Türkiye’de sürücü belgesi almak isteyenler için sağlık kriterleri güncellendi. Sürücü Adayları ve Sürücülerde Aranacak Sağlık Şartları ile Muayenelerine Dair Yönetmelik’te yapılan son değişiklikle, artık IQ seviyesi 79’un altında olan bireyler ehliyet alamayacak. Bu adım, trafikte güvenliği artırmak ve riskleri en aza indirmek amacıyla atıldı. Zekâ geriliği olarak tanımlanan bu eşik, psikoteknik testler ve uzman raporlarıyla tespit edilecek.
Sağlık sorunları da engel
Yeni yönetmelik, sadece IQ kriteriyle sınırlı kalmıyor. Bunama, dikkat ve bilinç bozuklukları, duygusal dengesizliğe yol açan kalıcı hastalıklar ve sürüş güvenliğini etkileyebilecek ilaç kullanımı da ehliyet alımında engel teşkil edecek. Uzmanlar, özellikle dikkat eksikliği, psikiyatrik rahatsızlıklar ve bilinç kaybına yol açan sağlık durumlarının trafikte ciddi tehlikelere yol açabileceğini vurguluyor. Bu nedenle, sürücü adaylarının sağlık muayeneleri daha kapsamlı ve detaylı şekilde yapılacak.
5 yıl nöbet geçirmeyenlere ehliyet yolu açıldı
Düzenlemenin olumlu bir yönü ise epilepsi hastalarını ilgilendiriyor. Daha önce epilepsi tanısı konan bireyler için ehliyet almak büyük ölçüde imkânsızken, artık son beş yıl içinde nöbet geçirmemiş olan epilepsi hastalarına sürücü belgesi verilebilecek. Bu değişiklik, hastalığı kontrol altına alınmış bireylerin toplumsal yaşama daha aktif katılımını destekliyor.
Tümör hastalarına yeni kısıtlama: Sinir sistemine metastaz varsa ehliyet yok
Yönetmelikte dikkat çeken bir diğer madde ise tümör hastalarını kapsıyor. Daha önce metastaz yapmayan kötü huylu tümör hastalarına B ve F sınıfı ehliyet verilebiliyordu. Ancak yeni düzenlemeyle sinir sistemine metastaz yapmış tümör hastalarına artık sürücü belgesi verilmeyecek. Bu karar, özellikle beyin ve sinir sistemiyle ilgili tümörlerin yol açabileceği ani bilinç kayıpları ve refleks bozuklukları nedeniyle alındı. Uzmanlar, getirilen yeni sağlık şartlarının, trafikte hem sürücünün hem de diğer yol kullanıcılarının güvenliğini artıracağını belirtiyor. Özellikle IQ seviyesi ve psikolojik sağlık durumu, sürücünün dikkat, refleks ve karar verme yetisinin doğrudan belirleyicisi olarak öne çıkıyor. Bu değişiklikle birlikte, ehliyet almak isteyen herkesin daha kapsamlı bir sağlık taramasından geçmesi gerekecek.
Yeni başvuru süreci nasıl işleyecek?
Sürücü adayları, başvuru sürecinde sağlık raporlarını yenileyecek ve gerekirse psikoteknik değerlendirmeye tabi tutulacak. IQ testi ve psikiyatrik muayene, uzman doktorlar tarafından yapılacak ve sonuçlar ehliyet başvuru dosyasına eklenecek. Tespit edilen sağlık sorunları, başvurunun reddedilmesine yol açabilecek.
tartışmalar
Ehliyet alımında IQ 79 şartı ve sağlık kriterlerinin sıkılaştırılması, kamuoyunda geniş yankı uyandırdı. Özellikle sosyal medyada, bu uygulamanın hem olumlu hem de tartışmalı yönleri uzun süre gündemde kalacağa benziyor. Birçok vatandaş, trafikte yaşanan kazaların önemli bir kısmının dikkatsizlik, algı bozukluğu veya ani bilinç kayıplarından kaynaklandığını belirterek, yeni yönetmeliğin toplumsal güvenlik açısından önemli bir adım olduğunu savunuyor. Uzmanlar da, sürücülerin sadece fiziksel değil, zihinsel ve psikolojik açıdan da yeterli olmalarının trafik güvenliği için hayati olduğunu vurguluyor.
Ancak öte yandan, bazı sivil toplum kuruluşları ve insan hakları savunucuları, uygulamanın ayrımcılığa yol açabileceği ve özellikle sınırda zeka düzeyine sahip bireylerin toplumsal hayattan daha da dışlanmasına neden olabileceği uyarısında bulunuyor. Bu çevreler, IQ testlerinin tek başına bireyin sürücülük kapasitesini ölçmede yeterli olmayabileceğini, sosyal beceriler, refleksler ve pratik zekanın da dikkate alınması gerektiğini savunuyor. Ayrıca, IQ testlerinin kültürel ve eğitimsel farklılıklardan etkilenebileceği, bu nedenle adil bir değerlendirme için ek kriterlerin geliştirilmesi gerektiği de dile getiriliyor.
Sürücü kursları ve sağlık kuruluşlarında yeni süreçler
Düzenlemenin yürürlüğe girmesiyle birlikte, sürücü kursları ve sağlık kuruluşları da yeni bir hazırlık sürecine girdi. Sürücü kursları, adaylarını artık sadece teorik ve pratik sınavlara değil, aynı zamanda sağlık ve psikoteknik testlere de hazırlamak zorunda kalacak. Kurs yöneticileri, adaylara IQ testleri ve psikolojik değerlendirmeler hakkında bilgilendirme yapmaya başladı. Sağlık kurumları ise, ehliyet başvurusu yapan vatandaşlar için özel psikoteknik merkezlerinde ayrıntılı testler uygulayacak. Bu merkezlerde, adayların dikkat, hafıza, muhakeme, tepki süresi ve stresle başa çıkma becerileri ölçülecek.
Ayrıca, yeni sistemde sürücü belgelerinin yenilenmesi sırasında da adayların sağlık durumlarının yeniden değerlendirilmesi öngörülüyor. Bu, özellikle yaşlı sürücülerde ortaya çıkabilecek bilişsel gerilemelerin erken tespit edilmesini ve gerektiğinde ehliyetin askıya alınmasını sağlayacak. Böylece, trafikte hem sürücünün hem de diğer yol kullanıcılarının güvenliği üst seviyeye çıkarılmış olacak.
Uluslararası uygulamalar ve Türkiye’ye etkisi
Dünyanın birçok gelişmiş ülkesinde, sürücü adaylarının psikolojik ve bilişsel yeterliliklerinin ölçülmesi uzun süredir uygulanıyor. Almanya, İsveç ve Japonya gibi ülkelerde, özellikle ticari araç sürücülerinde detaylı psikoteknik testler zorunlu. Türkiye’de de bu adımın atılması, ülkenin trafik güvenliği standartlarını uluslararası seviyeye taşımayı hedefliyor. Uzmanlar, bu düzenlemenin uzun vadede trafik kazalarını ve can kayıplarını azaltacağını, aynı zamanda sürücülerin bilinçli ve sorumlu bireyler olmasına katkı sağlayacağını belirtiyor.
