Hıdırellez 2025’te ne zaman kutlanacak?
Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) tarafından Somut Olmayan Kültürel Miras olarak tescillenen Hıdırellez, bu yıl da 5 Mayıs Pazartesi akşamı başlayarak 6 Mayıs Salı günü ikindi ezanıyla sona erecek. Hıdırellez, Hızır ile İlyas peygamberlerin yeryüzünde buluştuklarına inanılan kutsal gün olarak kabul ediliyor.
Hıdırellez’in tarihsel ve kültürel kökeni
Hıdırellez, sadece bir mevsim geçişi değil, aynı zamanda halk inançlarının ve doğayla kurulan kadim bağların simgesidir. Orta Asya’dan Anadolu’ya, Balkanlar’dan Orta Doğu’ya kadar uzanan geniş bir kültür havzasında kutlanan bu özel gün, baharın gelişi, yaşamın yeniden başlaması ve doğanın dirilişi olarak yorumlanır. Türk halk takviminde 6 Mayıs’la başlayan dönem, “Hızır Günleri” olarak bilinir ve sıcak mevsimi temsil eder.
Hıdırellez gecesi dilek dileme ritüelleri
Hıdırellez akşamı, özellikle dilek dileme gelenekleriyle öne çıkar. En yaygın uygulama, gül ağacının altına dilek bırakmaktır. Kimi zaman bu dilekler küçük kâğıtlara yazılır, kimi zaman da istenilen nesnelerin sembolleri çizilerek toprağa gömülür. Ev isteyenler ev resmi, araba dileyenler ise araba şekli çizer. Sabahında bu dilekler alınarak bir akarsuya bırakılır. Bu uygulamanın dileklerin kabulü için yapıldığına inanılır.
Gül ağacı ve dileklerin sembolik önemi
Gül ağacı, Hıdırellez gecesinde Hızır’ın uğradığı yerlerden biri olarak görülür. Bu nedenle dileklerin gül ağacına bağlanması ya da altına bırakılması, halk inançlarıyla bütünleşmiş bir gelenektir. Bazı bölgelerde insanlar gül ağacına para asar, ertesi sabah bu parayı alarak yıl boyunca cüzdanlarında saklarlar. Bu paranın bereket getireceğine ve kişiyi yıl boyunca yokluktan koruyacağına inanılır.
Hıdırellez sabahı yapılan geleneksel uygulamalar
Anadolu’nun birçok yerinde halk, günün ilk ışıklarıyla birlikte açık alanlara, su kenarlarına ya da kutsal olduğuna inanılan türbelere gider. Özellikle beyaz kıyafetler giyilmesi, günün temizliğini ve tazeliğini simgeler. Baharın ilk kuzusu kesilir, çiçekler toplanır ve çeşitli şenlikler düzenlenir. Bu çiçeklerden kaynatılan suyun içilmesiyle sağlık bulunacağına, bu suyla yıkanmanın ise kişiyi gençleştirip güzelleştireceğine inanılır.
Hızır’a dair inançlar ve sembolik anlamlar
Halk arasında, Hızır’ın dokunduğu her şeyin bereketlendiğine inanılır. Bu nedenle Hıdırellez gecesinde yiyecek kaplarının, ambarların, para keselerinin ağzı açık bırakılır. Bu uygulamanın amacı, Hızır’ın o eve uğrayarak bereket bırakmasıdır. Bahçesi, evi ya da arsası olanlar; istedikleri şeyin küçük bir modelini yaparak dilek tutar.
Anadolu’da Hıdırellez’e özgü farklı uygulamalar
Bazı bölgelerde oruç tutma, sadaka verme ve adak kurbanı kesme gibi uygulamalar da Hıdırellez’in bir parçasıdır. Tüm bu pratiklerin ortak noktası, Hızır’a rastlama niyetiyle gerçekleştirilmesidir. Diyarbakır gibi bazı şehirlerde ise “Ciğaret” adı verilen özel törenlerle Hıdırellez kutlanır. Bu törenlerde baharın sembolü olan kuzu etinden yemek, bedensel sağlık ve ruhsal tazelenme için önemli bir adım olarak kabul edilir.
Hıdırellez duası ve manevi yönü
Hıdırellez gecesi yapılan dualar da önemli yer tutar. Özellikle Hızır ve İlyas’a yakarış içeren dualar, halk arasında kabul göreceğine inanılan dileklerle birlikte okunur. En bilinen dualardan biri şu şekildedir:
“Bin bir adım bir adım / Allah bir adım adım / Kerim kerem Allah / Başımda bir duman var yardım eyle ya Allah / La ilahe illallah Muhammeden Resulullah / Yetiş imdadıma Hızır ile Allah / Birsin sen, kulların yardımcısısın / Hızır deryada erdim murada. Âmin.”
