Besinlerle alınan demir minerali, vücut tarafından ihtiyaç doğrultusunda depolanır ve serbest bırakılır. Bu işlevi gerçekleştiren bir protein kompleksi olan ferritin adı verilen madde, demirin çözülmesi, depolanması ve salınmasıyla ilgili görevleri üstlenir. Ferritin genellikle hücrelerde ve kana az miktarda yayılmış olarak bulunur ve halk arasında "demir deposu" olarak da bilinir. Ferritin, demirin depolanmasıyla ilgili anahtar bir rol oynar ve laboratuvar testleriyle ölçülebilir. Ferritin testi, vücuttaki demir miktarını değerlendiren ve demir depolarının ne kadar dolu olduğunu belirleyen bir yöntemdir.
Ferritin eksikliği, vücuttaki ferritin seviyelerinin düşük olması durumunda ortaya çıkar. Bu durumda, demir depoları yetersiz kalır ve demirin yeterli miktarda depolanması ve serbest bırakılması engellenir. Ferritin eksikliği, demir eksikliği anemisi gibi çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir. Ferritin eksikliği tanısı, genellikle ferritin seviyelerinin laboratuvar testiyle ölçülmesiyle konulur. Peki, Ferritin Nedir? Ferritin Eksikliği Neden Olur? Ferritin Az ve Yüksek Olursa Ne Olur?
Ferritin Nedir?
Farklı besin kaynaklarından sağlanan demir, insan metabolizmasında önemli bir rol oynar. Eritrositler ya da kırmızı kan hücreleri olarak bilinen kan hücreleri, dokulara hayati öneme sahip oksijenin taşınmasından sorumludur. Oksijenin yeterince taşınabilmesi, vücuttaki demir miktarına bağlıdır. Ferritin ise vücutta bulunan demiri depolayan ve salınımını kontrol eden bir protein kompleksidir. Ferritin, vücut hücrelerinde, özellikle karaciğerin büyük bir bölümünü oluşturan hepatositlerde, kemik iliğinde ve bağışıklık sistemi hücrelerinde bulunur. Besinlerden alınan demirin depolanması ve gerektiğinde salınması ferritin tarafından düzenlenir. Ferritin, vücudun demir deposu olarak da adlandırılabilir. Ferritin seviyesi, vücuttaki demir miktarının ölçümü için kullanılan bir test olan ferritin testi ile belirlenir. Düşük ferritin seviyeleri, vücuttaki demir depolarının düşük olduğunu gösterirken, yüksek ferritin seviyeleri aşırı demir birikimine işaret eder. Normal ferritin değeri, yaş ve cinsiyete bağlı olarak değişmekle birlikte, genellikle erkeklerde 20-500 ml/ng, kadınlarda ise 20-200 ml/ng arasındadır. Kadınlarda bu değerin düşük olmasının nedeni, düzenli olarak yaşanan adet kanamalarıdır. Ferritin eksikliği, çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir ve uygun tedavi yöntemleri ile kolayca düzeltilebilir.
Ferritin Düşüklüğü Nedir?
Ferritin düşüklüğü, vücutta bulunan demir depolarının boşaldığını gösteren bir durumdur. Ferritin protein miktarının normal değerlerin altında olması, demirin depolanmasından ve salınımından sorumlu olan bu proteinin az olduğunu gösterir. Bu durum, halk arasında kansızlık olarak da bilinen demir eksikliğinin doğal bir sonucudur. Demir, kırmızı kan hücrelerinin akciğerden aldığı oksijeni dokulara taşımasında önemli bir rol oynar. Vücutta yeterli miktarda demir bulunmadığında, alyuvar üretimi olumsuz etkilenir ve buna bağlı olarak demir eksikliği anemisi gelişebilir.
Ferritin Düşüklüğü Neden Olur?
Kanda, ferritin miktarının normal değerlerin altında olması ya da farklı bir deyişle ferritin düşüklüğü, sıklıkla aşırı çay, kahve tüketimine ve düzensiz beslenmeye bağlı olarak görülür. Ayrıca âdet, gebelik, emzirme dönemleri ve düzensiz beslenmeye bağlı olarak da demir alımının kısıtlanması da ferritin düşüklüğüne yol açar. Ferritin düşüklüğünün diğer sebepleri şöyle sıralanabilir:
- Sık sık doğum yapmak
- Düşük
- Kürtaj
- Erken doğum
- Aşırı pişirilmiş et
- İşlenmiş et ürünlerinin sıklıkla tüketilmesi
- C vitamini eksikliği
- Mide ve bağırsak problemleri
- Kronik hastalıklar
- Kan kaybı
- Gastrointestinal sistemde görülen kanser, polip ve divertikül varlığı
Ferritin Düşüklüğü Belirtileri Nelerdir?
Vücutta demir seviyesinin azalması, ferritin seviyesinin de düşmesine neden olur. Ferritin, vücuttaki demir depolama proteinidir. Hemoglobin molekülünün üretimi için gereken demirin yetersiz olması durumunda, kırmızı kan hücrelerinin dokular ve organlara taşıdığı oksijen miktarı azalır. Bu durum, yeterli oksijen alamayan dokuların ve organların işlevlerini bozarak bazı rahatsızlıklara yol açabilir. Ancak, ferritin düşüklüğü hafif veya orta düzeyde ise herhangi bir belirti göstermeyebilir. Ancak normal değerlerin altında olan ferritin miktarı aşağıdaki belirtilere yol açar:
- Hâlsizlik ve yorgunluk
- Uyuşukluk
- Sabahları zor kalkma
- Anksiyete
- İştahsızlık
- Toprak ve kireç yeme isteği
- Baş dönmesi
- Baş ağrısı
- Kulak çınlaması
- Üşüme hissi
- Unutkanlık
- Sinirlilik
- Konsantrasyon bozukluğu
- Kaşıntı
- Saç dökülmesi
- Cilt renginde solgunluk
- Cilt kuruluğu
- Tırnakların kolay kırılması
- Tırnaklarda çizgili görünüm
- Nefes darlığı
- Bacak ağrısı
- Cinsel isteksizlik
- El ve ayak parmaklarında uyuşukluk
- Huzursuz bacak sendromu
Ferritin Düşüklüğü Tedavisi
Laboratuvar testi sonucunda tespit edilen ferritin düşüklüğü, demir eksikliği ve düşük demir depolarını gösterir. Ferritin testi, vücuttaki mevcut demir miktarını ölçmek için yapılan bir testtir ve düşük ferritin seviyeleri potansiyel sağlık sorunlarının habercisi olabilir. Bu nedenle, demir depolarının boş olmasının altında yatan nedenler araştırılmalıdır. Kanamaya yol açabilen ülser gibi inflamasyona neden olan hastalıklar veya aşırı adet kanamalarının kontrol altına alınması, demir eksikliğinin hızlı bir şekilde düzeltilmesine yardımcı olur. Ancak, ferritin düşüklüğü herhangi bir hastalıktan kaynaklanmıyorsa, hekimin önerileri doğrultusunda oral demir takviyesi olarak şurup, damla, kapsül gibi farklı formlarda veya intravenöz demir kullanımı gerekebilir. Bazı durumlarda, ek demir takviyesi tek başına yeterli olmayabilir, bu durumda hekim diyet değişiklikleri yapmanızı önerebilir. Bu diyet genellikle C ve B12 vitamini açısından zengin besinleri içerir ve mayalı ekmek, kuru baklagiller, yumurta, tavuk, balık, kırmızı et, yeşillikler, susam, pekmez, üzüm, fındık, fıstık, kayısı ve dut gibi besinlerin tüketimini artırmayı içerir.
Ferritin Yüksekliği Nedir?
Ferritin düzeyinin yüksek olması, vücutta normalden daha fazla demir minerali biriktiğini gösterir. Vücutta doğal olarak atılamayan demir genellikle kan transfüzyonu sonrasında artar. Ferritin yüksekliği, demir zehirlenmesine bağlı olarak ciddi organ fonksiyon bozukluklarına ve kalp-damar sorunlarına yol açabilen bir durumdur. Bu nedenle, ferritin yüksekliği dikkate alınması gereken bir sağlık sorunudur.
Ferritin Yüksekliği Neden Olur?
Ferritin düzeyinin yüksek olması genellikle iltihaplı hastalıklar, kronik hastalıklar, aşırı alkol tüketimi, karaciğer rahatsızlıkları ve hemokromatoz gibi kalıtsal ya da sonradan edinilmiş demir metabolizması bozukluklarına bağlı olarak ortaya çıkar. Ayrıca, ferritin yüksekliğine neden olan diğer hastalıklar arasında tip 2 diyabet, hipertiroidi, lösemi ve hepatit C bulunur. Bu rahatsızlıklar, vücutta demir birikimine neden olarak ferritin seviyelerinin artmasına yol açar.
Ferritin Yüksekliği Belirtileri Nelerdir?
Ferritin yüksekliği belirtilerinden bazıları şu şekilde sıralanır:
- Cinsel isteksizlik
- Çarpıntı
- Hâlsizlik ve yorgunluk
- Karın ve göğüs ağrısı
- Eklem ağrısı
- Cilt renginde koyulaşma
- Kilo kaybı
- Ferritin Yüksekliği Tedavisi
Öncelikle, kişinin vücudunda demir miktarının normal değerlerin üzerinde olmasının altında yatan sebepler araştırılır. Ferritin seviyesinin yüksek olmasına neden olan herhangi bir hastalığın olmaması durumunda hekim, ilaçla vücuttaki demir seviyesinin düşmesini sağlayabilir. Bazı durumlarda yalnızca beslenme alışkanlıklarının değiştirilmesi, ferritin seviyesinin düşmesi için yeterlidir. Bu durumda hekim, belirli bir süre ile kahve, yeşil çay, kalsiyum açısından zengin besinler tüketilmesini; çinko, magnezyum gibi minerallerin alınmasını önerebilir. Ayrıca kan bağışı da vücutta depolanan demirin azalmasını sağlayan bir diğer yöntemdir.
