Toplum içinde sara hastalığı olarak bilinen epilepsi, beyin kabuğundaki sinir hücrelerinin anormal ve aşırı elektriksel uyarıların neden olduğu beklenmedik ve tekrarlayıcı bir durumdur. Bu durum, belirgin bir tetikleyici olmaksızın meydana gelen nöbetlerle kendini gösterir. Epilepsi nöbetleri, kişinin günlük aktivitelerini etkileyebilecek çeşitli semptomlarla ortaya çıkar. Peki, Epilepsi nedir, belirtileri nedir? Epilepsi neden olur? Epilepsi nasıl tedavi edilir?
Epilepsi nedir?
Epilepsi beyin kabuğundaki sinir hücrelerinin anormal ve aşırı elektriksel dejarjı sonucu ortaya çıkan ani, tekrarlayıcı ve tanımlanabilen bir olayla tetiklenmemiş nöbetler ile karakterize bir durumdur.
Epilepsi belirtileri nelerdir?
Epilepsi, bilinç kaybı olan ve olmayan nöbetler olarak iki temel kategoride sınıflandırılabilir. Olmayan nöbetlerin teşhisi daha zor olabilir. Epilepsi nöbetleri farklı şekillerde ortaya çıkabilir:
- Anlık dalmalar
- Ellerde sıçramalar
- Çığlık atma
- Uykuda başın bir tarafa dönmesi gibi belirtiler
Halk arasında "jeneralize nöbetler" olarak bilinen epilepsi nöbetleri ise aşağıdaki belirtilerle kendini gösterebilir:
- Kol ve bacaklarda şiddetli kasılmalar
- Bayılma
- İdrar kaçırma
- Ağızdan köpük gelmesi
- Dilin ısırılması
Ancak bu, epilepsinin sadece bir tipidir. Farklı epilepsi tipleri de mevcuttur.
Epilepsi nöbetlerini tetikleyebilen faktörler şunlar olabilir:
- Uykusuzluk
- Açlık
- Kapalı ve havasız ortamlar
- Stres
- Bazı ilaçlar
- Yorgunluk
- Parlak ışıklar
- Tiz sesler
Ayrıca, bazı insanlar sese veya ışığa karşı duyarlıdır ve ani, tiz sesler ile parlak ışıklar epilepsi nöbetlerine neden olabilir.
Epilepsi nöbeti sırasında yapılması gerekenler:
- Basit nöbetlerde, bilinç kaybı olmadığı için genellikle dışarıdan fark edilemeyen belirtiler görülebilir. Bu durumda, kişi konuşurken aniden durabilir. Bu tür durumlar için spesifik bir müdahale gerekmez.
- Jeneralize nöbetlerde, yani büyük nöbetlerde, kişinin ağzını açmaya çalışmamak önemlidir. Bu tür nöbetlerde çene kasları güçlü olabilir ve kişi parmağınızı ısırmaya çalışabilir.
- Epilepsi krizi geçiren kişi dilini yutarak solunum yolunu tıkama riski taşıdığından, yan yatırılmalıdır. Eğer başını çarpma riski varsa, bu da engellenmelidir.
Epilepsinin nedenleri nelerdir?
Epilepsiye dair çeşitli nedenler bulunmaktadır. Bu nedenler arasında genetik yatkınlık, beyindeki yapısal anormallikler, beyin tümörleri, travmalar ve bazı durumlarda nedeni tam olarak anlaşılamayan faktörler yer almaktadır. Bu belirsiz nedenlere sahip epilepsi türlerinde ise manyetik rezonans görüntüleme (MR) ve elektroensefalogram (EEG) gibi yöntemlerle bulgu saptanamayabilir.
Beyindeki yapısal anormallikler, kafa travmaları, inmeler, beyin damarlarının tıkanıklığı, kanamalar ve tümörler gibi durumlar da epilepsiye yol açabilir. Özellikle beyin cerrahisi sonrası ortaya çıkan hasarlar, anormal elektriksel deşarjların oluşmasına ve epilepsiye neden olabilir.
Epilepsi genellikle yaşamın ilk bir yılında veya 60 yaşından sonra görülür. 60 yaş üstü vakalarda genellikle inme, kafa travması, beyin tümörleri veya metabolik bozukluklar gibi sebepler etkili olabilir. İlk yaşlarda ortaya çıkan epilepsi daha çok metabolik nedenlere, beyin yapısındaki anormalliklere veya genetik faktörlere bağlı olabilir. Çocukluk ve ergenlik döneminde epilepsi sıkça görülür. Örneğin, jeneralize myoklonik epilepsi (JME) gibi bazı epilepsi türleri ergenlik döneminde başlayabilir ve yaşam boyu devam edebilir.
Epilepsi tanısı nasıl konur?
Epilepsinin ilk teşhis yöntemi, beyin aktivitesinin ölçüldüğü elektroensefalogram (EEG) olarak bilinir. Ancak EEG, epilepsi tanısını sadece %60-70 oranında doğrulukla koyabilmektedir. Epilepsi teşhisi için yetersizdir ve kesin sonuç vermez. Bununla birlikte, beyindeki anormallikler genellikle EEG sonuçlarında görülebilir. Epilepsi durumunda bile, EEG genellikle normal sonuçlar verebilir. EEG, özellikle nöbet anında çekildiğinde epilepsi belirtileri sunar, ancak nöbetler arasındaki EEG sonuçları genellikle normal çıkar.
Ayrıca, EEG sonuçlarının anormal olması da doğrudan epilepsi teşhisi anlamına gelmez. Epilepsi teşhisinde asıl önemli olan klinik bulgulardır. Genellikle hastanın yakınlarından, nöbet sırasında video kaydı alarak bu anlar belgelenir. Bu video kayıtları sayesinde gerçek bir nöbet mi yoksa sahte bir nöbet mi olduğu anlaşılabilir.
Teşhis açısından ikinci bir yöntem, radyolojik görüntülemedir. Beyin dokularını daha detaylı bir şekilde gösteren manyetik rezonans görüntüleme (MR), bu amaçla tercih edilen bir yöntemdir.
Epilepsi nasıl tedavi edilir?
Epilepsi tedavisinde yaygın olarak tercih edilen yöntem ilaç tedavisidir. Hastalığın tedavi süreci genellikle tek bir ilaçla başlar ve hastanın durumu yakından takip edilir. Eğer tek ilaç yeterli sonuçları vermezse, doktorlar ikinci bir ilacın kullanımını değerlendirebilirler.
İlaç tedavisine genellikle ikinci nöbetin ardından başvurulur, fakat ilk nöbetin kesin bir epilepsi teşhisi koyma potansiyeli olduğu durumda, tedaviye vakit kaybetmeden başlanabilir.
Epilepsi tedavisinde ana hedef, hastaların nöbetlerini kontrol altına alabilmektir. Bazen bu amaçla ömür boyu ilaç kullanımı gerekebilir. Ancak çocukluk döneminde başlayan epilepsi vakalarının birçoğu birkaç yıl içerisinde tamamen düzelebilir. Ergenlik döneminde başlayan genç yaşta myoklonik epilepsi (JME) olarak adlandırılan bir tür epilepsi ise ömür boyu devam edebilir ve bu hastalar yaşamları boyunca düzenli bir ilaç tedavisi almak zorundadırlar.
Epilepsi hastaları nelere dikkat etmelidir?
Epilepsi hastalarının dikkat etmesi gerekenler;
- Aç kalmamak
- Uykusuz kalmamak
- Gece vardiyalı bir işte çalışmamak
- Aşırı yorgunluktan, stresten uzak durmak,
- Yalnız başına spor yapmamak (özellikle yüzme)
- İlaç dozlarını kesinlikle unutmamak
- AVM'ler de uzun süre kalmamak (spot ışıklardan dolayı)
- Aşırı gürültülü ve yüksek sesli ortamlardan uzak durmak (disco, club, düğün salonları gibi)
- Yalnız olarak uzun yolda araç kullanmamak
- Far ışıklarının epilepsi nöbetlerine yol açabileceği için gece araç kullanmamak
- Gece yolculuk yapıldığında (yolcu olarak) göz bandı kullanmak olarak sıralanabilir
