Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2024 yılına ait doğum istatistiklerini yayımladı. Açıklanan verilere göre, Türkiye genelinde doğurganlık oranları düşüşünü sürdürüyor.
Yenilenme eşiği aşıldı
Toplam doğurganlık hızı, nüfusun kendini yenileme düzeyi olan 2,10’un altında kalmaya devam ediyor. Bu eşiğin altındaki il sayısı 2017’de 57 iken, 2024’te 71’e yükseldi. 1,50’nin altında kalan il sayısı ise sadece 4’ten 55’e fırladı. 2017’de üç çocuk ve üzerinde doğurganlık hızına sahip 10 il varken, 2024’te bu liste yalnızca Şanlıurfa ile sınırlı kaldı.
Avrupa’ya göre hâlâ yüksek ama...
Avrupa Birliği ülkelerinde doğurganlık hızları ortalaması 2023’te 1,38 çocuk oldu. Bulgaristan 1,81 çocukla AB’de zirvede yer aldı. Türkiye ise 1,48’lik oranla AB ülkeleri arasında 9. sıraya yerleşti.
Eğitim düzeyi arttıkça doğurganlık düşüyor
Verilere göre annenin eğitim düzeyi ile doğurganlık hızı arasında doğrudan bir ilişki var. Okuma yazma bilmeyen ya da herhangi bir okul bitirmemiş annelerde doğurganlık hızı 2,65 iken, yükseköğretim mezunlarında bu oran 1,22’ye kadar geriliyor.
Kentte doğum oranları daha düşük
Kırsal ve kentsel ayrımda da doğum farkı belirgin. Kırda toplam doğurganlık hızı 1,83 iken, bu oran orta yoğun kentlerde 1,58, yoğun kentlerde ise 1,39’a düşüyor.
Anneler artık daha geç yaşta doğum yapıyor
2001 yılında doğum yapan annelerin ortalama yaşı 26,7 iken, 2024’te bu yaş 29,3’e yükseldi. İlk doğumda ortalama yaş ise 27,3 olarak kaydedildi. Tunceli 29,4 ile ilk doğumdaki en yüksek ortalama anne yaşına sahip şehir olurken, Şanlıurfa ve Muş 24,4 yaşla listenin sonunda yer aldı.
Doğumlar daha seyrek hale geliyor
Kaba doğum hızı da son 20 yılda büyük oranda düştü. 2001’de bin kişiye 20,3 doğum düşerken, 2024’te bu oran binde 11’e geriledi. Ayrıca doğumların yaş gruplarına dağılımı da değişti: 2001’de doğumların büyük kısmı 20-24 yaş grubunda görülürken, 2024’te 25-29 yaş aralığı öne çıktı.
Geçen yıl en yüksek toplam doğurganlık hızı 3,28 çocukla Şanlıurfa’da kaydedildi. Şanlıurfa'yı 2,62 ile Şırnak, 2,32 ile Mardin izledi.
Ancak dikkat çeken asıl gelişme, büyükşehirlerdeki ciddi düşüş. Toplam doğurganlık hızının en düşük olduğu iller arasında 1,12 çocukla Bartın ve Eskişehir başı çekerken, Zonguldak ve Ankara 1,15, İzmir ise 1,17 çocukla listede yer aldı. Türkiye’nin kalabalık şehirlerinden Ankara, Eskişehir ve İzmir’deki düşüş, kentleşme, eğitim seviyesi ve yaşam maliyetleriyle ilişkilendiriliyor.
