Hürmüz Boğazı, İran ile Umman arasında yer alır ve Basra Körfezi’ni Umman Denizi’ne, oradan da Hint Okyanusu’na bağlar. En dar noktası yaklaşık 33 kilometre olan boğaz, dünya enerji akışının adeta kalbidir. Suudi Arabistan, Kuveyt, Irak, Birleşik Arap Emirlikleri ve Katar gibi büyük petrol ve doğalgaz üreticisi ülkelerin ihracatında ana geçiş noktasıdır. Her iki yönde, 3 kilometre genişliğinde iki paralel gemi koridoru bulunur ve bu dar geçit, küresel petrol ve LNG ticaretinin yaklaşık üçte birini taşır.
Boğazdan her gün 17 ila 21 milyon varil petrol ve küresel LNG’nin %20’si taşınır. Bu nedenle, Hürmüz Boğazı sadece bölge için değil, dünya ekonomisi ve enerji güvenliği açısından da hayati bir öneme sahiptir.
Hürmüz Boğazı kapanırsa ne olur?
Son dönemde İsrail ve İran arasındaki gerilimle birlikte Hürmüz Boğazı’nın kapanma ihtimali yeniden uluslararası gündeme oturdu. Böyle bir senaryoda yaşanabilecekler şöyle sıralanıyor:
Enerji fiyatlarında şok artış:
Boğazın kapanması, dünya petrol ve doğalgaz piyasasında büyük bir şok yaratır. JPMorgan gibi büyük finans kuruluşları, Brent petrolün varil fiyatının 120-130 dolara, bazı analistlere göre ise 150-200 dolara kadar çıkabileceğini öngörüyor. LNG fiyatları da özellikle Avrupa ve Asya’da ciddi şekilde yükselir.
Tedarik zinciri krizi ve denizcilik riski:
Tankerler alternatif ve çok daha uzun rotalara yönelmek zorunda kalır. Bu da nakliye maliyetlerini ve sigorta primlerini hızla artırır. Savaş riski nedeniyle gemi sigortaları yüz binlerce dolar ek maliyet getirir. UKMTO ve BIMCO gibi uluslararası denizcilik kuruluşları, gemilere ekstra güvenlik önlemleri alınmasını tavsiye ediyor.
Jeopolitik ve askeri gerginlik:
İran, geçmişte defalarca Hürmüz Boğazı’nı kapatma tehdidinde bulundu. Şu anki kriz ortamında bu tehdit yeniden gündeme geldi. ABD, İngiltere ve Körfez ülkeleri, boğazın açık kalması için askeri hazırlıklarını artırıyor. Olası bir kapatma girişimi, bölgesel çatışmanın küresel bir savaşa dönüşme riskini beraberinde getiriyor.
Küresel ekonomide stagflasyon riski:
Enerji maliyetlerindeki ani artış, üretim ve ulaşım sektörlerini baskı altına alır, enflasyonu tetikler. Merkez bankaları faiz artırmak zorunda kalabilir, gelişmekte olan ülkeler ise ekonomik olarak daha fazla zorlanır. Uzmanlar, küresel stagflasyon riskinin çok ciddi olduğunu vurguluyor.
Hangi denizleri birbirine bağlıyor?
Hürmüz Boğazı, Basra Körfezi’ni (Suudi Arabistan, Kuveyt, İran, Irak, BAE gibi ülkelerin petrol ve doğalgaz çıkış noktası) Umman Denizi’ne ve oradan Hint Okyanusu’na bağlıyor. Bu hat, Çin, Hindistan, Japonya ve Avrupa gibi büyük ithalatçı merkezlere enerji akışının ana arterini oluşturuyor.
