Türkiye'de yurt dışına çıkan vatandaşlardan, "altyapı ve turizm sektörünü desteklemek" gibi gerekçelerle alınan ve sık sık yapılan zamlarla gündeme gelen yurt dışı çıkış harcı, Resmi Gazete'de bugün yayımlanan kararla birlikte rekor bir seviyeye ulaştı. Yeni kararla birlikte, yurt dışına çıkış yapan her vatandaştan alınacak olan harç bedeli, 1000 TL (güncel kurla yaklaşık 24 dolar) olarak belirlendi. Bu zam, özellikle sık seyahat eden vatandaşlar, turizmciler ve yurt dışında yaşayan gurbetçiler arasında büyük bir tartışma başlattı. Peki, pasaport kontrolünden önce ödenmesi zorunlu olan bu harç uygulaması sadece Türkiye'de mi var? Dünyanın diğer ülkeleri, kendi vatandaşlarından veya ülkeden ayrılan yabancılardan benzer bir bedel talep ediyor mu? Bu sorunun yanıtı, evet, ancak uygulama yöntemleri ve tutarları ülkeden ülkeye büyük farklılıklar gösteriyor.
Dünyadaki yaygın uygulama: Vergi bilete dahil ediliyor
Dünyanın pek çok ülkesinde, Türkiye'deki "yurt dışı çıkış harcı"na benzer şekilde, ülkeden ayrılan yolculardan çeşitli isimler altında vergiler veya harçlar alınıyor. Ancak en yaygın ve modern uygulama, bu bedelin yolcudan ayrı bir şekilde, havalimanında veya sınır kapısında nakit olarak tahsil edilmesi yerine, doğrudan uçak biletlerinin fiyatına dahil edilmesi şeklinde. Bu yöntem, hem yolcular için daha pratik bir çözüm sunuyor hem de tahsilat sürecini basitleştiriyor. Genellikle "kalkış vergisi" (departure tax), "havalimanı vergisi" veya "yolcu hizmet bedeli" gibi isimler altında bilet fiyatına eklenen bu ücretler, çoğunlukla uçulan mesafeye veya biletin sınıfına (ekonomi, business vb.) göre de değişiklik gösterebiliyor.
Bu yöntemi benimseyen ülkeler arasında, dünyanın önde gelen turizm ve havacılık merkezleri bulunuyor. Almanya, İngiltere, Avustralya, Çin, Hong Kong, Tayland ve Suudi Arabistan gibi birçok ülke, çıkış vergisini bilet fiyatına yansıtarak yolculardan tahsil ediyor.
Hangi ülkede ne kadar ödeniyor?
Farklı ülkelerdeki çıkış vergisi veya harcı uygulamaları, hem isim hem de tutar olarak büyük çeşitlilik gösteriyor. İşte bazı ülkelerden çarpıcı örnekler:
-
İngiltere: "Havayolu Yolcusu Vergisi" (Air Passenger Duty) adıyla alınan bu vergi, dünyanın en yükseklerinden biri olarak biliniyor. Uçuş mesafesine göre kademeli olarak artan bu verginin tutarı, kısa mesafeli uçuşlar için yaklaşık 16 dolardan başlayıp, uzun mesafeli ve business class uçuşlar için 99 dolara kadar çıkabiliyor.
-
Avustralya: "Kalkış Vergisi" (Departure Tax) olarak bilinen bu harç, bilet fiyatlarına dahil ediliyor ve uçulacak mesafeye göre 40 ila 60 dolar arasında değişiyor.
-
Almanya: İngiltere'ye benzer şekilde, uçuş mesafesine göre değişen bir ek ücretlendirme sistemi uygulanıyor. Bu ücretler, 8 dolardan başlayıp 45 dolara kadar yükselebiliyor.
-
Arjantin, Kamboçya, Kosta Rika, Küba: Bu gibi Latin Amerika ve Asya ülkelerinde de, genellikle turizmi finanse etmek amacıyla, bilet fiyatlarına eklenen çeşitli çıkış vergileri bulunuyor.
Türkiye gibi doğrudan ödeme alanlar azınlıkta
Türkiye'de olduğu gibi, yolcunun pasaport kontrolünden önce gidip ayrı bir vezneye veya bankoya harç pulu ya da makbuz karşılığı ödeme yaptığı sistem ise, dünyada artık daha az tercih edilen ve azınlıkta kalan bir uygulama. Bu yöntemi kullanan ülkelerin başında, turizm devi Japonya geliyor. Japonya, 2019 yılından bu yana, ülkeden ayrılan her yolcudan "sayonara vergisi" (veda vergisi) adı altında, yaklaşık 1000 Yen (yaklaşık 7 dolar) tutarında bir ödeme alıyor. Bu vergi, turizm altyapısını geliştirmek ve ülkenin tanıtımını yapmak amacıyla kullanılıyor.
Meksika da, benzer şekilde, ülkeden ayrılan turistlerden doğrudan bir turizm vergisi tahsil eden ülkeler arasında yer alıyor. Ancak genel eğilim, bu tür vergilerin, yolcu deneyimini olumsuz etkilememek ve operasyonel verimliliği artırmak amacıyla, biletleme sürecine entegre edilmesi yönünde. Türkiye'nin 1000 TL'ye (yaklaşık 24 dolar) yükselttiği yeni harç bedeli, hem tutar olarak hem de tahsilat yöntemi olarak dünya örnekleri arasında dikkat çekici bir konumda yer alıyor. Bu artışın, özellikle komşu ülkelere karayoluyla yapılan kısa süreli seyahatler ve yurt dışında yaşayan vatandaşların Türkiye ziyaretleri üzerindeki etkisi, önümüzdeki dönemde daha net bir şekilde görülecek.
