Röportaj / Güliz Yıldız Zeren - Filmlerinde genellikle teknik ekipte yabancı sesçilerle çalışan yönetmen Nuri Bilge Ceylan, Kuru Otlar Üstüne’de ‘yerli’ bir sesçi tercih etti. Diyalogların yoğun olduğu Türk filmlerinde senaryo metninde yazmayan nidaları yerli bir sesçinin, yabancı bir sesçiden daha iyi yakalayabileceğini söyleyen Aydoğdu, Ceylan’ın ekibine girmesindeki en önemli noktanın da bu olduğunu düşündüğünü belirtti.
30 yıldır sinema sektöründe birçok projede yer alan, yönetmen-senarist Emin Alper’le de birlikte çalışan Aydoğdu, bir sinema filmi projesinde ekipte bulunan herkesin eseri başarıya götüren yolda etkili olduğuna dikkat çekerek Nuri Bilge Ceylan’ın başarısının arkasında da titiz bir ekip kurmasının yattığını belirtti. Filmin, İzmir’de yaşayan ses tasarımcısı Fatih Aydoğdu ile filmin ikinci gösterim gününde Karaca Sineması’nda bir araya geldik. Aydoğdu ile bol diyaloglu, insan psikolojisini yansıtan ve katmanlaştıran filmlerde ‘yerli ve yabancı’ ses tasarımcıları ile çalışmanın arasındaki farkları konuştuk.
‘HER SES BİRER DUYGUDUR’
Aydoğdu ile Nuri Bilge Ceylan’la serüveninin nasıl başladığını, Kuru Otlar Üstüne Filmi’nde yönetmenin ‘ses’ konusundaki disiplinini, daha önceki birçok filminde yurtdışından yabancı ses operatörleri ile çalışan Ceylan’ın neden yerli bir ses operatörü tercih ettiğine ilişkin tüyolar edindik. Aydoğdu, “Sesler bambaşkadır ve hepsi birer duygudur. Kimi sesçi buna dikkat etmez ama ben kendi adıma bunu bir sesçi olarak önemsiyorum. Buna Nuri Bilge Ceylan Hoca da çok önem veriyor. Bence bizi buluşturan şey bu detaylar oldu. Bu nedenle yerli bir sesçi ile çalışmayı seçti kanaatindeyim. Yabancı sesçilerle çalışan yönetmenleri hep takip ederiz. Nuri Hoca’yı da hep takip ediyordum. Genellikle yabancı sesçilerle çalışırdı. Ve aslında mesleki olarak bu bizim de hoşumuza gitmeyen bir durum. Ama bir takım tercihler o şekilde gelişiyor. Yabancı enstitüler, vakıflar projeleri destekliyorlar ve ekipleri de yabancı olması şartıyla bu desteği veriyorlar. Buna bağlı da olabiliyor yönetmenlerin tercihleri” dedi. Aydoğdu, Türk sinemasında yönetmenlerin yerli, teknik uzmanlara daha çok yer vermelerini dilediğini söyledi.
‘EKİBİNE KATILMAK İSTEDİM’
Ses Tasarımcısı Fatih Aydoğdu, sinema sektöründeki deneyimine ve Nuri Bilge Ceylan ile yollarının nasıl kesiştiğine ilişkin şunları söyledi: “30 seneyi aşkın süredir sinema sektöründe çalışıyorum. Ses tasarımcısıyım, ‘sesçi’yim. Kuru Otlar Üstüne Filmi’nin ‘sesçisi’yim. Nuri Bilge Ceylan ile yolumuzun kesişmesi ve Kuru Otlar Üstüne ekibinde olduğum için gururluyum. Yönetmen Emin Alper’in son çektiği film Kurak Günler hariç diğer filmlerinde de ses operatörlüğü görevlerinde yer aldım. Alper Hoca’nın, Abluka filminde sesçiydim. Nuri Bilge Ceylan ile yolumun kesişmesine neden olan çalışmam da budur. Bu filmi Nuri Bilge Hoca izliyor ve Emin Alper’le konuşuyor, beni fark ediyor. Yolculuğumuz bu şekilde başladı diyebilirim. Yönetmenlerimizin yabancı sesçilerle çalışmalarını takip ediyoruz. Türk sesçilerle çalışmalarını daha çok istiyor ve önemsiyoruz. Kış Uykusu’nu izledikten sonra Nuri Bilge Ceylan ekibine katılma hissim daha çok artmıştı. Bir gün çalışacağım diye umut ediyordum ve bu gerçekleşti. Nuri Bilge Ceylan filmleri tamamen insan psikolojileri ve onun katmanları üzerinden ilerliyor. Seyircinin nabzını her türlü elinde tutuyor. Filmi ilk olarak Cannes Film Festivali’nde izledik. Ödül aldık ve çok gururlandık. Görüntü yönetmeni arkadaşlarımız da Rusya’da en iyi görüntü yönetmeni ödülü aldılar. Cannes’da ve yurt dışındaki diğer ülkelerde Türk sinemasının bu kadar değerli bulunması hepimizi çok onure ediyor. Kuru Otlar Üstüne’yi Türk seyirci ile izlemek çok keyifli. Bugün burada seyircinin teveccühünden çok memnun kaldım.”
NİDALARI YAKALIYORLAR
Fatih Aydoğdu, Nuri Bilge Ceylan ile serüveninin başlamasında; filmdeki karakterlerin diyaloglarındaki, senaryo metninde yazmayan nidaları ve doğadaki seslerin, seslerin bir nesnenin üzerine düşme sesini kaçırmayıp, kaydetmesinin etkisinin olduğuna vurgu yaptı. Yabancı bir ses tasarımcısına oranla, yerli bir ses tasarımcısının bir Türk filmindeki nidaları yakalama ustalığının ve farkındalığının daha etkin olduğunu belirtti. Aydoğdu, “Nuri Bilge Ceylan’ın geçmişteki filmleri daha fazla imgesel ve daha az diyalogluydu. Diyaloglar arttıkça sesli çekimde yerli bir ses operatörüyle çalışmak da önem arz ediyor kanaatindeyim. Bazı nidalar, diyaloğun önem kazandığı işler de, sesçinin Türk olması fayda sağlıyor. Türkçe metinlerde oyuncuların senaryo metninde yazmayan nidaları var. Kuru Otlar Üstüne filminden bir örnek vereyim; oyuncu “Allah allah” diyor mesela, bu diyaloğun başında da bir nida çıkıyor. Hiçbir senaryoda “Allah Allah” öncesi çıkan nida yazmaz. Yönetmen bu nidalara çok dikkat ediyor ama sesçi bunu kayıt eder ya da önemser ise bunu alabilirsiniz. Bir plan biter, en sonunda dediğim gibi oyuncular benzer nidalar verir. Bize özgü ya da evrensel şeyler de olabilir. Bunları yakalamak bir sesçinin dikkat ettiği şeylerdendir. Benim için işimde bu çok önemlidir” diye konuştu.
Kar tanesinin çıkardığı sesi yakalayabilir misiniz?
Sohbetimize bu kez Kuru Otlar Üstüne’deki sesleri konuşarak devam ettik. Aydoğdu, şu ifadeleri kullandı: “Örneğin filmde, bir açılış sesi var. Kar yağıyor ve kar yağarken bir ses duyuyoruz. Elbisenin üzerine düşerken bir tıkırtı duyuyoruz. İşte bir kar tanesinin montun üzerine düşme sesi bu… Örneğin karakter yatak odasına gidiyor, insan ağladığı zaman burnunu çeker. İşte orada bu sesler ön plana çıkarılıyor. Ben bu detaylara bir ses tasarımcısı olarak çok dikkat ediyorum, sahnede olsun istiyorum. Bu detaylar seyircide gerçeklik hissini artırıyor, seyircinin duyguya girişini sağlıyor. Mesela öğretmen Samet, kızı sınıftan dışarı atıyor. Kızın o sahnede hiç sözü yok. Ama sesler, nidalar var. Oradaki detaylar, nüanslar, sesler filme çok şey katıyor. Bir şarabı içerken oyuncunun yutkunma sesi, yemek yenirken çıkan sesler… Yemek kötüyse ayrı bir nida çıkar ortaya, yemek lezzetliyse ayrı bir nidası olur. Bizim işimiz bu nidaları yakalayıp, kayıt etmek, gerçeklik hissini perdeden izleyiciye aktarmaktır. Duyguların seslerini önemsiyoruz ve bunları yakalıyoruz. Bizi Nuri Hoca ile buluşturan şey de bu detayları, nidaları yakalayıp filmlere dahil etmemiz oldu diye düşünüyorum.”
‘Antalya Film Festivali’nde yaşananlar çok üzücü’
Yönetmen-Senarist Nuri Bilge Ceylan’ın, 2023 yılında Cannes Film Festivali’ne aday olan ve En İyi Kadın Oyuncu Ödülü’nü kazanan yeni filmi ‘Kuru Otlar Üstüne’ Türkiye’de 30. Adana Altın Koza Film Festivali’nde prömiyerini gerçekleştirdikten sonra 29 Eylül’de sinemalarda gösterime girdi. Filmi ilk gün 20 bini aşkın sinemasever izledi. Sinemada 30 yıldır set emekçisi olarak çalışan Fatih Aydoğdu, Antalya Film Festivali’nde yaşanan süreçle ilgili sorumuza şöyle yanıt verdi: “Antalya Film Festivali’nde yaşananlar çok çok üzücü… Dilerim daha değer göreceğimiz zamanlar gelir, bu anlamda ülke olarak biraz zamana ihtiyacımız var diye düşünüyorum.”
