Türkiye'nin dijital dönüşüm yolculuğunda bir dönüm noktası olarak kabul edilen 5G teknolojisi için beklenen somut adım geldi. Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdülkadir Uraloğlu, ülkenin iletişim altyapısını bir üst lige taşıyacak olan 5G ihalesi için takvimin işlemeye başladığını açıkladı. Yıllardır süren hazırlıkların, pilot uygulamaların ve sektörle yapılan istişarelerin ardından, ihale şartnamesinin bu ay içinde ilan edilmesi hedeflenirken, Türkiye'nin iletişim geleceğini şekillendirecek olan dev ihalenin ise ekim ayında yapılması bekleniyor. Bu duyuru, sadece bir frekans tahsisi değil, aynı zamanda Türkiye'nin "Türkiye Yüzyılı" vizyonu doğrultusunda, teknoloji üreten ve ihraç eden bir ülke olma hedefinin de en önemli sacayaklarından birini oluşturuyor.
Bakan Uraloğlu'nun açıklamaları, sürecin kapalı kapılar ardında değil, sektörün tüm paydaşlarıyla birlikte yürütüldüğünü de ortaya koydu. Türkiye'de faaliyet gösteren üç büyük mobil operatör (Turkcell, Vodafone, Türk Telekom) ile defalarca istişarelerde bulunulduğunu belirten Uraloğlu, başta Avrupa olmak üzere dünyadaki başarılı 5G uygulamalarının da mercek altına alındığını ifade etti. Bu hazırlık süreci, ihalenin sadece bir frekans satışı olmanın ötesinde, ülkenin uzun vadeli stratejik hedeflerine hizmet edecek bir şekilde kurgulandığını gösteriyor.
Şartnamenin şifreleri: Kamu yararı ve yatırımcı dengesi
Bakan Uraloğlu'nun açıklamalarının en kritik noktalarından birini, hazırlanmakta olan şartnamenin ruhuna ilişkin verdiği ipuçları oluşturdu. Uraloğlu, şartnamenin hem "kamu faydasını" düşünen hem de "operatörlerin yatırım reflekslerini engellemeyecek" şekilde oluşturulduğunun altını çizdi. Bu hassas denge, 5G gibi milyarlarca dolarlık bir yatırım gerektiren dev bir projenin başarısı için hayati önem taşıyor.
"Kamu faydası" kavramı, 5G hizmetinin sadece büyük şehirlerde değil, ülkenin dört bir yanına yayılmasını, makul fiyatlarla sunulmasını ve elde edilecek frekans gelirlerinin kamu yararına kullanılmasını içeriyor. Diğer yanda ise, bu devasa altyapıyı kuracak olan operatörlerin, yaptıkları yatırımın karşılığını alabilecekleri, sürdürülebilir ve kârlı bir iş modeli oluşturabilmeleri gerekiyor. Eğer şartname, operatörler için aşırı mali yükümlülükler veya gerçekçi olmayan yaygınlık hedefleri içerirse, bu durum yatırım iştahını azaltabilir ve ihalenin başarısız olmasına bile yol açabilir. Bu nedenle, bakanlığın oluşturacağı şartname, bu iki temel beklenti arasında akılcı bir köprü kurmak zorunda.
Sadece hızlı internet değil: 5g hayatımızı nasıl değiştirecek?
Kamuoyunda 5G, genellikle "daha hızlı internet" olarak algılansa da, aslında bu teknoloji, dördüncü sanayi devriminin (Sanayi 4.0) ve "Nesnelerin İnterneti" (IoT) çağının kapılarını aralayacak bir anahtar niteliğinde. 5G'nin getireceği asıl devrim, yüksek hızdan ziyade, "ultra düşük gecikme süresi" (latency) ve aynı anda milyonlarca cihaza bağlanabilme kapasitesidir. Bu özellikler, hayatın her alanında bugüne kadar hayal bile edilemeyen yenilikleri mümkün kılacak.
-
Sanayi ve Üretim: Fabrikalardaki robotların birbiriyle anlık iletişim kurduğu, üretim hatlarının yapay zeka ile yönetildiği, verimliliğin ve otomasyonun tavan yaptığı "akıllı fabrikalar" dönemi başlayacak.
-
Akıllı Şehirler: Trafik ışıklarından çöp konteynerlerine, aydınlatma direklerinden otoparklara kadar şehirdeki her nesnenin birbiriyle konuştuğu, trafik akışının anlık olarak yönetildiği, enerji verimliliğinin sağlandığı daha yaşanabilir şehirler inşa edilecek.
-
Sağlık: Bir cerrahın, binlerce kilometre uzaktaki bir hastayı robotik kollarla ve gecikmesiz bir şekilde ameliyat edebildiği "uzaktan ameliyatlar" mümkün hale gelecek. Giyilebilir sağlık cihazları, anlık verileri doktorlara ileterek hastalıkların erken teşhisini sağlayacak.
-
Ulaşım: Birbiriyle sürekli iletişim halinde olan otonom araçlar, insan hatasını ortadan kaldırarak trafik kazalarını minimize edecek ve lojistik sektöründe devrim yaratacak.
-
Eğitim ve Eğlence: Artırılmış gerçeklik (AR) ve sanal gerçeklik (VR) uygulamaları, eğitimde ve eğlence sektöründe çok daha sürükleyici ve interaktif deneyimler sunacak.
Milyarlarca dolarlık dev yatırım ve fiber altyapı sınavı
5G'nin bu devrimsel potansiyeli, beraberinde devasa bir yatırım ihtiyacını da getiriyor. Operatörlerin, ülke geneline yayılacak on binlerce yeni baz istasyonu kurması, mevcut altyapıyı modernize etmesi ve frekans lisansları için milyarlarca dolar ödemesi gerekecek. Ancak bu sürecin en büyük ve en maliyetli sınavı, hiç şüphesiz fiber altyapı olacak.
5G baz istasyonlarının vaat ettiği yüksek hız ve düşük gecikmeyi sağlayabilmesi için, her bir istasyonun omurga şebekeye yüksek kapasiteli fiber optik kablolarla bağlanması gerekiyor. Türkiye'nin mevcut fiber altyapısının, ülke geneline yayılmış bir 5G ağını desteklemek için henüz yeterli seviyede olmaması, en büyük zorluk olarak görülüyor. Bu nedenle, ihale sürecinin, operatörleri ortak altyapı kullanımına ve yeni fiber yatırımlarına teşvik edecek maddeler içermesi bekleniyor. Aksi takdirde, 5G, "fiberin gittiği yere kadar" hizmet verebilen, potansiyelini tam olarak yansıtamayan bir teknoloji olarak kalma riskiyle karşı karşıya kalabilir.
'Yerli ve milli' 5g hedefi
Hükümetin, savunma sanayinde olduğu gibi, iletişim teknolojilerinde de "yerli ve milli" üretim hedefine büyük önem verdiği biliniyor. Bu doğrultuda, 5G ihale şartnamesinde, operatörlerin kuracakları ağlarda belirli bir oranda yerli üretim donanım ve yazılım (örneğin ULAK Haberleşme tarafından geliştirilen ürünler) kullanma zorunluluğu getirilmesi bekleniyor. Bu, bir yandan Türkiye'nin teknoloji üretim kapasitesini artırma hedefine hizmet ederken, diğer yandan da operatörler için ek bir maliyet veya teknolojik adaptasyon süreci anlamına gelebilir. Bu "yerlilik" şartının oranı ve kapsamı, ihalenin en kritik müzakere başlıklarından biri olacak.
İlk sinyal 2026'da: İstanbul havalimanı'ndan tüm türkiye'ye
Bakan Uraloğlu, 5G'nin tamamen yeni bir teknoloji olmadığını ve halihazırda 4 büyüklerin stadyumları ve özellikle İstanbul Havalimanı gibi stratejik noktalarda pilot uygulamalarla deneyimlendiğini aktardı. Bu testler, teknolojinin Türkiye koşullarındaki performansını görmek ve olası sorunları önceden tespit etmek açısından büyük önem taşıyor.
Bakanın açıklamasına göre, ihale sürecinin başarıyla tamamlanmasının ardından, ilk ticari 5G sinyalinin 2026 yılının ekim ayında alınması planlanıyor. Bu, muhtemelen ilk olarak İstanbul, Ankara gibi büyük şehirlerin en yoğun bölgelerinde veya sanayi merkezlerinde 5G'nin halkın kullanımına sunulacağı anlamına geliyor. Ardından, yıllara yayılan bir plan dahilinde, ağın kademeli olarak tüm Türkiye'ye yayılması hedefleniyor.
Bu ihale, sadece bir frekans dağıtımı değil, Türkiye'nin gelecek on yıllarını şekillendirecek bir dijital dönüşüm hamlesinin başlangıç vuruşu niteliğinde. Ekim ayında masaya oturacak olan tarafların alacağı kararlar, Türkiye'nin yeni teknoloji çağındaki yerini ve rekabet gücünü doğrudan belirleyecek.
