Anadolu topraklarının en eski geleneklerinden biri olan Hıdırellez, yalnızca bir bahar bayramı değil, aynı zamanda dileklerin kabul olduğuna inanılan manevi bir zaman dilimi olarak kabul ediliyor. Özellikle bekar gençler arasında, Hıdırellez gecesi yapılan çeşitli ritüellerin kişiye rüyasında evleneceği insanı gösterdiğine dair güçlü bir inanç var. Bu ritüeller, nesilden nesile aktarılarak kültürel hafızamızın önemli bir parçası haline gelmiş durumda.
Tuz ritüeli: Geleneğin en yaygın uygulaması
Hıdırellez gecesi rüyada evlenilecek kişiyi görmeye yönelik en yaygın ve bilinen uygulama, tuz yeme ritüelidir. Bu ritüel özellikle 5 Mayıs akşamı gerçekleştirilir ve oldukça basit görünmesine rağmen, halk arasında yüzlerce yıldır uygulanagelmiştir.
Ritüele göre, bekar kişi gece yatmadan önce az miktarda tuz yer ve kesinlikle su içmeden uykuya dalar. İnanca göre, gece rüyasında kendisine su getiren veya su veren kişi, evleneceği kişi olacaktır. Tuz yedikten sonra doğal olarak susama hissi oluştuğundan, bilinçaltının bu ihtiyacı rüyaya yansıttığına ve böylece kısmetin görülebileceğine inanılır.
Bazı bölgelerde bu ritüel biraz daha farklı uygulanabilir. Örneğin "tuzlu ekmek" yiyerek uyumak da aynı amaca hizmet eden bir varyasyon olarak karşımıza çıkıyor.
Elma kabuğu ritüeli
Hıdırellez gecesinde uygulanan bir diğer popüler gelenek ise "elma kabuğu ritüeli"dir. Bu ritüele göre, 5 Mayıs akşamı bir elmanın kabuğu soyulur ve yastığın altına yerleştirilir. İnanca göre, o gece görülen rüyada beliren kişi, evlenilecek kişi olacaktır.
Elma, birçok kültürde aşk ve bereketin sembolü olarak görüldüğünden, bu uygulama özellikle genç kızlar arasında yaygındır. Ritüelin etkisini artırmak için elmayı soyarken niyet etmek ve "kısmetimi rüyamda görmek istiyorum" diye düşünmek önemlidir.
Kısmet açma uygulamaları
Rüyada geleceğin eşini görmenin yanında, Hıdırellez'de kısmeti açmaya yönelik birçok farklı uygulama da bulunmaktadır. Özellikle evlenmek isteyen ancak bir türlü evlenemeyen genç kızlar için uygulanan özel ritüeller vardır:
-
Kilit açma ritüeli: Evlenmek isteyen ama bir türlü evlenemeyen kızların başlarının üzerinde yeni bir kilit açılır. Bu sayede kısmetlerinin de açılacağına inanılır.
-
Gelinlik giyme: Bazı bölgelerde, özellikle Edirne'de, güneş doğmadan gelinlik giyip Tunca Nehri'nin kıyısına giden genç kızların kısmetlerinin açılacağına inanılır. Hatta bazı Roman genç kızlar, bolluk ve sağlık dileyerek gelinlikleriyle suya bile girerler.
-
Söğüt dalı asma: Hıdırellez gecesi evin kapısına söğüt dalı asılması da yaygın geleneklerden biridir. Söğüt, yeniden doğuşun ve bereketin sembolü olarak görülür.
Diğer Hıdırellez gelenekleri
Rüyada evlenilecek kişiyi görme ritüelleri dışında, Hıdırellez'de uygulanan başka önemli gelenekler de bulunmaktadır:
-
Dilek tutma: Hıdırellez akşamı dilekler küçük kağıtlara yazılır veya çizilir ve gül ağacının altına konulur. Dilek duası okunduktan sonra, dileklerin Hızır ve İlyas peygamberler tarafından görülüp gerçekleştirileceğine inanılır.
-
Ateşten atlama: Kötü enerjilerden arınmak ve hastalıklardan korunmak amacıyla yakılan ateşin üzerinden atlanır. Ateşin üzerinden atlarken dilenen dileğin o yıl gerçek olacağına inanılır.
-
Mayalı yiyecek hazırlama: Hıdırellez günlerinde, özellikle 5 Mayıs günü ve akşamı, evde yoğurt mayalamak veya mayalı bir yiyecek hazırlamak, evin bereketini ve bolluğunu artırmak için uygun görülür.
-
Para gömme: Bereket getireceği düşünülen gül ağacının dibine para gömmek de yaygın bir uygulamadır.
Dini açıdan değerlendirme
İslami perspektiften bakıldığında, Hıdırellez geleneklerinin bazı uygulamaları tartışmalı olabilir. Özellikle dileklerin doğrudan Allah'tan istenmek yerine, bir nesne (örneğin gül ağacı) aracılığıyla gerçekleşeceğine inanılması dinen sakıncalı görülebilir. Kur'an-ı Kerim'de "De ki: Allah'ım sen mülkün sahibi, sen dilediğine mülkü verirsin, dilediğinden mülkü alırsın, dilediğini yükseltirsin, dilediğini alçaltırsın. İyilik senin elindedir, sen her şeye kadirsin." (Âli İmran, 3/26) ayeti bu konuya ışık tutar.
Ancak kültürel gelenekler olarak bu uygulamaların, insanların umutlarını ve dileklerini sembolize etmesi açısından sosyal bir değere sahip olduğu da unutulmamalıdır.
Hıdırellez'in önemi ve anlamı
Hıdırellez, Hızır ve İlyas peygamberlerin buluştuğu gün olarak kabul edilir. Rivayete göre, Hızır karaların ve havanın, İlyas ise suların hakimidir ve bu ikisi birleştiğinde doğada var olan her şeye güç yetecek konuma gelinmektedir.
Halk inanışına göre 6 Mayıs'ta Hızır ve İlyas'ın buluşmasıyla ölü tabiatın canlandığına inanılır. 6 Mayıs'ın yağmurlu geçmesi, Hızır ve İlyas'ın buluştuklarında sevinçlerinden ağlamalarının ve bulutların da onlara katılmalarının bir ispatı olarak görülür.
Bugün Hıdırellez, birçok bölgede hala canlı bir şekilde kutlanmaya ve geleneksel ritüeller yaşatılmaya devam ediyor. Bekar gençlerin gelecekte kiminle evleneceklerini merak etmeleri ve buna yönelik ritüellere ilgi göstermeleri, insani merakın ve umudun evrensel bir göstergesi olarak devam etmektedir.
