Emin Tamer GÖREN TükoDer İzmir Şubesi Yönetim Kurulu Üyesi

Sevgili okuyucular; son günlerde yurdumuzun çeşitli bölgelerinde değişen hava koşulları nedeniyle kara kışı iliklerimize kadar hissettik. Kar yağışı sonucunda kapanan yollar nedeniyle karayolu ulaşımı aksadı. Tabi bu durum İstanbul Havalimanı’na yapılan uçak seferlerinin iptali kadar ses getirmedi. İstanbul Havalimanı’nda yolcuların mahsur kaldığı ve karton dağıtılarak geceyi geçirmeleri yoluna gidildiğini medyadan izledik. Bu nedenle bugünkü yazımızı Havayolu İle Seyahat Eden Yolcuların Haklarına ayırdık. Konuyu; 03.12.2011 tarih ve 28131 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan HAVAYOLU İLE SEYAHAT EDEN YOLCULARIN HAKLARINA DAİR YÖNETMELİK (SHY-YOLCU) hükümlerini esas alarak açıklamaya çalışacağız.

Önce terminoloji birliği açısından birkaç tanımı sizinle paylaşalım.

BİLET: Hava taşıma işletmesi veya onun yetkili acentesi tarafından düzenlenmiş veya onaylanmış, taşınma hakkını tanıyan geçerli basılı veya elektronik belge.

OLAĞANÜSTÜ HALLER: Uçuşu icra eden hava taşıma işletmesinin çalışmasını etkileyen özellikle siyasi istikrarsızlık, ilgili uçuşun gerçekleştirilmesine uygun olmayan meteorolojik şartlar, doğal afetler, güvenlik riskleri, beklenmedik uçuş emniyeti noksanlıkları ve grev gibi durumlar.

SON VARIŞ YERİ: Uygun olan bağlantılı uçuşlar dikkate alınmamak şartıyla önceden planlanan varış zamanına uyulabileceği farz edilirse, biletin üzerindeki varış noktasını ya da direkt bağlantılı uçuşlar olması durumunda son uçuşun varış noktası.

UÇAĞA KABUL EDİLMEME: Sağlık, emniyet, güvenlik, uygun olmayan seyahat belgeleri gibi sebeplerle uçuşa kabul edilmemeleri için makul gerekçelerin bulunduğu durumlar hariç olmak üzere, uçuşa kabul edilmek üzere onaylanmış rezervasyon kaydı olan geçerli bir bilete sahip olmalarına rağmen yolcuların uçağa kabul edilmemesi.

UÇUŞ ÖNCESİ KONTROL (CHECK-IN): Uçakta oturulacak yerin belirlenmesi ve varsa bagaj teslimi işlemi.

YOLCU: Havayolu ile seyahat eden kişiler.

UÇAĞA KABUL EDİLMEME (Md.5)

Herhangi bir tarifeli sefere bilet aldığınız ve yolcu olarak uçağa biniş için üzerinize düşen tüm edimleri yerine getirdiğiniz halde havayolu şirketi tarafından uçağa alınmadığınız takdirde uçağa kabul edilmeme hali gerçekleşmiş olur. Aktarmalı uçuşlarda da, aynı havayolu şirketine ait uçakla uçuşunuza devam edecekseniz ilk hareket noktasından uçağın geç kalkması veya uçuş zamanının uzaması nedeniyle aktarma uçağına yetişemediyseniz yine uçağa kabul edilmeme hali gerçekleşmiş demektir. Bu halde aşağıda belirtilen TÜKETİCİ HAKLARI devreye girer.

(1) Hava taşıma işletmesi, uçağa kabul edilmeme durumunun oluşması halinde, öncelikle ilgili yolcu ile hava taşıma işletmesi arasında mutabık kalınacak menfaatler karşılığında rezervasyonundan feragat edecek gönüllüler bulmak için duyuru yapar; gönüllülere, 9. Md. hükümlerine uygun olarak yardımcı olur. Söz konusu yardım, burada öngörülen menfaatlere ek olarak gerçekleştirilir.

(2) Yolcuların iradeleri dışında uçuşa kabul edilmemeleri durumunda, hava taşıma işletmesi derhal 8, 9 ve 10. maddelerde belirtilen yükümlülükleri yerine getirmek zorundadır.

UÇUŞLARIN İPTALİ (Md.6)

(1) Bir uçuşun iptal edilmesi durumunda uçuşu icra eden hava taşıma işletmesi;

a) İlgili yolculara, 9. madde hükümlerine uygun olarak yardım teklif eder.

b) İlgili yolculara, 10. maddenin 1. fıkrasının (a) bendi ve 10. maddenin 2. fıkrasına uygun olarak yardım teklif eder ve güzergahın değiştirildiği hallerde yeni uçuşun beklenen kalkış zamanının, iptal edilen uçuş için planlanmış olan kalkış zamanından sonraki gün veya günler içerisinde olması halinde ek olarak 10. maddenin 1. fıkrasının (b) ve (c) bentlerinde belirtilen yardım teklif eder.

(2) Yolcular, 8. madde hükümlerine göre;

a) Planlanan hareket zamanından en az 2 hafta öncesinde iptalden haberdar edilmedikleri takdirde,

b) Planlanan hareket zamanından 2 hafta ila 7 gün öncesinde iptalden haberdar edilmedikleri, kendilerine planlanan hareket saatinden en fazla 2 saat önce kalkışlarına ve son varış yerlerine planlanan varış saatinden en fazla 4 saat sonra ulaşmalarına olanak veren güzergah değişikliği teklif edilmediği sürece,

c) Planlanan hareket saatinden 7 günden kısa zaman öncesinde iptalden haberdar edilmedikleri ve planlanan hareket saatinden en fazla 1 saat önce ayrılmalarına ve son varış yerlerine planlanan varış saatinden en fazla 2 saat sonra ulaşmalarına olanak veren güzergah değişikliği teklif edilmediği sürece, hava taşıma işletmesinden tazminat alma hakkına sahiptir.

(3) Yolcular iptalden haberdar edildiklerinde, hava taşıma işletmesi kendilerine olası alternatif ulaşım yolları hakkında da bilgi vermek zorundadır.

(4) Hava taşıma işletmesi, tüm tedbirleri almasına rağmen olağanüstü hallerin iptale neden olduğunu kanıtlayabildiği takdirde 8. Md. hükümlerine göre tazminat ödemekle yükümlü olmaz. (Bkz. Olağanüstü Haller)

(5) Yolcunun uçuşun iptali konusunda haberdar edilip edilmediği ve ne zaman haberdar edildiğine ilişkin ispat yükümlülüğü hava taşıma işletmesine aittir.

(6) Yolcu iletişim bilgisinin, hava taşıma işletmesince talep edilmesine karşın hava taşıma işletmesine verilmemesi veya yanlış verilmesi durumunda, hava taşıma işletmesi sorumluluktan kurtulur.

UÇUŞLARIN TEHİRİ (Md.7)

(1) Uçuşu icra eden hava taşıma işletmesi bir uçuşun planlanan hareket saatinden itibaren,

a) 1500 kilometreden (1500 km dahil) daha kısa ve iç hatlardaki uçuşlar için 2 saat veya daha fazla,

b) 1500 ile 3500 (3500 km dahil) km arası uçuşlar için 3 saat veya daha fazla,

c) 3500 kilometreden daha uzun uçuşlar için dört saat veya daha fazla, tehir edilmesini beklediğinde yolculara aşağıdaki hususları teklif eder:

* 10. Md.nin 1. fıkrasının (a) bendi ve 10. maddenin 2. fıkrasında belirtilen yardım.

* Beklenen hareket saati, önceden ilan edilmiş hareket saatinden sonraki gün veya günler içerisinde olduğu takdirde, 10. maddenin 1. fıkrasının (b) ve (c) bentlerinde belirtilen yardım.

* Tehir en az beş saat olduğunda, 9. maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen yardım.

(2) Hava taşıma işletmesi, 1. fıkrada belirtilen tüm koşullarda, her mesafe dilimi ile ilgili olarak yukarıda belirtilen zaman sınırları dahilinde yolculara yardım teklif etmek zorundadır.

TAZMİNAT HAKKI (Md.8)

(1) Bu maddeye atıfta bulunulması durumunda, yolculara iç hat uçuşlar için 100 Euro’nun Türk Lirası cinsinden karşılığı tutarında tazminat verilir. Dış hat uçuşlarında ise yolculara;

a) 1500 km veya daha kısa tüm uçuşlar için 250 Avronun Türk Lirası cinsinden karşılığı,

b) 1500 ile 3500 km arası uçuşlar için 400 Euro’nun Türk Lirası cinsinden karşılığı,

c) 3500 Km.den daha uzun uçuşlar için 600 Euro’nun Türk Lirası cinsinden karşılığı, tutarında tazminat verilir. Tazminat alacaklarının Türk Lirası cinsinden karşılığı hesaplanırken biletin satın alındığı, yani bilet için ödemenin yapıldığı güne ait T.C. Merkez Bankası döviz satış kuru esas alınır.

(2) Uçuşa kabul edilmeme veya iptal durumunda mesafeyi belirlerken, planlanan son varış noktası esas alınır.

(3) Yolculara, 9. madde uyarınca, rezervasyonu yapılan uçuşun planlanan varış zamanını;

a) 1500 km (1500 km dahil) veya daha kısa uçuşlar için 2 saat,

b) 1500 ile 3500 (3500 km dahil) km arası uçuşlar için 3 saat,

c) 3500 Km.den daha uzun uçuşlar için 4 saati, aşmayan alternatif bir uçuş ile son varış yerlerine güzergah değişikliği teklif edilmesi halinde, uçuşu icra eden hava taşıma işletmesi, 1 fıkrada öngörülen tazminatı yüzde 50 oranında düşürebilir.

(4) 1. fıkrada belirtilen tazminat nakit olarak, elektronik banka havalesi, banka ödeme emirleri veya banka çekleri ile ödenebilir. Ancak, yolcunun imzalı mutabakatı olması durumunda seyahat fişleri ve/veya diğer hizmetler şeklinde de ödenebilir.

GERİ ÖDEME VEYA GÜZERGAH DEĞİŞİKLİĞİ HAKKI (Md.9) 

(1) Bu maddeye atıfta bulunulan hallerde, yolculara aşağıdaki seçenekler arasında tercih yapma hakkı verilir:

a) Seyahatin gerçekleştirilmeyen bölüm veya bölümleri ile yolcunun planlamış olduğu seyahatin tamamlanmasının artık herhangi bir anlamı kalmaması durumunda seyahatin gerçekleştirilen bölüm veya bölümleri için, bilet ücretinin tamamının satın alınmış olduğu fiyat üzerinden nakit olarak veya elektronik banka havalesi, banka ödeme emirleri, banka çekleri ile ödenmesi veya yolcunun imzalı mutabakatı olması durumunda seyahat fişleri ve/veya diğer hizmetler şeklinde en geç yedi gün içinde iade edilmesi; ayrıca yolcunun seyahatinin ilk başlangıç noktasına ilk fırsatta dönmesini sağlayacak bir dönüş uçuşunun ücretsiz sağlanması.

b) Benzer taşıma şartları altında, en erken fırsatta son varış yerine güzergah değişikliğinin sağlanması.

c) Son varış yerine, boş koltuk durumuna bağlı olarak, yolcunun uygun göreceği daha sonraki bir tarihte, benzer taşıma şartları altında güzergah değişikliğinin yapılması.

(2) 1. fıkranın (a) bendinde yer alan hükümler, Paket Tur Sözleşmeleri Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik hükümlerinden doğabilecek tazminat hakkı hariç, uçuşları bir paketin parçasını oluşturan yolcular için de geçerlidir.

(3) Bir şehir veya bölgeye birden fazla havaalanının hizmet etmesi durumunda, uçuşu icra eden hava taşıma işletmesinin rezervasyonu onaylanmış olan yolculara alternatif bir havaalanına bir uçuş teklif etmesi halinde, uçuşu icra eden hava taşıma işletmesi, yolcunun o alternatif havaalanından rezervasyonun yapılmış olduğu havaalanına veya yolcu tarafından kabul edilen başka yakın bir varış noktasına transfer edilmesine ait masrafı karşılamak zorundadır.

HİZMET HAKKI (Md.10) 

(1) Bu maddeye atıfta bulunulması halinde, aşağıdaki hizmetler yolculara bedelsiz olarak sağlanır.

a) Bekleme süresine uygun olarak;

* 2-3 saat arası gecikmelerde, makul ölçüde sıcak ve soğuk içecekler,

* 3-5 saat arası gecikmelerde sıcak ve soğuk içecekler ile günün zamanına göre kahvaltı veya yemek,

* 5 saat ve üzeri gecikmelerde sıcak ve soğuk içecekler ile günün zamanına göre kahvaltı veya yemek, ilave sıcak ve soğuk içecekler ile ilave hafif ara yemeği.

b) Bir veya daha fazla gece konaklamanın gerekli hale geldiği durumlarda veya yolcu için ilave bir konaklamanın gerekli hale geldiği durumlarda, otelde veya uygun bir konaklama tesisinde konaklama.

c) Havaalanı ve konaklama yeri (otel veya benzeri) arasındaki ulaşım.

(2) 1. fıkrada belirtilen hizmetlere ilaveten, yolculara ücretsiz olarak süre kısıtlaması olmaksızın iki telefon görüşmesi, faks mesajı veya e-posta hizmeti teklif edilmesi zorunludur.

ÜST VEYA ALT HİZMET SINIFINA YERLEŞTİRME (Md.11)

(1) Hava taşıma işletmesi, bir yolcuyu biletin satın alındığı hizmet sınıfından daha üst bir hizmet sınıfına yerleştirdiği takdirde herhangi bir ek ödeme talep edemez.

(2) Uçuşu icra eden hava taşıma işletmesinin bir yolcuyu biletin satın alındığı hizmet sınıfından daha alt bir hizmet sınıfına yerleştirmesi durumunda, bilet ücretleri arasındaki farkın iadesine ilave olarak;

a) 1500 km (1500 km dahil) veya daha kısa uçuşlar için bilet ücretinin yüzde 30’u,

b) 1500 ile 3500 (3500 km dahil) km arası uçuşlar için bilet ücretinin yüzde 50’si,

c) 3500 Km.den daha uzun uçuşlar için bilet ücretinin yüzde 75’i, 7 gün içerisinde nakit olarak veya elektronik banka havalesi, banka ödeme emirleri, banka çekleri ile veya yolcunun imzalı mutabakatı olması durumunda seyahat fişleri ve/veya diğer hizmetler şeklinde yolcuya ödenmesi zorunludur.

(3) Üst sınıftan alt sınıfa yerleştirme durumunda ücret iadesinde, biletin satın alınma tarihindeki fiyatlar dikkate alınır.

TAZMİNAT HAKKI (Md.13) 

(1) Yolcuların diğer kanun ve düzenlemelerden doğan tazminat talep etme hakları saklıdır. Bu Yönetmelik kapsamında ödenen tazminat söz konusu tazminattan mahsup edilebilir.

(2) İlgili mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla, 1. fıkrada düzenlenen tazminatı talep edebilme hakkı, 5. maddenin 1. fıkrası hükümleri kapsamında rezervasyonlarından gönüllü olarak feragat etmiş olan yolcular için uygulanmaz.

YOLCULARA HAKLARINI BİLDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜ (Md.15) 

(1) Hava taşıma işletmesi, uçuş öncesi kontrol (check-in) işlemi sırasında, “Uçağa kabul edilmediğiniz, uçuşunuz iptal edildiği veya en az iki saat tehir edildiği takdirde, alacağınız hizmetler ile ilgili haklarınızı belirten metni check-in kontuarından veya uçağa biniş kapısından isteyiniz.” ifadesini içeren Türkçe ve İngilizce bir bildirimin okunaklı bir şekilde yolcular tarafından açıkça görülebilmesini sağlamak zorundadır.

(2) Yolcuyu uçağa kabul etmeyen veya bir uçuşu iptal eden hava taşıma işletmesi, etkilenen her yolcuya bu Yönetmeliğe göre tazminat ve yardım kurallarını belirleyen yazılı bir bildirim sunmakla yükümlüdür. Ayrıca, en az iki saatlik bir tehirden etkilenen her yolcuya bu kapsamda sözlü, yazılı ve/veya elektronik formatta olarak bildirmekle yükümlüdür.

Tüketicileri ilgilendiren en önemli noktalardan birisi de budur. Havayolu şirketi iptal ve gecikmeler nedeniyle taşımayı taahhüt ettiği yolcularını hakları konusunda bilgilendirmek, bilgilendirmenin yanı sıra hizmet, tazminat ile geri ödeme ve güzergah değişikliği haklarını kullanabilmesi için her türlü girişimi sergilemelidir. İptal yada gecikme olması durumunda kontrol (check-in) noktası veya uçağa biniş kapısında haklarınıza yönelik yazılı bir bildirimi isteyiniz. Sıcak/soğuk içecek, yemek veya konaklama için havayolu şirketi tarafından verilecek fişleri/biletleri alarak havaalanı içerisinde açlığınızı giderebilir, konaklama yapmanız gerekir ise, otel ve havaalanı arasında transfer ücreti havayolu şirketi tarafından karşılanmak üzere ücretsiz konaklama olanağından yararlanabilirsiniz. Zorunlu olarak yapılması gereken bu bilgilendirme yapılmadığında veya tazminat ve hizmet hakkınızı kullandırmak için havayolu şirketi tarafından bir girişimde bulunulmadığı taktirde, sıcak/soğuk içecek, konaklama, yemek, transfer vb. hizmet haklarınızı kendiniz yapıp, daha sonra havayolu şirketinden talep edebilir, karşılanmadığı takdirde ikametinizin bağlı bulunduğu kaymakamlık bünyesindeki Tüketici Hakem heyetine başvuru yaparak, verilmeyen hizmetler nedeniyle ödediğiniz bedelleri ve tazminat hakkınızı havayolu şirketinden talep edebilirsiniz.   

SON VARIŞ YERİNİN DEĞİŞMESİ (Md.17)

Bilette belirtilen son varış yerinin hava taşıma işletmesi tarafından zorunlu bir sebeple değiştirilerek uçuşun farklı bir havaalanında sonlanması durumunda, hava taşıma işletmesi, yolcuları bilette belirtilen son varış yerine en kısa sürede mümkün olan ulaşım olanaklarını kullanmak suretiyle ulaştırılmasını sağlamak zorundadır.

Bugünkü yazımızda Havayolu ile Seyahat Eden Yolcu Haklarına değinmeye çalıştık. TükoDer olarak sağlıklı ve sorunsuz uçuşlar dilerken, bilinçli tüketici olarak haklarınızdan haberdar olunuz istedik.