E. Tamer GÖREN (TükoDer İzmir Şubesi Yönetim Kurulu Üyesi)
Bir önceki yazımızda Evrensel Tüketici Hakları, Tüketici Örgütlenmesi ve Tüketicinin Korunması Hakkında yasal düzenlemelerden bahsettik. Bugünkü yazımızda da tüketici olarak yasalardan doğan haklarımıza genel bir göz atalım.
- Haksız şartlar içeren sözleşmeleri imzalamayın, sözleşmelerin bir kopyasını alın
Sözleşmede, tüketiciyle müzakere edilmeden ve tüketici aleyhine dengesizliğe neden olan haksız şartlar kesin olarak hükümsüzdür. Sözleşmelerin açık ve anlaşılabilir olması ve en az 12 punto yazılması gerekir.
- Sipariş edilmeyen mal ve hizmetler
Sipariş etmediğiniz bir ürünün veya bir hizmetin sunulması durumunda, tüketiciye karşı herhangi bir hak ileri sürülemez. Malı geri göndermek veya muhafaza etmek zorunda değilsiniz. Ayrıca, teslim edilmeyen maldan da sorumlu değilsiniz.
- Ayıplı mal ve hizmeti kabul etmeyin
Satın aldığınız malın ayıplı çıkması veya garanti süresi içinde ayıplı hale gelmesi durumunda bedel iadesini, ayıpsız misliyle değiştirilmesini, ayıp oranında indirim yapılmasını veya ücretsiz onarımını isteyebilirsiniz. Satın alınan tarihten itibaren 6 AY içinde malın ayıplı olmadığını SİZ DEĞİL satıcı ispat etmek zorundadır. 2. EL SATIŞLARDA DA (fatura/fiş ile alınmak kaydıyla) satıcının ayıplı maldan 1 yıl sorumluluğu vardır.
Hizmetin ayıplı olması durumunda bedel iadesi, hizmetin yeniden görülmesi, hizmet sonucu ortaya çıkan eserin ücretsiz onarımı veya ayıp oranında indirim isteyebilirsiniz.
- Taksitli alışverişlerinizde yazılı sözleşme yapın
Taksitli satışlarda satıcı, yazılı sözleşme düzenlemek zorundadır. Satıcı sizden borç toplamınız tutarında tek senet isteyemez. Senetlerinizin, her bir taksit için ayrı ve adınıza düzenlenmesini isteyin. Buna aykırı senetler geçersizdir. Tüketici, 7 GÜN içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin taksitle satış sözleşmesinden cayma hakkına sahiptir. Bu süre hizmet sözleşmelerinde imzalandığı gün, mal alımlarında ise malın teslim alındığı gün başlar. Tüketici mal teslimine kadar geçecek sürede de cayma hakkını kullanabilir. Cayma hakkını kullanan tüketici, malın iadesi için gerekli masraflara katlanmak zorundadır. Kredi kartı ile yapılan taksitli alışverişler, peşin ödeme olarak kabul edilir.
- Tüketici kredisi ve konut kredilerine dikkat edin
Banka, tüketiciyi kredi sözleşme şartları hakkında bilgilendirmek ve sözleşme öncesi bilgi formunu sözleşmeden makul bir süre önce vermek zorundadır. Tüketici, 14 GÜN içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin cayma hakkına sahiptir.
Belirli süreli kredi sözleşmesinin şartları tüketici aleyhine değiştirilemez. Belirsiz sürelilerde en az 30 gün önce faiz oranını değiştirdiğini banka tüketiciye bildirmek zorundadır. Faiz artırımı geriye yürümez. Tüketici, bildirimden itibaren en geç 60 gün içinde krediyi kapatılırsa faiz artırımından etkilenmez.
Banka 03.10.2014 tarihinden önce kullandırdığı krediler nedeniyle tüketicilerden herhangi bir dosya ücreti, yapılandırma bedeli, istihbarat ücreti, kampanya katılım payı, işletme komisyonu, rehin, ipotek tesis ve kaldırma ücreti vb. adlar altında alınan masraflar ile 3. kişilere ödediği ekspertiz/ipotek tesis masrafı dışındaki masrafları alamaz.
03.10.2014 tarihinden sonraki kredilerde ise kullandırılan kredi anaparasının BİNDE BEŞİNİ GEÇMEMEK ÜZERE KREDİ TAHSİS ÜCRETİ alabilir. REHİN, İPOTEK VE EKSPERTİZ ÜCRETİNİ İSE ANCAK 3. KİŞİLERE ÖDEMİŞ İSE VE MASRAF BELGESİ VARSA ALABİLİR. Ayrıca, hesap işletim ücreti adı altında bir bedel tahsil edemez.
KONUT KREDİLERİNDE vade sayısı 36 aydan az kalmış ise yüzde 1'den, 36 aydan fazla kalmışsa yüzde 2'den fazla erken kapama ücretinin alınmaması gerekir.
Bankalar, tüketicilere yıllık kart aidatı olmayan kredi kartı vermek zorundadır.
- Ön ödemeli konut satışını resmi şekilde yapın
Bu tip satışların TAPUYA TESCİL EDİLMESİ, SATIŞ VAADİNİN İSE NOTERDE DÜZENLEME ŞEKLİNDE YAPILMASI ZORUNLUDUR. 14 GÜN içinde tüketicinin cayma hakkı vardır. Sözleşme tarihinden itibaren 24 aya kadar tüketici sözleşmeden dönme hakkını kullanırsa; konutun satışı veya satış vaadi sözleşmesi nedeniyle oluşan vergi, harç ve benzeri yasal yükümlülüklerden doğan masraflar ile sözleşme tarihinden itibaren cayıldığı tarih esas alınarak yüzde 2'den başlayıp, yüzde 8'e kadar kademeli olarak artan oranda tazminatın ödenmesini satıcı isteyebilir. Cayan tüketiciye geri ödemeler 180 gün içinde yapılır (23.01.2017 tarihli RG.de yayımlanan 684 sayılı KHK).
- İşyeri dışında alışveriş yapmayın
İşyeri dışında yapılan satışlar tüketiciyi en fazla zarara uğratan ve yanıltan satış yöntemidir. Hediye vb. vaatlere kanmayın, güvenli alışveriş imkanı sağlayan internet siteleri dışındaki internet sitelerinden ve asla kapıdan alışveriş yapmayın. Yapmanız halinde satıcı veya sağlayıcı, ön bilgilendirme formu düzenlemek, tüketicinin kendi el yazısıyla sözleşmenin tarihini, cayma hakkı konusunda bilgilendirildiğini yazmasını ve sözleşmeyi imzalamasını sağlamak, sözleşmenin bir örneğini tüketiciye vermek ve mal veya hizmeti tüketiciye sunmakla yükümlüdür. 14 GÜN içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin cayma hakkına sahipsiniz. Cayma hakkı, PTT (iadeli-taahhütlü), e-posta veya kargo aracılığıyla yazılı yapılır. Sözlü yapılan cayma bildirimleri geçersizdir. Cayma bildirimine ait belge/e-postaları saklayınız.
- Tatil hizmeti sözleşmelerini imzalamayın
Devre tatil, devre mülk ve diğer tatil hakkını içeren sözleşmeleri imzalamayın. İmzaladığınız takdirde 14 GÜN içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin cayma hakkına sahipsiniz. Cayma hakkınızı; devre tatil sözleşmesinden PTT (iadeli-taahhütlü), devre mülk sözleşmesinden noter ihtarnamesi yolu ile yazılı olarak göndererek kullanabilirsiniz.
- Abonelik sözleşmelerini dikkatli okuyun
Tüketici, belirsiz süreli veya süresi 1 yıldan uzun olan sözleşmeleri dilediği zaman, 1 yıldan kısa olanları ise satıcı veya sağlayıcının sözleşmede değişiklik yapması halinde feshedebilir. Aboneliğe son verme gerçekleşmez ise tüketici hizmetten yararlanmış olsa dahi ondan herhangi bir bedel talep edilemeyecektir. Taahhütlü aboneliklerde, aboneliğinizi süresinden önce sonlandırmanız halinde, taahhüde son verildiği tarihe kadar size sağlanan indirim, cihaz veya diğer faydaların bedellerinin bir kısmını geri ödemek zorunda kalabilirsiniz. Geri ödenecek bedellere ilişkin hükümlerin tüketici aleyhine olmamasına dikkat ediniz.
- Etiketsiz ürünler almayın
Perakende satışa arz edilen malların üzerine tüketicinin ödeyeceği tüm vergiler dâhil satış fiyatı ve birim fiyatını gösteren etiket konulması; mümkün olmayan hâllerde aynı bilgileri kapsayan listelerin görülebilecek şekilde uygun yerlere asılması zorunludur. Etiket, tarife ve fiyat listelerinde belirtilen fiyat ile kasa fiyatı arasında fark olması durumunda tüketici lehine olan fiyat uygulanır.
- Garanti belgesi ve kullanma kılavuzu isteyin. Fatura garanti belgesi yerine geçmez
Üretici ve ithalatçılar, tüketiciye yönelik üretilen veya ithal edilen mallar için bir garanti belgesi ile Türkçe tanıtma ve kullanma kılavuzu düzenlemek zorundadır. Garanti süresi asgari iki yıldır. Ürününüz, garanti süresi içerisinde arızalanmış ve ücretsiz bakım onarım yapılması hakkınızı kullanmış iseniz, garanti süresi sona ermeden ürününüzün tekrar arızalanması halinde diğer seçimlik haklarınızı kullanabilirsiniz. Garanti belgesi, garanti ile ilgili haklarını içermektedir.
- İhtiyari garanti taahhüdü verilebilir
İhtiyari garanti, tüketicinin yasal hakları saklı kalmak kaydıyla mal veya hizmetle ilgili; değişim, onarım, bakım, bedel iadesi ve benzeri hususlarda satıcı, sağlayıcı, üretici veya ithalatçı tarafından verilen ilave taahhüdü ifade eder. İhtiyari garanti taahhüdünün tüketiciye yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı ile verilmesi zorunludur.
- Yetkili servisleri tercih edin
Üretici veya ithalatçılar, ürettikleri veya ithal ettikleri mallar için kullanım ömrü süresince, satış sonrası bakım ve onarım hizmetlerini sağlamak zorundadır. Servise verdiğiniz ürünlerle ilgili mutlaka servis fişi alınız, servisteki tamir süresi 20 İŞ GÜNÜNÜ aşamaz. Onarım süresinin 10 günü aşması halinde, kullanmak amacıyla muadil bir ürün verilmesini servisten talep edebilirsiniz. Tamir süresinin başlangıcı, garantili ürünlerde servise haber verildiği günden, garantisi biten ürünlerde ise servise teslim edildiği günden başlar. Cumartesi günleri iş gününden sayılır. Resmi tatil ve pazar günleri sayılmaz. Bu sürede tamir edilemeyen ürünler için, diğer seçimlik haklarınızı kullanabilirsiniz.
Hakkınızı arayın
Karşılaştığınız sorunlarla ilgili olarak tüketici hakem heyetleri ve tüketici mahkemelerine başvurunuz. TükoDer’in de temsilcisinin yer aldığı hakem heyetleri illerde Ticaret İl Müdürlüklerinde, ilçelerde ise kaymakamlık binalarında faaliyet göstermektedir.
01.01.2022 tarihinden itibaren değeri 10 bin 280 TL’nin altında olan uyuşmazlıklarda ilçe hakem heyetlerine, 10 bin 281 TL-15 bin 430 TL arası olan uyuşmazlıklarda il hakem heyetlerine, 15 bin 431 TL ve üzerindeki uyuşmazlıklarda ise tüketici mahkemelerine başvurunuz.
