İzmir Biyotıp ve Genom Merkezi (İBG) araştırmacıları, yaşlılarda görme kaybına yol açan sarı nokta hastalığını durdurabilecek Türkiye’nin ilk özgün ilacını geliştirdi. “Varliciment” adı verilen bu ilaç, halk arasında makula dejenerasyonu olarak bilinen retina hastalığının ilerlemesini engellemek amacıyla tasarlandı. Klinik aşamaya geçmeden önce hayvan deneyleriyle test edilen ilaç, yerli biyoteknoloji alanında çığır açacak bir gelişme olarak değerlendiriliyor.
ABD’den İzmir’e uzanan bir bilim hikâyesi
Projenin liderliğini üstlenen Dr. Sibel Kalyoncu Uzunlar, Boğaziçi ve Koç Üniversitelerinde tamamladığı eğitimlerin ardından ABD’de doktorasını bitirerek yedi yıl önce Türkiye’ye döndü. İBG’de araştırma grup lideri olarak görev yapan Uzunlar, “Türkiye’de orijinal bir biyoteknolojik ilaç geliştirmek en büyük hayalimdi” dedi. 2020’de başlayan çalışmalar, bir biyoteknoloji şirketinin desteğiyle kısa sürede önemli aşamalar kaydetti. İlaca, projeye katkı veren VSY Biotechnology Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Ercan Varlıbaş’ın soyadından yola çıkılarak “Varliciment” adı verildi.
Proteine bağlanarak damarlanmayı durduruyor
Dr. Uzunlar, sarı nokta hastalığının retinadaki damarların büyüyüp sızdırması sonucu geliştiğini ve tedavi edilmezse körlüğe yol açabileceğini belirterek şöyle konuştu: “Geliştirdiğimiz ilaç, proteine bağlanarak bu damarlanmanın oluşumunu engelliyor ve durduruyor. Böylece körlük riski ortadan kalkıyor. Hasta, 1-2 ayda bir enjekte edilerek ömür boyu bu ilacı kullanmak zorunda ama görme yetisini kaybetmiyor.” Uzunlar, ilacın piyasadaki ithal muadillerine göre daha küçük bir molekül yapısına sahip olduğunu, bu sayede proteine daha iyi bağlandığını ve laboratuvar testlerinde daha etkili sonuç verdiğini vurguladı.
Hayvan deneylerinden klinik aşamaya
Dr. Uzunlar, ilacın hayvan deneylerinin tamamlanmasının ardından faz 1, faz 2 ve faz 3 şeklinde insan klinik araştırmalarına geçileceğini belirterek “Türkiye’de bugüne kadar orijinal bir ilaç keşfedilmedi. Bu ilacın hem daha etkili hem de Türkiye’de üretileceği için daha ucuz olacağını göstereceğiz” dedi.
Araştırma ekibinde yer alan Dr. Gülçin Çakan Akdoğan da geliştirdikleri ilacın insan hücreleri, zebra balığı ve farklı deney modellerinde yapılan çalışmalarda etkili olduğunu söyledi.
“Ülkemizden dünyaya büyük atılım”
Proje ortağı VSY Biotechnology Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Ercan Varlıbaş, “Bu gelişme ülkemizden dünyaya büyük bir atılım olacak. Hem gururlu hem de heyecanlıyız” diyerek yerli ilaç projesinin uluslararası arenada da ilgi uyandıracağını dile getirdi.
Yerli biyoteknolojik ilaçla yeni bir dönem
Bu çalışma, yalnızca görme kaybı yaşayan hastalar için umut olmakla kalmayıp, Türkiye’nin biyoteknoloji alanındaki potansiyelini de ortaya koyuyor. İBG araştırmacıları, ilacın kısa sürede klinik aşamaya geçmesiyle birlikte Türkiye’de ilk kez orijinal bir biyoteknolojik ilaç geliştirilmiş olacağını ifade ediyor.
