Ekonomik koşulların dar gelirli kesimler üzerindeki baskısının artmasıyla birlikte vatandaşlık maaşı yeniden gündemin üst sıralarına taşındı. Son aylarda yapılan açıklamalar, bu desteğin klasik sosyal yardımlardan farklı bir çerçevede ele alındığını ortaya koyuyor. Amaç, sadece geçici bir yardım sağlamak değil; gelir seviyesi belirli bir eşiğin altında kalan aileleri düzenli ve sürdürülebilir biçimde desteklemek. Bu yönüyle vatandaşlık maaşı, sosyal yardım sisteminde kapsamlı bir dönüşümün habercisi olarak değerlendiriliyor.
Pilot uygulama ile başlanacak
Yetkililerden gelen bilgilere göre vatandaşlık maaşı uygulaması, doğrudan tüm Türkiye’de hayata geçirilmeyecek. İlk aşamada belirlenen pilot illerde uygulamaya geçilecek. Pilot bölgelerde elde edilecek veriler, sistemin eksik ve güçlü yönlerinin görülmesini sağlayacak. Bu süreçte hem ödeme tutarları hem de başvuru kriterleri test edilecek. Pilot uygulamanın başarılı bulunması halinde, sistemin ülke geneline yayılması planlanıyor.
Takvim netleşti, hedef 2027
Vatandaşlık maaşına ilişkin en net açıklamalardan biri Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz’dan geldi. TBMM Genel Kurulu’nda 2026 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu görüşmeleri sırasında konuşan Yılmaz, uygulamanın takvimine dair önemli ipuçları verdi. Buna göre, Gelir Tamamlayıcı Aile Destek Sistemi (GETAD) adıyla anılan modelin pilot uygulaması 2026 yılı içinde birkaç ilde başlatılacak. 2027 yılı itibarıyla ise sistemin Türkiye genelinde uygulanması hedefleniyor.
Yeni sistemin adı: Gelir tamamlayıcı destek
Yetkililerin özellikle altını çizdiği noktalardan biri, vatandaşlık maaşı kavramının klasik bir “herkese maaş” uygulaması olmadığı. GETAD modeli, belirli bir eşik gelirin altında kalan ailelerin gelirini tamamlamayı amaçlıyor. Yani destek, hanenin toplam gelirine bakılarak hesaplanacak. Bu yaklaşım, sosyal yardımların daha hedefli ve adil dağıtılmasını amaçlıyor.
Kimler vatandaşlık maaşı alabilecek?
En çok merak edilen soruların başında “Vatandaşlık maaşını kimler alabilecek?” geliyor. Mevcut açıklamalara göre destekten yararlanacak kişilerin belirlenmesinde temel kriter gelir seviyesi olacak. Hane halkının toplam geliri, devlet tarafından belirlenecek eşik değerin altında kalıyorsa, vatandaşlık maaşı devreye girecek. Yetkililer, sistemin çalışmayı ve istihdamı caydırıcı bir yapıda olmayacağını özellikle vurguluyor. Yani bir aile üyesinin çalışıyor olması, otomatik olarak destekten dışlanma anlamına gelmeyecek.
Sosyal yardım sisteminde yapısal değişiklik
Yeni modelin en dikkat çekici yönlerinden biri, mevcut sosyal yardım mekanizmalarının tek çatı altında toplanması hedefi. Şu anda farklı kurumlar tarafından yürütülen pek çok destek kalemi bulunuyor. Vatandaşlık maaşı ile bu desteklerin entegre edilmesi, mükerrer yardımların önüne geçilmesi ve ihtiyaç sahiplerinin daha sağlıklı tespit edilmesi amaçlanıyor. Bu yönüyle uygulama, sosyal yardım alanında yapısal bir reform olarak tanımlanıyor.
İstihdam vurgusu öne çıkıyor
Yetkililerin açıklamalarında sıkça dile getirilen bir diğer başlık ise istihdamla bağın koparılmaması. Gelir tamamlayıcı destek modeli, çalışmayı teşvik eden bir yapıda kurgulanıyor. Amaç, “çalışmadan gelir elde etme” algısı yaratmak değil; düşük gelirli çalışanların yaşam standartlarını desteklemek. Bu nedenle sistemin, iş gücü piyasalarından caydırıcı bir etki yaratmaması için özel düzenlemeler içermesi bekleniyor.
Ödeme tutarı henüz açıklanmadı
Kamuoyunun merak ettiği bir diğer önemli konu ise vatandaşlık maaşı ne kadar olacak sorusu. Bu başlıkta henüz net bir rakam paylaşılmış değil. Yetkililer, ödeme tutarının gelir düzeyi, hane halkı büyüklüğü ve bölgesel farklılıklar gibi kriterlere göre belirleneceğini ifade ediyor. Pilot uygulama sürecinde bu tutarların test edilmesi ve ardından nihai rakamların açıklanması bekleniyor.
Başvuru süreci nasıl işleyecek?
Başvuru sürecine ilişkin detaylar da henüz netleşmiş değil. Ancak önceki sosyal destek uygulamaları dikkate alındığında, başvuruların büyük ölçüde dijital kanallar üzerinden alınması bekleniyor. Vatandaşlık maaşı başvurularının, e-Devlet sistemi üzerinden yapılması ve gelir tespitinin merkezi veri tabanları aracılığıyla gerçekleştirilmesi öngörülüyor. Böylece hem bürokratik yük azaltılacak hem de değerlendirme süreci hızlandırılacak.
