Bu tartışma ile birlikte asansör bakımlarının yeniden sorğulanması gündeme gelirken, yaşanan dramın nedeni ve sonuçlarını mercek altına aldık.
KAZALAR NEDEN OLUYOR ?
Asansör kazalarının çoğu aslında halat kopması sebebiyle meydana gelir. Yere çakılma durumunda, birey de tabana çarpar ve yara alır. Kabin yere çakıldığında meydana gelen şiddet kemikleri etkilemese bile organlar büyük ihtimalle zarar görecektir. Kazalar zaman zaman ölümlere de yol açar.
MUAYENE VE BAKIM SÜRELERİ NASIL OLMALI
Bu güne kadar yapılan muayene sonuçları, halatların ortalama yoğun trafikli yerlerde 6-8 ayda normal trafikli yerlerde 12-24 ayda bir yağlanması gerektiğini göstermiştir. Verimliliğini sağlamak, arızayı önleyecek düzeyde emniyetli çalıştırmak ve işletme kayıplarını en aza
indirmek de bakımın amacı içinde yer alır. Bu amaçla asansör tesislerinde şu bakım yöntemleri uygulanır;
DÜZENLİ BAKIMIN YARARLARI
Elektrik Mühendisleri Odası verilerine göre kazaların önlenmesi için şunlar yapılmalıdır:
• Donanım ve elemanlarının yeterli ve uygun bir şekilde sürdürülmesi için düzenlenen koruyucu ve planlı bakım,
• Donanım ve elemanlarının yeniden eski çalışma koşullarına dönmesini sağlayan arızadan kaynaklanan bakım,
• Donanım ve elemanlar aşındığında veya güvenli ve uygun çalışma kabiliyetini yitirdiğinde uygulanan değiştirme türü bakım,
• Donanımın uzaktan izleme yöntemiyle bilgisayar tarafından sürekli kontrol altında tutulduğu dinamik bakım,
• Asansör halatlarının bakımı ise özellikle koruyucu ve planlı bakım kapsamında yer almakta, halatların servisten alınmaları ise değiştirme türü bakım kapsamına girmektedir.
Koruyucu ve planlı bakım kapsamında bakım ekibince, periyodik bakım hizmetleri uygulanır.
HALATLARA DİKKAT EDİLMELİ
Halat muayenesi genellikle periyodik bakımlarda gözle ve elle yapılan işlemdir. Periyodik bakım işlemleri sırasında halatlarda kopuk tellerin olup olmadığı ve tellerin aşınıp aşınmadıkları kontrol edilmelidir.
Halatlarda bakım hizmetleri, rutin temizleme, yağlama ve yük dengesinin ayar işlemleri olup halatların teknik ömrünü uzattığı gibi tahrik ve saptırma tekerlerinin aşınmasını önler ve devamında da seyir konforunun bozulmamasını sağlar veya geciktirir.
KULLANILAN YAĞIN ÖNEMİ
Halatların imalat aşamasında kullanıldığı yağ ISO 4346 standarttın uygun olmalıdır. Bakım kılavuzunda belirtilen şartlara uygun yağ seçilmeli, yağlama demetlerle sınırlandırmalı, yağlama kurallarına uygunluk gözle doğrulanmalıdır.
Normal olarak halatta orijinal imalatçının yağlaması sevkiyat, depolama ve halatın ömrünün ilk yılları sırasında korozyondan dolayı bozulmaya karşı korumaya yetecek durumdadır.
ASANSÖR HALATLARININ BAKIM VE YAĞLANMASI
Uygun performansı elde etmek için, birçok halatta işletme yağlaması uygulaması faydalı olacaktır. İşletme yağı, orijinal imalatçının yağlama yağı ile uyumlu olmalıdır ve çekme tahrikli halatlarda, sürtünme karakteristiğini azaltmamalıdır. Halat imalatçısının veya orijinal makine imalatçısının tavsiyeleri referans olmalıdır. İşletme yağının uygulanmaması halatta performans yetersizliğine neden olur ve daha kötüsü tespit edilemeyen iç korozyona yol açar. Yük altında eğilme ve düzelme esnasında halat telleri arasında bağıl bir hareket oluşur. Benzer bir hareket halattaki kordon ile öz arasında ve halat ile kasnak
arasında da görülür. Halatın iyi bir tarzda yağlanmasının halat ömrü üzerinde de büyük bir etkisi vardır.
ALTI AYDA BİR YAPILMALI
Birbiri üzerinde kayan tellerin yağlanmasıyla sürtünmeler azaltılmakta ve buda halatın ömrünü uzatmaktadır. Halatların kasnak kanallarında yapmış olduğu dönme hareketi kabinde titreşim, sese ve kasnak kanallarını kısa zamanda aşındırmaya neden olur. Her asansör halatı için yağlama sıklığını vermek güç olmakla birlikte, bu değer periyodik muayeneler sonucu tespit edilir. Yağlama periyodu atmosfer ve sıcaklık şartları, halat tipi, halat hızı, havalandırma durumu ve asansör servis şekli gibi birçok faktöre bağlıdır. Bu güne kadar yapılan muayene sonuçları, halatların ortalama yoğun trafikli yerlerde 6-8 ayda normal trafikli yerlerde 12-24 ayda bir yağlanması gerektiğini göstermiştir.
• Her yağlamada eski yağ temizlenmelidir.
• Eski yağ yabancı cisimleri yapıştırarak halat performansını düşürür.
• Eski yağ kasnak kanalında halat aşınmalarını artırır.
Asansör halatlarının bakımında dikkat edilmesi gereken bazı pratik hususlar da söyle sıralanabilir; halatlarda tellenme, deformasyon, parlama olmamalıdır. Halat gerginliği konusunda halat boylarının uygun, eşit uzunlukta olup olmadığına, dengeli yük dağılımı yapılmış olmasına dikkat edilmelidir. Aynı zamanda halatların uzunluklarını ayarlamada kullanılan halat bağlantı elemanları (tijler) ve halat klemensleri ayardan sonra kendiliğinden gevşemeyecek bir yapıda olmalıdır.
BAKIM ÖNCESİ HALAT KURU OLMALI
Yine yağlama konusunda da halatların aşırı yağlı ya da tümüyle yağsız olmamasına dikkat edilmelidir. Halat kullanımı, asansör tasarımında standartlara uygun seçilmiş halat ile başlar ve imal edilmiş halatların; ambalajlama, iletim, depolama, montaj, kullanım ve bakım aşamalarına kadar süren serüveninde gerekli özen ve titizliğin gösterilmesi gerekmektedir. Uygun halat seçiminin yapılamaması, hatalı sarım, düğümlenme, uygun olmayan yağlama, depolama, tozlanma, korozyon veya aşınma, yüksek ısıya maruz kalma, ezilme, yanlış makara veya tambur çapı seçimi, elektrik akımına maruz kalma gibi durumlar halatın aşınmasına neden olan etmenlerdir.
Hafif yağlar fırçalama yöntemiyle, halatın yağ banyosundan geçirilmesiyle uygulanır. Orta ağır ve ağır yoğunluktaki yağlayıcılar, bir fırça ile uygulanmalı veya yağlayıcı bulunan deri eldivenden halat geçirilmelidir. Ancak kullanılan havanın korozyona sebep olmaması için kuru olması gerekir. Halatları ağır yoğunluktaki gres tipi Yağlayıcılar ile yağlamak için koruma eldiveni kullanılarak elle uygulama yapılır. Yağlayıcıyı uygulamadan önce halat kuru ve temiz olmalıdır.
Nemli halat yağlanmasında kaçınılmalıdır. Aksi durumlarda nem içeri sızarak korozyona neden olur. Yağlama detaylı bir çalışma gerektirir. Yağ cinsi özellikleri incelenmelidir. Asansör firmaları yağlamalar üzerinde çalışmalı, bakım ve montaj bölümleri için yağlama talimatları oluşturmalı ve eğitimlerinin üzerinde durulmalıdır.
ASANSÖR KAZASINDA KİMLER SORUMLUDUR?
Asansör İşletme ve Bakım Yönetmeliği’nin 14. Maddesinde bina sorumlusunun yükümlülükleri açıklanmıştır. Yönetmeliğe göre, bina sorumlusu, asansörün güvenli bir şekilde çalışmasını sağlamak üzere düzenli olarak bakımını ve yılda bir kez periyodik kontrolünü yaptırmaktan, bakım ve periyodik kontrol ücretinin ödenmesinden sorumludur. Bina sorumlusu, asansörle ilgili herhangi bir tehlikeli durumu asansör monte eden firma veya onun yetkili servisine iletmesi ve yetkili servis tarafından müdahale edilene kadar gerekli güvenlik tedbirlerini almakla sorumludur.
BİNA SORUMLUSU NE YAPMALI ?
Bina sorumlusu, binadaki kat maliklerinin kendi aralarında seçeceği veya dışarıdan yetki vereceği kişi olabileceği gibi bizzat kat maliklerinin kendisi de olabilir. Bu kapsamda, asansörlerin bakım ve onarımından sorumlu olan kişiler, asansörü monte eden veya onun yetkili servisi ile bakım sözleşmesi imzalarlar. Bakım sözleşmesinin birden fazla asansörü kapsaması durumunda, bakım hizmeti sunulacak her bir asansöre ait asansör kimlik numarası ve asansörün açık adresi bu sözleşmede belirtilir.
Bakım sözleşmesi ve yasal yönetmelik gereği, asansörlerin yılda en az 1 kez periyodik kontrolü yapıldıktan sonra güvensiz olarak tanımlanan asansörlere kırmızı renkli etiket A tipi muayene kuruluşu tarafından yapıştırılmaktadır. Kusurlu asansörlere sarı renkli etiket, hafif kusurlu asansörlere mavi renkli etiket, kusuru bulunmayan uygun asansörlere de yeşil renkli etiket A tipi muayene kuruluşu tarafından yapıştırılmaktadır. Bu etiketler asansörün kullanımına uygunluğu hakkında bilgi vermektedir.
Kırmızı renkli bilgi etiketi yapıştırılan ve güvensiz olarak tanımlanan asansörün kullanımına bina sorumlusu tarafından izin verilmemesi gerekmektedir. Bu asansörün güvenli hale getirilmesi bina sorumlusunca sağlanır. A tipi muayene kuruluşu tarafından tekrar takip kontrolü yapılır. Takip kontrolü neticesinde güvenli hale getirilmediği belirlenen asansör, ilgili idare tarafından mühürlenerek hizmetten men edilir. Güvensiz olarak tanımlanan asansörün güvenli hale getirilmeden çalıştırılmasından doğabilecek can ve mal kaybından bina sorumlusu mesuldür.
TAZMİNAT TALEBİ KİME YAPILIR ?
Meydana gelen asansör kazalarında, periyodik kontrolü yapılmayan asansörlerden bina sorumlusu yüzde yüz sorumludur. Eğer aylık bakım sözleşmesi varsa asansör bakım şirketinin de ihmal ve kusuru varsa, bina sorumlusu ile birlikte asansör bakım şirketi de sorumlu tutulmaktadır. Yani, asansör kazası yüzünden mağdur olan kişiler veya asansör kazası ölümle sonuçlandıysa ölen kişinin yakınları, başta bina sorumlusu olmak üzere ihmal ve kusuru olan asansör bakım şirketinden maddi ve manevi tazminat talebinde bulunabilmekte; bu kişiler hakkında ceza davası açabilmektedir.
