1988 yılında BM üyeleri tarafından imza altına alınan Roma Statüsü UCM ile ilgili bir anlaşmadır. Peki, Roma Statüsü nedir? Türkiye Roma Statüsü taraf mı? Roma Statüsü Putin için ne anlam ifade ediyor?
Roma Statüsü Yeniden Gündemde
Roma Statüsü yeniden gündemde. Nedeni ise Ermenistan Meclisi'nin, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin hakkında aldığı karar oldu. Meclis, Putin'in ülkeye adım atması halinde yakalanmasını ön gören yasa tasarısını kabul etti.
Roma Statüsü Nedir?
Uluslararası Ceza Mahkemesi’ni kuran uluslararası antlaşmaya verilen addır. Uluslararası hukuk literatüründe devletlerin imzaladıkları yeni bir hukuk kurumu oluşturan uluslararası antlaşmalara “statü” adı verilir. 15 Haziran 1998 - 17 Temmuz 1998 tarihleri arasında 160 devletin katılımıyla toplanan Birleşmiş Milletler Konferansı sonucunda imzaya açılan “Uluslararası Ceza Mahkemesi Kurucu Statüsü”, uygulamada kısaca Roma Statüsü olarak adlandırılmaktadır.
Roma Statüsü 15 Haziran 1998 - 17 Temmuz 1998 tarih aralığında toplanan Birleşmiş Milletler Konferansı'nın İtalya'nın başkenti Roma'da karara bağladığı Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin Kuruluş Statüsü'dür. Uluslararası anlaşmalar genellikle statü olarak adlandırılır ve söz konusu belge günlük kullanımda Roma Statüsü olarak geçer. Anlaşma için yapılan oylamada 160 oy kullanılmış; 120 kabul, 21 çekimser, 7 karşı oy verilmiş ve oy çokluğu ile kabul edilmiştir.
Ünal Kurşun tarafından kaleme alınan "101 Soruda Uluslararası Ceza Mahkemesi" isimli kitabında Roma Statüsü ile ilgili önemli detaylar yer alıyor. Buna göre;
UCM Hangi Gerekçeyle Kişileri Yargılar?
Roma Statüsü’nde, Mahkemenin yargı yetkisinin başladığı tarihten itibaren işlenecek suçların yargılanabileceği belirtilmektedir. Mahkemenin yargılama yetkisi 1 Temmuz 2002 tarihinde başlamıştır, bu tarihten sonra işlenen suçlar UCM tarafından yargılanabilir. Önceki suçlar UCM tarafından yargılanamaz. Bu durumun temel nedeni, devletlerin temiz bir sayfa açma iradesinden kaynaklanır. Devletler adeta “bu tarihe kadar olan oldu, bundan sonra temiz bir sayfaya başlayalım” biçiminde iradelerini göstermektedirler. Pratik olarak da, Roma Statüsü’nün uluslararası toplumun geneli tarafından kabullenilmesi ancak böyle mümkün olabilirdi, zira sanırız çoğu devletin tarih sayfaları bütünüyle beyaz renkten oluşmamaktadır. Roma Statüsü’ne sonradan taraf olan bir devlet açısından ise, kural olarak taraf olduğu tarih itibariyle yargılama yetkisi devreye girer, ancak ilgili devlet, geriye doğru mahkemenin yargılama yetkisini tanıyabilir. Her durumda, mahkemenin yargılama yetkisi 1 Temmuz 2002 tarihinden öncesine uzanamaz.
Elbette, geçmişte işlenmesine başlanmış, hala da işlenmesi devam eden “mütemadi suçlar” konusu tartışmalıdır. Bu konuda Statüde bir belirleme yoktur, ancak benzer mahkemelerin yaptıkları yorumların UCM tarafında da takip edileceği düşünüldüğünde, bu gibi devam eden suçların mahkemenin yargılama yetkisi altında değerlendirileceği öngörülebilir.
Roma Statüsü Ne Zaman Devreye Girer?
Mahkeme, hangi durumlarda uluslararası hukukça tanımlanmış ağır suçları işlediği şüphesi bulunan bireyler hakkında dava açabilir:
- Suçlar Roma Statüsü’ne taraf bir devletin sınırları içinde işlendiğinde.
- Suçlar Roma Statüsü’ne taraf bir devletin vatandaşı tarafından işlendiğinde.
- İstisnai olarak, Roma Statüsü’nü onaylamayan bir devlet, suç karşısında mahkemenin yargı yetkisini kabul ettiğine dair bir bildirimde bulunduğunda.
- İstisnai olarak, suçlar uluslararası barış ve güvenliğin tehdit veya ihlal edildiği durumlarda işlendiğinde ve BM Güvenlik Konseyi durumu BM Şartı Bölüm 7’ye uygun şekilde mahkemeye gönderdiğinde.
Türkiye Roma Statüsüne Üye Mi?
Türkiye farklı nedenlerle, Uluslararası Ceza Mahkemesi'ni kuran Roma Statüsü'ne taraf olmamıştır.
Putin Tutuklanacak Mı?
İşgal altında tuttuğu Karabağ'dan kovulan Ermenistan ağır mağlubiyetin faturasını Rusya'ya kesti. Rusya yerine yönünü ABD ve Avrupa Birliği'ne çevirme kararı alan Ermenistan Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin (ICC) kuruluş belgesi olan Roma Statüsü'nü onayladı. Bu karar Putin'in Ermenistan'a ayak basar basmaz tutuklanacağı anlamına geliyor. Ermenistan'ın bu hamlesine Rusya'dan nasıl bir karşılık geleceği ise merak ediliyor.
Ermenistan parlamentosu uzun süredir Rusya ile Ermenistan arasında soruna neden olan Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin (ICC) kuruluş belgesi olan Roma Statüsü'nü Rusya'nın ciddi uyarılarına rağmen bugün onayladı. Ermenistan'ın attığı bu adım bölgede yeni krizlerin kapısını araladı. Rusya'nın arka bahçesinde ABD ve Avrupa Birliği yönlü siyasetin açıkça uygulama konması Rusya'yı rahatsız etti. Ukrayna savaşı nedeniyle Puitin hakkında tutuklama kararı çıkartılmıştı. Ermenistan'ın Roma Statüsü'nü onaylaması, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'i Ermenistan'a ayak basması halinde tutuklanacağı anlamına geliyor.
Brezilya'dan Putin'e Tutuklanmama Garantisi
Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inacio Lula da Silva 2024 yılında Brezilya'nın Rio de Janeiro kentinde yapılacak olan G20 toplantısına katılması halinde tutuklanmayacağını söyledi. Putin'e, Brezilyalı liderden gelecek yıl yapılacak zirve için garanti geldi.
