İsrail’in 13 Haziran 2025’te İran’a düzenlediği hava saldırısı ile başlayan savaş, ABD’nin katılımıyla küresel boyutataşındı. ABD Başkanı Donald Trump’ın talimatıyla İran’daki Fordo, Natanz ve İsfahan nükleer tesisleribombalanırken, Tahran yönetimi şimdi de küresel enerji güvenliğini tehdit edecek bir hamleye hazırlanıyor.
İran basınında yer alan haberlere göre, İran Meclisi, dünya petrol ticaretinin can damarı olan Hürmüz Boğazı’nın kapatılması yönünde karar aldı. İran Meclisi Ulusal Güvenlik Komisyonu Üyesi yaptığı açıklamada, “Meclis, Hürmüz Boğazı'nın kapatılması gerektiği sonucuna vardı. Ancak bu konuda nihai karar Milli Güvenlik Yüksek Konseyi’ne ait” dedi.
Boğaz kapanırsa küresel enerji krizi kaçınılmaz
Hürmüz Boğazı, başta Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Kuveyt gibi ülkelerin petrol ihracatında hayati bir geçiş noktası. Günde yaklaşık 20 milyon varil petrol ve petrol ürünü bu dar su yolundan Çin, Japonya ve Güney Kore gibi Asya ülkelerine taşınıyor.
Ayrıca küresel sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) ticaretinin de yaklaşık %20’si Hürmüz Boğazı üzerinden gerçekleşiyor. Boğazın kapanması halinde yalnızca petrol fiyatlarında sert bir yükseliş değil, aynı zamanda nakliye rotalarının yeniden yapılandırılması, sigorta maliyetlerinin artması ve jeopolitik risk primlerinin yükselmesi bekleniyor.
“Kıyamet senaryosu” uyarısı yıllar önce yapılmıştı
Brookings Enstitüsü uzmanlarından Samantha Gross, 2019 yılında yaptığı bir değerlendirmede Hürmüz Boğazı’nın kapatılmasının küresel petrol piyasaları için “kıyamet günü senaryosu” olacağı uyarısında bulunmuştu. Gross, dünya üzerinde deniz yoluyla taşınan petrolün üçte birinin bu boğazdan geçtiğini vurgulamıştı.
Aynı yıl Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) eski İcra Direktörü Nobuo Tanaka da benzer bir uyarıda bulunarak, “Japonya’nın petrolünün %90’ı, doğalgazının %30’u Hürmüz Boğazı’ndan geçiyor. Bu boğaz kapanırsa, Asya ekonomileri büyük darbe alır” demişti.
Nihai karar İran Milli Güvenlik Yüksek Konseyi'nde
Her ne kadar Meclis Hürmüz Boğazı’nın kapatılmasına yönelik onayı vermiş olsa da, bu kararın yürürlüğe girmesi için İran Milli Güvenlik Yüksek Konseyi’nin onayı gerekiyor. Konseyin önümüzdeki günlerde olağanüstü toplanması ve ABD'nin saldırılarına karşılık olarak nasıl bir yol izleneceğini belirlemesi bekleniyor.
İran’ın Hürmüz Boğazı’nı tamamen kapatması halinde, bu adım sadece Orta Doğu’daki çatışma dinamiklerini değil, aynı zamanda küresel ekonomik dengeleri de sarsabilecek potansiyele sahip.
Petrol ve doğalgaz piyasasında alarm zilleri
Savaşın enerji fiyatlarına yansıması şimdiden hissedilmeye başlandı. Brent petrolün varil fiyatı kısa sürede 100 dolar eşiğini zorlarken, Asya piyasalarında LNG fiyatlarında da ani sıçramalar yaşandı. Uluslararası piyasalar, İran’ın boğazı fiilen kapatıp kapatmayacağına odaklanmış durumda.
Enerji güvenliği uzmanlarına göre, İran’ın atacağı adım, başta ABD ve Avrupa ülkeleri olmak üzere tüm dünyada enerji krizinin yeni bir evreye taşınmasına neden olabilir. Özellikle Asya ülkelerinin bu durumdan doğrudan etkilenmesi kaçınılmaz görünüyor.
