Hava kirliliği, atmosferde bulunan ve insan sağlığına zararlı olabilecek maddelerin konsantrasyonunun artmasıdır. Bu maddeler partiküller, gazlar ve diğer zararlı kimyasallar olabilir. Hava kirliliği, solunum yolu hastalıkları, kalp hastalıkları, kanser ve diğer birçok sağlık sorununa neden olabilir.
Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ) verilerine göre, her yıl 6,7 milyon erken ölümün nedeni, dış mekan ve ev ortamındaki hava kirliliği olarak gösteriliyor. Dış mekan kirliliğinin 2019'da 4,2 milyon erken ölüme neden olduğu tahmin edilirken, bu ölümlerin yaklaşık yüzde 89'u Güneydoğu Asya ve Batı Pasifik'teki düşük ve orta gelirli ülkelerde meydana geliyor.
Bangladeş Havası En Kirli, Türkiye 44. Sırada
İsviçre merkezli hava kalitesi teknolojisi şirketi IQAir'in 2023 Dünya Hava Kalitesi Raporu'na göre, DSÖ standartlarına göre, hava kirliliğine yol açan 2,5 mikrondan küçük parçacık miktarını gösteren PM2,5 yoğunluğunun metreküp başına en fazla 5 birim olması gerekirken, 2023'te 134 ülke ve bölgeden 124'ünde bu sınır aşıldı.
Rapora göre, DSÖ'nün kılavuz değerini 15 kat geçerek 79,9 birimle en yüksek PM2,5 yoğunluğuna ulaşan Bangladeş, havası en kirli ülke olurken, bu ülkeyi 73,7 birimle Pakistan, 54,4 birimle Hindistan, 49 birimle Tacikistan ve 46,6 birimle Burkina Faso takip etti. Türkiye listede 20,3 birim PM2,5 yoğunluğu ile 44. sırada yer aldı.
Hava Kirliliği Kansere Neden Olabiliyor
Hava kirliliğinin insan sağlığı üzerinde birçok olumsuz etkisi bulunuyor. Göğüs hastalıkları uzmanı Prof. Dr. Serdar Bilir, hava kirliliğinin akciğer kanseri de dahil olmak üzere birçok kansere neden olabileceğini söyledi.
Bilir, 10 mikron boyutundaki partiküllerin solunum yollarında daha üst kademelere yerleştiğini, daha küçük olan 2,5 mikron boyutundaki partiküllerin ise solunum yollarında daha uç noktalara ilerleyerek akciğere kadar ulaşabildiğini ve kansere neden olabildiğini kaydetti.
Hava Kirliliğini Önlemek İçin Ne Yapılabilir?
Hava kirliliğini önlemek için birçok şey yapılabilir. Fosil yakıt kullanımının azaltılması, toplu taşımanın teşvik edilmesi, bisiklet kullanımının yaygınlaştırılması ve yenilenebilir enerji kaynaklarına yatırım yapılması hava kirliliğini önlemek için önemli adımlardır.
Dünya Hava Kalitesi Raporu'ndan Çarpıcı Bulgular
İsviçre merkezli hava kalitesi teknolojisi şirketi IQAir tarafından hazırlanan 2023 Dünya Hava Kalitesi Raporu'na göre:
- DSÖ'nün PM2,5 kılavuz değerini 15 kat geçerek 79,9 birimle en yüksek PM2,5 yoğunluğuna ulaşan Bangladeş, havası en kirli ülke oldu.
- Türkiye 20,3 birim PM2,5 yoğunluğu ile 44. sırada yer aldı.
- Dünya genelinde veri paylaşımı yapan 134 ülke ve bölgeden yalnızca 10'u DSÖ'nün yıllık PM2,5 kılavuz değerini aşmadı.
- Fransız Polinezyası 3,2 birim PM2,5 yoğunluğu ile havası en temiz bölge olarak kayıtlara geçti.
Hava Kirliliğinin Sağlığa Etkileri
Hava kirliliği, solunum yolu hastalıkları, kalp hastalıkları, kanser ve diğer birçok sağlık sorununa neden olabilir. Hava kirliliğinin sağlık üzerindeki etkileri şunlardır:
- Solunum yolu hastalıkları: Hava kirliliği, astım, bronşit, zatürre ve diğer solunum yolu hastalıklarının görülme riskini artırır.
- Kalp hastalıkları: Hava kirliliği, kalp krizi, felç ve diğer kalp hastalıklarının görülme riskini artırır.
- Kanser: Hava kirliliği, akciğer kanseri ve diğer kanser türlerinin görülme riskini artırır.
- Diğer sağlık sorunları: Hava kirliliği, diyabet, Alzheimer hastalığı ve erken doğum gibi diğer sağlık sorunlarının görülme riskini de artırabilir.
Hava Kirliliği ile Mücadele
Hava kirliliği ile mücadele için birçok farklı yöntem kullanılabilir. Bu yöntemlerden bazıları şunlardır:
- Fosil yakıt kullanımının azaltılması: Fosil yakıtlar, hava kirliliğinin en önemli kaynaklarından biridir. Fosil yakıt kullanımının azaltılması, hava kirliliğini önemli ölçüde azaltabilir.
- Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı: Güneş enerjisi, rüzgar enerjisi ve diğer yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı, hava kirliliğini azaltmada önemli rol oynayabilir.
- Enerji verimliliğinin artırılması: Enerjiyi daha verimli kullanmak, hava kirliliğini azaltmada önemli bir katkı sağlayabilir.
- Toplu taşımanın teşvik edilmesi: Toplu taşımanın teşvik edilmesi, özel araç kullanımının azalmasına ve dolayısıyla hava kirliliğinin azalmasına yardımcı olabilir.
- Ağaçlandırma: Ağaçlar, havadaki zararlı maddeleri absorbe ederek hava kirliliğini azaltmaya yardımcı olabilir.
Hava kirliliği, insan sağlığı ve çevre için ciddi bir tehdit oluşturmaktadır. Hava kirliliği ile mücadele için hepimize görev düşmektedir.
