, düzenlemenin, büyük ekonomik değer yaratan faaliyetler ile gerçekten geçimlik iş yapan küçük esnafı ayırma amacını taşıdığını gösteriyor.
Vergi uzmanı Abdullah Tolu, düzenlemeyi "Bütçe vergi gelirlerinde doğrudan vergilerin payı artacak, haksız rekabet önlenecek ve vergide adalet duygusu daha da güçlenmiş olacak" sözleriyle değerlendirdi. Tolu, bu kararın, basit usulün vergilendirme mantığına daha da yaklaştığını ve emeği geçenleri tebrik ettiğini belirtti. Bu köklü değişikliğin, önümüzdeki dönemde hem vergi gelirlerine hem de piyasadaki rekabet koşullarına önemli etkiler yapması bekleniyor.
